Ο άνδρας που έλεγε την αλήθεια στην εξουσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο άνδρας που έλεγε την αλήθεια στην εξουσία

Η διαρκής σημασία του Αντρέι Ζαχάρωφ
Περίληψη: 

Πώς πρέπει οι σημερινοί διανοητές και πολιτικοί να ασχοληθούν με τις σύγχρονες και μελλοντικές πυρηνικές απειλές; Με το να αναζητήσουν καθοδήγηση από ένα από τους γίγαντες της προηγούμενης εποχής, τον Αντρέι Ζαχάρωφ. Το κείμενο αυτό αποτελεί προσαρμογή από το βιβλίο με τίτλο Andrei Sakharov: The Conscience of Humanity, επεξεργασμένο από τους Sidney Drell και George Shultz.

Ο SIDNEY D. DRELL είναι βασικός συνεργάτης στο Ίδρυμα Hoover στο Πανεπιστήμιο Stanford και ομότιμος καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο SLAC National Accelerator Laboratory του Στάνφορντ.
Ο GEORGE SHULTZ, πρώην υπουργός Εργασίας, υπουργός Οικονομικών, υπουργός Εξωτερικών και διευθυντής του Γραφείου Διοίκησης και Προϋπολογισμού, είναι διακεκριμένος συνεργάτης στο Ίδρυμα Hoover στο Πανεπιστήμιο Stanford.
Ο JIM HOAGLAND είναι θεματικός δημοσιογράφος στην εφημερίδα The Washington Post και διακεκριμένος επισκέπτης συνεργάτης με υποτροφία Annenberg στο Ίδρυμα Hoover στο Πανεπιστήμιο Stanford.

Στις δεκαετίες από την στιγμή που ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και ο Ρόναλντ Ρήγκαν άρχισαν να εργάζονται από κοινού για τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, έχουν αλλάξει πολλά. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν αναδιαμορφώσει την παγκόσμια επικοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό. Η τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός απειλούν την παγκόσμια σταθερότητα, ενώ η κλιματική αλλαγή απειλεί τον ίδιο τον πλανήτη. Αλλά ένα ζοφερό στοιχείο του παλιού πολέμου για την [παγκόσμια] τάξη παραμένει σταθερό: Η ανθρωπότητα εξακολουθεί να κατέχει τις γνώσεις και τα μέσα για να καταστρέψει τον εαυτό της με τα πυρηνικά όπλα, μια ικανότητα που ξεφεύγει ολοένα και περισσότερο από τον αυστηρό έλεγχο των δύο συμμαχιών [που είναι] δεσμευμένες να διατηρήσουν τις δικές τους εκδόσεις του status quo.

29062015-1.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν και ο Σοβιετικός πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσώφ εξέρχονται του Οίκου Hofdi έχοντας ολοκληρώσει δύο ημέρες συνομιλιών σε μια μίνι σύνοδο κορυφής στο Ρέικιαβικ, στις 12 Οκτωβρίου 1986. NICK DIDLICK / REUTERS
--------------------------------

Πώς πρέπει οι σημερινοί διανοητές και πολιτικοί να ασχοληθούν με τις σύγχρονες και μελλοντικές πυρηνικές απειλές; Με το να αναζητήσουν καθοδήγηση από έναν από τους γίγαντες της προηγούμενης εποχής, τον Αντρέι Ζαχάρωφ. Ο Ρώσος πυρηνικός φυσικός ήταν στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας για την κατασκευή του πιο καταστροφικού όπλου στην ιστορία, αλλά τελικά έφθασε να κατανοήσει τους κινδύνους που ενέχουν τέτοια όπλα και άρχισε εκστρατεία για την εξάλειψή τους. Οι αυξανόμενες συγκρούσεις του με τις σοβιετικές Αρχές τον έκαναν παγκόσμιο σύμβολο της πολιτικής διαφωνίας και του κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1975 για τον θαρραλέο ακτιβισμό του.

Η επιστημονική κοινότητα έχει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στο να βοηθήσει στον μετριασμό των κινδύνων που η επιστημονική πρόοδος συχνά φέρνει μαζί τους οφέλη. Αλλά οι απλές προειδοποιήσεις δεν είναι αρκετές, όπως αποδεικνύει η διαδρομή του Ζαχάρωφ από [το να θεωρείται] σοβιετικός ήρωας μέχρι [να εκλαμβάνεται ως] ανυποχώρητος αντιφρονών. Οι συμβουλές πρέπει να τροφοδοτούνται και να υποστηρίζονται από πολιτικό ακτιβισμό, ηθικό παράδειγμα και πρακτικές στρατηγικές.

