Η στροφή της Βουλγαρίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η στροφή της Βουλγαρίας

Η Σόφια δυστροπεί απέναντι στην Μόσχα
Περίληψη: 

Αυτό που φαίνεται να καταλαβαίνει επιτέλους η Σόφια είναι ότι η εξάρτησή της από την Ρωσία δεν αποτελεί βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, ενώ η επιθετικότητα της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας αποτελεί άμεση απειλή ασφαλείας.

Ο DARIUSZ KALAN είναι επικεφαλής του Κεντρικού Ευρωπαϊκού Προγράμματος στο Πολωνικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων στην Βαρσοβία και ανεξάρτητος δημοσιογράφος. Έχει γράψει μεταξύ άλλων για τα The National Interest και Prospect Magazine.

Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας, Ρόσεν Πλεβνέλιεφ, λέει εδώ και αρκετό καιρό αυτό που πολλοί ηγέτες στην Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια δεν τολμούν καν να σκεφτούν. Στις 7 Μαΐου, στην ομιλία του στις τελετές στο Γκντανσκ που σηματοδοτούσαν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αποκάλεσε τον Βλαντιμίρ Πούτιν έναν ιμπεριαλιστή του 19ου αιώνα που δημιουργεί την δική του σφαίρα επιρροής στην Ευρώπη. Λίγους μόνο μήνες νωρίτερα, ο Πλεβνέλιεφ δήλωσε στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, «Όλοι θέλουμε να θεωρούμε εταίρο την χώρα που δημιούργησε τον Τσαϊκόφσκι, τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι. Ωστόσο, τα γεγονότα δείχνουν ότι έχουμε να κάνουμε με μια διαφορετική Ρωσία σήμερα –ένα εθνικιστικό, επιθετικό κράτος που κυβερνάται από έναν πρόεδρο ο οποίος θεωρεί την Ευρώπη αντίπαλο κι όχι εταίρο». Συνέχισε, έπειτα, την κριτική του, κατηγορώντας επίσης την Μόσχα ότι προσπαθεί να διαιρέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και να αποσταθεροποιήσει τα Βαλκάνια.

Η στάση του Πλεβνέλιεφ κατά της Ρωσίας αποτελεί μια εντυπωσιακή αλλαγή ύφους σε μια χώρα που θεωρείτο επί μακρόν ο Δούρειο Ίππος της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην πραγματικότητα, αν και πολλές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανήκουν στις πρώην χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού -συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής- βλέπουν την Ρωσία ως ιστορικό κατακτητή και σοβαρή πρόκληση για την ασφάλεια, η Βουλγαρία θεωρεί εδώ και πολλά χρόνια ότι η Μόσχα -με την οποία μοιράζεται μια κοινή ιστορία και ομοιότητες στην γλώσσα- αποτελεί έναν καλό φίλο. Στην κορύφωση της σοβιετικής εξουσίας, η Βουλγαρία ήταν ένας από τους πιο υποχωρητικούς συμμάχους -σε τέτοιο βαθμό που ο πρώτος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βουλγαρίας, Τοντόρ Ζίβκοφ, πρότεινε αρκετές φορές να γίνει η Βουλγαρία η 16η σοβιετική δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης.

11062015-3.jpg

Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας, Ρόσεν Πλεβνέλιεφ, στην Σόφια, στις 20 Μαρτίου 2013. STOYAN NENOV / REUTERS
----------------------------

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, μόνο μια κυβέρνηση στην Βουλγαρία –η κεντροδεξιά κυβέρνηση που ανήλθε στην εξουσία στα τέλη της δεκαετίας του 1990- ρίσκαρε να χαλαρώσει λίγο τους δεσμούς της με την Μόσχα. Η συντριπτική πλειονότητα των υπολοίπων κυβερνήσεων έκτοτε πλησίασαν περισσότερο την Ρωσία. Και ο βουλγαρικός λαός επικροτούσε αυτήν την στάση: Σύμφωνα με μια έρευνα του 2012 από το Ίδρυμα Communitas, το 78% των Βουλγάρων έχουν θετική άποψη για την Ρωσία, ποσοστό που αποτελεί το υψηλότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Μια δημοσκόπηση το 2014 έδειξε ότι το 22% εξέφρασε την επιθυμία να ενταχθεί σε μια Ευρασιατική Ένωση υπό την ηγεσία της Ρωσίας.

