Το ζήτημα της πείνας

Το σημαντικότερο είναι ότι η Βραζιλία δεν αύξησε απλώς την παραγωγή τροφίμων. Βελτίωσε επίσης και την πρόσβαση στα τρόφιμα. Τα μεγάλης κλίμακας προγράμματα μεταφοράς χρημάτων επέτρεψαν ακόμα και σε φτωχά νοικοκυριά να αγοράσουν αρκετά τρόφιμα για να ζήσουν. Εξαρτώντας τις μεταφορές [χρημάτων] από τον εμβολιασμό και την εκπαίδευση των παιδιών, το πρόγραμμα βοήθησε επίσης στον τερματισμό της διαγενεακής μεταβίβασης της πείνας.

Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (Α), κρατά πανό που αναγράφει, «Λούλα, η Βραζιλία βρίσκεται σε πόλεμο, αλλά κατά της πείνας», στο Sao Bernardo do Campo, τον Μάρτιο του 2003. JOSE PATRICIOS / COURTESY REUTERS
----------------------------------------

ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ

Τα βασικά στοιχεία της επιτυχίας της Βραζιλίας μπορούν να εφαρμοστούν και αλλού. Αλλά κάτι τέτοιο απαιτεί την αναγνώριση ότι η πείνα, μαζί με τις αιτίες και τα σχετικά με αυτήν, εξακολουθεί να μετριέται και να ορίζεται με λάθος τρόπο. Ο κόσμος χρειάζεται πολύ καλύτερα εργαλεία αξιολόγησης για να εντοπιστούν τα κενά της πολιτικής, να υπάρξει αποτελεσματική αντιστοίχιση των πόρων προς τις ανάγκες και να στοχεύσουν οι επενδύσεις εκεί όπου μπορούν να επιτύχουν περισσότερο.

Για τον μεγάλο αριθμό των πεινασμένων οικογενειών που ασχολούνται με μικροκαλλιέργειες, η αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας είναι απαραίτητη για την αύξηση των εισοδημάτων και την βελτίωση των διατροφικών επιλογών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σε κάποιον βαθμό μέσα από την ενίσχυση της πρόσβασης σε εισροές, όπως σπόροι, λιπάσματα και συστήματα άρδευσης. Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και πρακτικών καλλιέργειας που βασίζονται στην έρευνα θα μπορούσε επίσης να αυξήσει την παραγωγή. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, αυτό που χρειάζονται οι πεινασμένες οικογένειες είναι σταθερά εισοδήματα. Μερικές χρειάζονται καταναλωτική στήριξη, έτσι ώστε να μην αναγκαστούν να πουλήσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία όταν βρεθούν μπροστά σε προβλήματα, είτε υπό την μορφή έκτακτων υγειονομικών αναγκών είτε αναφορικά με την αποτυχία σε μια καλλιέργεια. Τα προγράμματα που επικεντρώνονται σε παιδιά και βρέφη χρειάζονται βοήθεια για να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά έχουν τις νοητικές και μη νοητικές δεξιότητες ώστε να γίνουν παραγωγικοί ενήλικες.

Σε γενικές γραμμές, η εξάλειψη της πείνας απαιτεί περισσότερες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στην αγροτική ανάπτυξη, περισσότερη τοπική επιστημονική έρευνα αναφορικά με τα οικογενειακά αγροκτήματα, πολιτικές που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα των αγορών τροφίμων, πιο ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού για τους μικρούς παραγωγούς, βελτιωμένα δίκτυα ασφαλείας για πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, καλύτερες μετεωρολογικές προβλέψεις, καθώς και προγράμματα για τον περιορισμό της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων. Οι κυβερνήσεις δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στην πρόκληση αυτή μόνες τους. Πρέπει να συνεργαστούν με τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών για την εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων που θα έχουν σαφείς στόχους επιτυχίας. Νέα κρατικά επενδυτικά προγράμματα, όπως το Grow Africa και το Grow Asia, τα οποία εμπλέκουν κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμούς, τον ιδιωτικό τομέα και ενώσεις αγροτών, είναι από αυτήν την άποψη πολλά υποσχόμενα.

Σε ποιες περιοχές είναι πιο ανεξέλεγκτη η πείνα; Σε χώρες που εμπλέκονται σε πολεμικές συγκρούσεις, όπου η πρόοδος είναι εγγενώς αργή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι μικροκαλλιεργητές δεν επενδύουν στην γη τους, οι αγορές είναι κατακερματισμένες, οι τιμές είναι ασταθείς, ενώ είναι περιορισμένη η πρόσβαση σε κρίσιμα μέσα παραγωγής. Σε άλλες περιπτώσεις, η σύγκρουση έρχεται ως συνέπεια της πείνας. Απελπισμένοι άνθρωποι μετακινούνται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η κλιματική αλλαγή, η ξηρασία, ή η αποδόμηση του περιβάλλοντος τους εμποδίζει να θρέψουν τις οικογένειές τους. Από εκείνους που παραμένουν στις θέσεις τους, τα γυναικοκρατούμενα νοικοκυριά τείνουν να υποκύπτουν περισσότερο στην πείνα. Πρόκειται για μια από τις πολλές ευάλωτες ομάδες που υποφέρουν περισσότερο όταν οι τιμές των τροφίμων ανεβαίνουν.

Ένα παιδί περιμένει στην αγκαλιά της μητέρας του για θεραπεία υποσιτισμού στην Ουγκάντα, τον Μάιο του 2008. JAMES AKENA / COURTESY REUTERS
--------------------------------------

Είναι δελεαστικό να συμπεράνει κανείς ότι το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Μπορεί η Αφρική, για παράδειγμα, να έχει πραγματικά ελπίδες ότι θα μιμηθεί ή και θα ξεπεράσει τον ρυθμό προόδου της Ασίας, μιας από τις πιο δυναμικές οικονομικά περιοχές παγκοσμίως; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα πρέπει να είναι θετική. Αρκετές χώρες έχουν δει ήδη σημαντικά άλματα στην γεωργική παραγωγικότητα. Υπάρχει, επίσης, η ελπίδα ειρήνευσης στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών, στην βορειοανατολική Νιγηρία και στην Σομαλία. Ακόμη και στην περίπτωση που η σύγκρουση εμείνει, μπορούν και πρέπει να αναπτυχθούν νέα προγράμματα που θα επικεντρώνονται στα δίχτυα ασφάλειας και ανάκαμψης παράλληλα με πιο έντονες προσπάθειες για την επίτευξη ειρήνης και προσωπικής ασφάλειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των άλλων χωρών παρέχουν έναν οδικό χάρτη για το τι πρέπει να γίνει.