Ένα «σχέδιο Β» για την Λιβύη

Μεγάλο μέρος της αιτίας του αυξανόμενου κατακερματισμού της Λιβύης είναι το γεγονός ότι η Αποστολή του ΟΗΕ για την Υποστήριξη της Λιβύης (UNSMIL), η οποία επιβλέπει τις διαπραγματεύσεις, τονίζει συνεχώς ότι μόνο η μια πλευρά -το Κοινοβούλιο που εδρεύει στο Τομπρούκ- απολαμβάνει διεθνή νομιμότητα. Για την «Αυγή της Λιβύης», αυτή η άποψη σηματοδοτεί μια βαθιά προκατάληψη. Το τρίτο σχέδιο συμφωνίας ειρήνης του ΟΗΕ, το οποίο διέρρευσε στον Τύπο στα τέλη Απριλίου, υπογραμμίζει τους χειρότερους φόβους της «Αυγής της Λιβύης». Η προτεινόμενη διευθέτηση «θα ανακόψει τα πολιτικά οφέλη της “Αυγής της Λιβύης” περιθωριοποιώντας το τρέχον ρεύμα Ισλαμιστών που ηττήθηκαν στις εκλογές τον Ιούνιο του 2014», εξηγεί ο Geoffrey Howard, ο επικεφαλής αναλυτής για την Λιβύη της Control Risks, μιας διεθνούς εταιρείας συμβούλων κινδύνου. Η συμφωνία θα επεκτείνει επίσης την νομιμότητα της Βουλής των Αντιπροσώπων -της οποίας η θητεία λήγει φέτος τον Οκτώβριο- για δύο χρόνια, γεγονός που θα αποτελέσει την βάση για μια ενιαία νομοθεσία στην Λιβύη. Ουσιαστικά, το σύμφωνο θα κατοχυρώσει την εντολή της Βουλής των Αντιπροσώπων σε μια διεθνή συνθήκη, ενώ δεν θα δίνει στο ηττημένο ρεύμα Ισλαμιστών σχεδόν κανέναν επίσημο ρόλο και θα περιορίζει την ικανότητα ανάκτησης κάποιου ρόλου με οποιοδήποτε άλλον τρόπο εκτός από την χρήση όπλων.

Μια δεξαμενή αποθήκευσης πετρελαίου καίγεται στο λιμάνι του Es Sider μετά από χτύπημα από πύραυλο, τον Δεκέμβριο του 2014. REUTERS / STRINGER
-----------------------------------

Το πλεονέκτημα της διεθνούς αναγνώρισης παρέχει στην Βουλή των Αντιπροσώπων πολλά άλλα οφέλη. Το κυριότερο από αυτά ήταν η παροχή απόλυτης ελευθερίας σε ό, τι αφορά την συνέχιση των στρατιωτικών επιθέσεων που έχουν ως βασικό στόχο πολιτικούς αντιπάλους, αλλά παρουσιάζεται και ως μια μάχη για την απαλλαγή της χώρας από τους Ισλαμιστές μαχητές. Αυτό εξηγεί γιατί οι ηγέτες της παράταξης του Τομπρούκ παρουσιάζουν πάντα με υπερβολικό τρόπο την απειλή του ISIS στην Λιβύη και προειδοποιούν ότι η οργάνωση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μεταναστευτικά σκάφη για να μεταφέρει τζιχαντιστές στην Ευρώπη. Παραδόξως, στην πραγματικότητα η «Αυγή της Λιβύης» είναι εκείνη που μάχεται ως επί το πλείστον κατά του ISIS στην Σύρτη [2], την πατρίδα του Muammar al-Qaddafi που καταλήφθηκε από το ISIS φέτος την άνοιξη. Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις που βρίσκονται υπό την ηγεσία του Τομπρούκ έχουν καθηλωθεί στην Βεγγάζη για πάνω από ένα χρόνο.

