Η αντι-ιμπεριαλιστική ατζέντα της Τουρκίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αντι-ιμπεριαλιστική ατζέντα της Τουρκίας

Η τουρκική εξωτερική πολιτική, από τον Ατατούρκ ως τον Ερντογάν
Περίληψη: 

Η θεώρηση της Ουάσιγκτον ως μια αυτοκρατορική δύναμη είχε απήχηση στον αντι-ιμπεριαλιστικό εθνικισμό τόσο των ξεκάθαρα αριστερών της Τουρκίας όσο και των Ισλαμιστών. Και αυτό διαμορφώνει ακόμα τον τρόπο με τον οποίο πολλοί Τούρκοι ψηφοφόροι βλέπουν τα προβλήματα και την πολιτική της περιοχής.

Ο NICK DANFORTH είναι υποψήφιος διδάκτορας Τουρκικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown.

Με έως και τις βραχυπρόθεσμες πολιτικές συνέπειες των εκλογών της Τουρκίας στις 7 Ιουνίου να βρίσκονται ακόμα στον αέρα, είναι πολύ νωρίς για να μπορέσει κάποιος να προβλέψει με βεβαιότητα ποια θα είναι η σημασία των εκλογών για την εξωτερική πολιτική της χώρας. Εκείνο που φαίνεται σαφές, όμως, είναι ότι το ΑΚΡ θα δεν θα κατευθύνει πλέον μονομερώς την πορεία της χώρας.

Ακόμα κι έτσι, τα στοιχεία της εξωτερικής πολιτικής του ΑΚΡ που έχουν προβληματίσει περισσότερο την Ουάσιγκτον την τελευταία δεκαετία θα παραμείνουν κατά πάσα πιθανότητα στην θέση τους, τουλάχιστον αν αποτελεί κάποια ένδειξη η προεκλογική ρητορική των αντιπάλων του ΑΚΡ τους τελευταίους μήνες. Παρά το γεγονός ότι η αντιπολίτευση έσπευσε να επικρίνει τις αποτυχίες της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, οι βασικές αρχές πίσω από τις αρχικές του επιτυχίες εξακολουθούν να χαίρουν ευρείας υποστήριξης από το τουρκικό εκλογικό σώμα. Συγκεκριμένα, η συμπάθεια που δείχνει η κυβέρνησή του στους Μουσουλμάνους και Άραβες γείτονες της Τουρκίας, κάτι που αποτελεί συχνά πηγή συγκρούσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εντάσσεται σε ένα μακροχρόνιο σχέδιο εθνικιστικού αντι-ιμπεριαλισμού που προηγείται -και μπορεί κάλλιστα να επιβιώσει και μετά- του ΑΚΡ.

17062015-1.jpg

Υποστηρικτές του φιλο-κουρδικού Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος ζητωκραυγάζουν κατά την διάρκεια συγκέντρωσης για τον επινίκιο εορτασμό του κόμματός τους στις βουλευτικές εκλογές, στο Ντιγιαρμπακίρ, στην Τουρκία, στις 8 Ιουνίου του 2015. OSMAN ORSAL / REUTERS
---------------------------

ΣΥΓΚΡΟΥΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ

Πριν από τις εκλογές της περασμένης εβδομάδας, ο Selahattin Demirtas, ο Κούρδος πολιτικός του οποίου η προοδευτική, φιλελεύθερη προεκλογική εκστρατεία συγκλόνισε απροσδόκητα την τουρκική πολιτική, προκάλεσε δημοσίως τον Ερντογάν: «Ας πάμε μαζί στην Αίγυπτο και ας μείνουμε εκεί μέχρι να άρουν την θανατική ποινή του Morsi» «Ελάτε», συνέχισε «πάμε στην Γάζα». Εάν ο Ερντογάν υποστήριζε σοβαρά την ρητορική του για την μουσουλμανική αλληλεγγύη και δεν προσπαθούσε απλώς να κερδίσει ψήφους, υπονόησε ο Ντεμιρτάς, θα μπορούσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να «ηγηθούν της αντίστασης» στην Γάζα και στην Αίγυπτο. Νωρίτερα, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο επικεφαλής του βασικού κοσμικού κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας, παρουσίασε το δικό του όραμα σε ό, τι αφορά την εξωτερική πολιτική. Έκανε έκκληση για την ανάπτυξη καλύτερων σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, αλλά, την ίδια στιγμή, μίλησε επίσης για την βελτίωση των σχέσεων με την Αίγυπτο, την Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Αν μη τι άλλο, οι δηλώσεις του θύμισαν την πολιτική «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» που ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο γκουρού της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν που έγινε πρωθυπουργός, επιδίωξε από το 2003 μέχρι που η πολιτική του κόμματός του πήρε μια πιο διχαστική κατεύθυνση προς απάντηση της Αραβικής Άνοιξης.

Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για την εξωτερική πολιτική του ΑΚΡ. Κάποιες δίνουν έμφαση στους ιδεολογικούς παράγοντες που είναι μοναδικοί για το κόμμα –τον Ισλαμισμό [1], τις διάφορες ενσαρκώσεις του νεο-οθωμανισμού [2] και τις ακαδημαϊκές θεωρίες του Νταβούτογλου [3]. Άλλοι επικαλούνται πιο ρεαλιστικούς παράγοντες [4], που υποδηλώνουν την συνοχή του πολιτικού φάσματος -την αναπτυσσόμενη οικονομία [5], την δύναμη, την αίσθηση της ασφάλειας [6] και την γενικότερη αυτοπεποίθηση της Τουρκίας. Αλλά υπάρχει επίσης μια βαθύτερη πηγή ιστορικής συνέχειας πίσω από την περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας: Οι επιπτώσεις του μακροχρόνιου αντι-ιμπεριαλισμού της χώρας στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον αραβικό κόσμο. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, η τουρκική κοινή γνώμη δείχνει μια εξαιρετική συμπάθεια στις περιπτώσεις που οι Άραβες εμφανίζονται ως πολυπαθή θύματα των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, αλλά είναι εχθρική, έπειτα, στις περιπτώσεις που φαίνεται πως οι Άραβες συνεργάζονται με τους ιμπεριαλιστές εχθρούς της Τουρκίας. Ως αποτέλεσμα, οι ίδιοι οι Άραβες φαίνεται συχνά πως είχαν σημασία μόνο σε σχέση με τους ισχυρότερους ξένους: Πρώτα το Ηνωμένο Βασίλειο, στην συνέχεια η Σοβιετική Ένωση και τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες.

17062015-2.jpg

Τούρκος στρατιώτης με ιστορική στολή στέκεται σε μια τελετή για τον εορτασμό της 100ης επετείου της Μάχης του Τσανάκαλε, μέρος της εκστρατείας της Καλλίπολης, στις 18 Μαρτίου του 2015. OSMAN ORSAL / REUTERS
---------------------------------

Οι πρόσφατες εκδηλώσεις της επετείου της Καλλίπολης [7] λειτούργησαν ως υπενθύμιση ότι η σύγχρονη Τουρκία γεννήθηκε από έναν αγώνα εναντίον των ευρωπαϊκών αποικιακών δυνάμεων που απειλούσαν να αφανίσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το γεγονός ότι ο Ατατούρκ ήταν σε θέση να αντικρούσει τον στρατό της Δύσης, κάτι στο οποίο οι Οθωμανοί είχαν αποτύχει, βοηθά στην εξήγηση της υποστήριξης που έδειξε ο λαός, όπως εκείνη εκφράστηκε, στις επόμενες εξευρωπαϊστικές του μεταρρυθμίσεις. Παρά το γεγονός ότι ο Ατατούρκ και οι συνάδελφοι Οθωμανοί αξιωματικοί του κατάφεραν τελικά να απομακρύνουν τους Βρετανούς και τους Γάλλους από την Ανατολία και να σχηματίσουν ένα νέο κράτος, συνειδητοποίησαν ταχύτατα ότι ήταν αδύνατο να αναστραφεί η ευρωπαϊκή κατάκτηση της αραβόφωνης Μέσης Ανατολής.