Μέχρι την στιγμή του θανάτου του, το 1989, ο Ζαχάρωφ επέδειξε το ατρόμητο θάρρος του μιλώντας ανοιχτά για να απαιτήσει την διαφάνεια και την αλήθεια, ακόμα και εις βάρος της δικής του ελευθερίας. Η επιμονή του για την δύναμη της επικοινωνίας είναι μέρος αυτού που κάνει τον ακτιβισμό του τόσο επίκαιρο σήμερα: Μόνο η πρόοδος στην δημιουργία ανοικτών δημοκρατικών κοινωνιών με ελευθερία πληροφόρησης, συνείδησης και έκφρασης, πίστευε, θα μπορούσε να αποτρέψει τον πυρηνικό πόλεμο, τον μεγαλύτερο κίνδυνο που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος . Αποστερημένος από όλα τα εύσημά του και αναγκασμένος σε εξορία σε μια προσπάθεια να του κλείσουν το στόμα, ο Ζαχάρωφ συνέχισε να γράφει και να ελπίζει. Η αντίστασή του στις διώξεις ενέπνευσαν πολιτικούς επαναστάτες σε όλον τον κόσμο τότε, και το παράδειγμα του συνεχίζει να κάνει το ίδιο και σήμερα.

ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΟΜΒΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

Για τον νεαρό Ζαχάρωφ, όπως και για τους περισσότερους σοβιετικούς πολίτες, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ένας στοιχειώδης αγώνας επιβίωσης. Η αίσθηση συλλογικής θυσίας και ηρωικού αγώνα ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην σκέψη του Ζαχάρωφ, καθώς συνεισέφερε σημαντικά για την κατανόηση της πυρηνικής σύντηξης στην πρώιμη μεταπολεμική εποχή, σε εφαρμογές της τόσο στην πολιτική πυρηνική ενέργεια όσο και στα στρατιωτικά όπλα. Ο θυμός του για τα εγκλήματα του Στάλιν υποτάχθηκε στην εθνική άποψη ότι τα βάσανα και οι θυσίες ήταν απαραίτητες απαντήσεις σε δύσκολους καιρούς. Αυτό ίσχυε επίσης και για την εργασία του σχετικά με την βόμβα υδρογόνου, την οποία είδε ως απαραίτητη προκειμένου η Σοβιετική Ένωση να συμβαδίσει με τους αντιπάλους της, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως τόνισε: «Αυτό ήταν το πιο σημαντικό για μένα εκείνη την εποχή ... ήταν η πεποίθηση ότι το έργο μας ήταν απαραίτητο .... Κατάλαβα, φυσικά, την τρομακτική, απάνθρωπη φύση των όπλων που κατασκευάζαμε. Αλλά ο πρόσφατος πόλεμος ήταν επίσης μια άσκηση στην βαρβαρότητα˙ και ... θεωρούσα τον εαυτό μου ως στρατιώτη σε αυτόν τον νέο επιστημονικό πόλεμο».

29062015-2.jpg

Σοβιετικό γραμματόσημο με το πορτραίτο του Ζαχάρωφ. Εκδόθηκε στις 14 Μαΐου 1991. WIKIMEDIA
---------------

Ο Ζαχάρωφ δεν συμμετείχε στο πρόγραμμα για την ανάπτυξη της πρώτης σοβιετικής ατομικής βόμβας, η οποία δοκιμάστηκε με επιτυχία το 1949. Αλλά συμμετείχε ενεργά στην ανάπτυξη των ακόμη πιο καταστροφικών διαδόχων της, για τις οποίες [βόμβες] ένιωθε θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους Σοβιετικούς να πετύχουν πυρηνική ισοτιμία η οποία με την σειρά της θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για τον έλεγχο και, στην συνέχεια, την αντιστροφή της κούρσας των εξοπλισμών. Αναφερόμενος στο έργο που έκαναν οι σοβιετικοί επιστήμονες στη δεκαετία του 1950, ο Ζαχάρωφ θυμήθηκε κατά την πρώτη επίσκεψή του στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1988 ότι «το ίδιο είδος εργασίας διεξαγόταν [εδώ]. Οι Αμερικανοί επιστήμονες ... καθοδηγούντο από τα ίδια συναισθήματα ότι αυτό το έργο είναι ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα της χώρας .... Δεν θα μάθουμε ποτέ αν ήταν πραγματικά αλήθεια ότι το έργο μας συνέβαλε σε κάποιο χρονικό διάστημα προς την διατήρηση της ειρήνης στον κόσμο, αλλά τουλάχιστον την στιγμή που το πραγματοποιούσαμε [το έργο μας], ήμασταν πεπεισμένοι ότι ήταν αυτή η περίπτωση».