Η γενική στρατιωτική και πολιτική εκστρατεία της κυβέρνησης του Τομπρούκ ενάντια σε όλο το φάσμα των Ισλαμιστών προκαλεί ραγδαία αύξηση των εντάσεων και τροφοδοτεί περαιτέρω τον εξτρεμισμό. Ωστόσο, το σχέδιο της πρότασης του ΟΗΕ θα κάνει κάτι περισσότερο από το να κατοχυρώσει το δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων να συνεχίσει να μάχεται τους τζιχαντιστέςˑ θα της δώσει και την αναρμοδιότητα να καθορίζει ποιοι είναι οι τζιχαντιστές. Αυτή η τεράστια νίκη για την Βουλή των Αντιπροσώπων, εξηγεί γιατί η Αυγή της Λιβύης και το GNC έχουν επικρίνει το σχέδιο της πρότασης της ειρήνης και ζητούν την παραίτηση του επικεφαλής της UNSMIL, Bernardino León –με την απειλή ότι σε αντίθετη περίπτωση θα εγκαταλείψουν εντελώς τις διαπραγματεύσεις. Η περιθωριοποίηση των βασικών παραγόντων χαρακτηρίζοντάς τους ως τζιχαντιστές, θα εγγυηθεί ότι η οποιαδήποτε πολιτική συμφωνία -ακόμη και αν υπογραφεί κάποια- δεν θα κρατήσει, δεδομένου ότι η πολιτική εξουσία στην Λιβύη ανήκει στις φυλές και τις τοπικές ένοπλες ομάδες και όχι στα διοικητικά κλιμάκια.

Σε γενικές γραμμές, η ακούσια μεροληψία του ΟΗΕ έχει εξαλείψει κάθε κίνητρο συμβιβασμού των δύο πλευρών. Η φατρία Τομπρούκ αρνείται να υποχωρήσει, γιατί υπολογίζει στην υποστήριξη της Αιγύπτου, της Ρωσίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών ανεξάρτητα από το πόσο αδιάλλακτες θα γίνουν οι θέσεις της. Από την πλευρά της, η GNC δεν βλέπει πλεονεκτήματα στην εγκατάλειψη των απαιτήσεων των Μισρατινών και των Ισλαμιστών μελών της με μόνο αντάλλαγμα την προοπτική μιας πενιχρής αποπληρωμής. Ένα αδιέξοδο στην Λιβύη θέτει σε κίνδυνο όλη την περιοχή και δημιουργεί ένα κενό εξουσίας το οποίο αφήνει περιθώριο ώστε να δρουν ατιμώρητες πολιτοφυλακές, εγκληματικά συνδικάτα και τζιχαντιστές. Αν οι ειρηνευτικές συνομιλίες καταρρεύσουν, η Δύση ίσως αναγκαστεί να υποχωρήσει απέναντι στο Τομπρούκ μόνο και μόνο από την τεράστια δυναμική της λανθασμένης της πολιτική ή ακόμα και να υποχρεωθεί να ενταχθεί άμεσα στην σύγκρουση.

ΠΥΡΟΒΟΛΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟ;

Για να αρθεί το αδιέξοδο, ένα απαραίτητο βήμα είναι η αναδιοργάνωση της UNSMIL, αρχής γενομένης με την ηγεσία της. Πράγματι, ο León έχει δεχθεί επάξια επαίνους από τις Βρυξέλλες ως την Ουάσιγκτον για τον χαρακτήρα, την αφοσίωση και την εμπειρία του με τα μέσα ενημέρωσης. Και, κατά μια έννοια, δεν είναι πραγματικά υπεύθυνος για την αποτυχία επίτευξης μεγαλύτερης προόδουˑ τα ισχυρά κράτη που βρίσκονται πίσω από την αποστολή του έχουν παραλύσει τις προσπάθειές του εξαιτίας της προκατάληψής τους απέναντι στο Τομπρούκ. Αλλά ο León θεωρείται σήμερα από πολλούς η προσωποποίηση αυτής της μεροληψίας, και, εάν δεν καταφέρει να φτάσει σε συμφωνία πριν την λήξη της προθεσμίας του Ιουνίου, θα πρέπει να φύγει. Όπως μου εξήγησε ο Karim Mezran του Ατλαντικού Συμβουλίου, «μετά την απόρριψη του τρίτου σχεδίου συμφωνίας που υποβλήθηκε από τον León, τον Απρίλιο, οι προσδοκίες για τις διαπραγματεύσεις βρίσκονται πολύ χαμηλά. Στην παρούσα συγκυρία, ο León θα παρουσιάσει ένα τέταρτο σχέδιο όλα-ή-τίποτα μέχρι την 1η Ιουνίου, για το οποίο η κάθε πλευρά θα πρέπει να αντιδράσει μέχρι τις 17 Ιουνίου». Είναι ιδιαίτερα σαφές ποια καρότα και ποια μαστίγια μπορεί να χρησιμοποιήσει η διεθνής κοινότητα για να πιέσει και τις δύο πλευρές να συμβιβαστούν πριν από την λήξη της προθεσμίας.