Η Σόφια έχει ένα ισχυρό οικονομικό κίνητρο για να εξυπηρετεί την Μόσχα. Αγοράζει σχεδόν το 100% του αερίου της από την ρωσική Gazprom. Το μοναδικό πυρηνικό εργοστάσιο της Βουλγαρίας στο Κοζλοντούι, 75 μίλια βόρεια της Σόφιας, λειτουργεί με ρωσικά καύσιμα, ενώ το μόνο διυλιστήριο πετρελαίου της ελέγχεται πλήρως από τη ρωσική Lukoil, η οποία είναι επίσης η μεγαλύτερη βιομηχανική επιχείρηση στην Βουλγαρία, και έτσι αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην απασχόληση και το ΑΕΠ της Βουλγαρίας. Τέλος, η Βουλγαρία είναι κορυφαίος προορισμός διακοπών για την ρωσική μεσαία τάξη, κάτι που συμβάλλει περίπου κατά 10% στα τουριστικά έσοδα της χώρας.

Γι’ αυτό φαίνεται σαν πολιτική αυτοκτονία για τον Πλεβνέλιεφ το γεγονός ότι εκφράζεται τόσο σθεναρά εναντίον της Ρωσίας και την επιθετικότητά της στην Κριμαία. Ωστόσο, από την αρχή, την αποκάλεσε «μια από τις πιο σοβαρές απειλές για την ειρήνη και την ασφάλεια στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Παρά την σκληρή ρητορική του Πλεβνέλιεφ, ωστόσο, οι ενέργειες της Σόφιας ως προς την Ουκρανία ήταν ήπιες, ακόμα και ουδέτερες. Στην έξαρση των διαμαρτυριών του Μαϊντάν του Κιέβου, οι Βούλγαροι πολιτικοί ακολούθησαν μια πολιτική «απραξίας», παρακολουθώντας παθητικά τα γεγονότα και αναφέροντας μόνο περιστασιακά τις ανησυχίες τους για την βουλγαρική μειονότητα που ζει στην νοτιοδυτική περιοχή της Οδησσού. Το στοιχείο που προδίδει γιατί συμβαίνει αυτό έγκειται στις φτωχές ιστορικές, πολιτιστικές και κοινωνικές συνδέσεις μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ουκρανίας. Παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες μοιράζονται την ίδια πρόσβαση στην Μαύρη Θάλασσα, ήταν πάντα μάλλον απόμακρες.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η αδύναμη θέση της Σόφιας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οκτώ χρόνια μετά την ένταξή της στην ΕΕ, η Βουλγαρία υστερεί σε σχέση με άλλες νεοεισαχθείσες χώρες, όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία ή η Ρουμανία, και θεωρείται ταραχοποιός, ενώ κατατάσσεται στις κατώτατες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά τους δείκτες της Διεθνούς Διαφάνειας για την Αντιληπτή Διαφθορά και την Ελευθερία του Τύπου. Δεν είναι περίεργο λοιπόν το γεγονός ότι η Σόφια υιοθέτησε την επικρατούσα και μετριοπαθή στάση της ΕΕ σχετικά με την Ουκρανία, προκειμένου να μην απομονωθεί ακόμη περισσότερο.

11062015-4.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, χαιρετά δια χειραψίας τον Πλεβνέλιεφ, στις 3 Ιουνίου του 2014. Ο Ομπάμα επισκέφθηκε την Ευρώπη για να διαμορφώσει την στρατηγική των ΗΠΑ στην Ουκρανία. KACPER PEMPEL / REUTERS
--------------------------