Η ανθεκτική δυστυχία της Αιγύπτου

Οι υπερασπιστές της Αδελφότητας [9] απεικονίζουν συχνά την οργάνωση ως «σταδιακή», που σημαίνει ότι επιδιώκει να εφαρμόσει την ατζέντα των Ισλαμιστών μέσω της επίσημης πολιτικής, σε αντίθεση με τρομοκρατικές ομάδες όπως το ISIS και η αλ Κάιντα. Αλλά δεν υπήρχε τίποτα σταδιακό στην προσπάθεια της Αδελφότητας να καταπολεμήσει -αντί να συνεπιλέγει ή να συνεργάζεται με- αυτά τα κέντρα εξουσίας αφότου ο Morsi κέρδισε τις προεδρικές εκλογές του 2012. Ο Morsi επεδίωξε να περικόψει τις εξουσίες του δικαστικού σώματος μέσω διατάγματός του τον Νοέμβριο του 2012 που τοποθετούσε τα δικά του διατάγματα υπεράνω του δικαστικού ελέγχου, και η κυριαρχούμενη από την Αδελφότητα άνω Βουλή προσπάθησε να συνταξιοδοτήσει πάνω από 3.000 δικαστές [10] μέσω μιας νέας νομοθεσίας. Επιπροσθέτως η Αδελφότητα χρησιμοποίησε την επιρροή της στην διαδικασία συγγραφής του νέου συντάγματος στα τέλη του 2012 για να απαγορεύσει σε όλους τους βουλευτές που συνδέοντο με το κυβερνών κόμμα του πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ από την συμμετοχή τους στις εκλογές επί δέκα χρόνια, πράγμα που ουσιαστικά απέκλειε τις αγροτικές φατρίες και φυλές που συνθέτουν τα μεγάλα κέντρα εξουσίας της υπαίθρου, των οποίων οι ηγέτες συχνά υπηρετούσαν στο κοινοβούλιο την εποχή του Μουμπάρακ. Ομοίως, η Αδελφότητα προσπάθησε να παραμερίσει την επιχειρηματική κοινότητα, δημιουργώντας την δική της οργάνωση των επιχειρήσεων, της οποίας οι ηγέτες συνόδευαν τον Morsi στα ταξίδια του στο εξωτερικό.

Εν τω μεταξύ, καθώς η κριτική από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την ολοένα και πιο αυταρχική και ανίκανη διακυβέρνηση του Morsi αυξανόταν στις αρχές του 2013, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι κρατούσαν αφίσες με τα κεφάλια των παρουσιαστών της TV σε θηλιές στις διαδηλώσεις τους, υποσχόμενοι να «καθαρίσουν» τα μήντια. Με την ίδια λογική, οι εκκλήσεις των ηγετών της Αδελφότητας για «αναδιάρθρωση και μεταρρύθμιση» [11] στο Υπουργείο Εσωτερικών αποτέλεσαν προειδοποίηση για την αστυνομία της Αιγύπτου, οδηγώντας πολλούς αξιωματικούς να συμμετάσχουν στην εξέγερση κατά του Morsi φορώντας τις στολές τους. Και παρ’όλο που ο Morsi προσπάθησε να φλερτάρει τον στρατό σεβόμενος την αυτονομία του σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας και στις δικές του εσωτερικές υποθέσεις, υπονόμευσε την διευθέτηση αυτή μέσω των επιθετικών διακηρύξεών του στην εξωτερική πολιτική κατά την διάρκεια του τελευταίου μήνα της θητείας του. Πράγματι, από την σκοπιά των στρατηγών, ο Morsi σφετερίστηκε τις ευθύνες του στρατού για την εθνική ασφάλεια όταν δήλωσε ότι «όλες οι επιλογές είναι ανοικτές» [12] εναντίον της κατασκευή ενός φράγματος στο Νείλο από την Αιθιοπία και στην συνέχεια ενέκρινε την συριακή τζιχάντ [13] σε ένα συλλαλητήριο στο Στάδιο του Καΐρου παράλληλα με μια ομάδα ριζοσπαστικών σαλαφιστών κληρικών στα μέσα Ιουνίου 2013.

Ένας άνδρας κρατά εικόνες του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και του πρώην προέδρου της Αιγύπτου Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ κατά την διάρκεια μιας γιορτής στο Κάιρο για την νίκη του Σίσι στις προεδρικές εκλογές, τον Ιούνιο του 2014. ASMAA WAGUIH / REUTERS
---------------------------

Φυσικά, η ευθυγράμμιση αυτών των θεσμών και συμφερόντων δεν είναι κάτι καινούργιο: Πηγάζει από τις ημέρες του Μουμπάρακ. Αλλά ποτέ δεν ήταν πιο κοντά μεταξύ τους. Υπό τον Μουμπάρακ, για παράδειγμα, ο στρατός έβλεπε το Υπουργείο Εσωτερικών ως ανταγωνιστή του, κάτι που αποτελεί τον λόγο που οι στρατιωτικοί ουσιαστικά έμειναν στο περιθώριο όταν η αστυνομία κατέρρευσε κατά την διάρκεια των πρώτων ημερών της εξέγερσης του 2011. Ομοίως, μερικά από τα πιο δημοφιλή ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης δημοσιοποιούσαν την κατάχρηση βίας από την αστυνομία υπό τον Μουμπάρακ και ήταν σκληρά επικριτικά για την στρατιωτική χούντα που κυβέρνησε την Αίγυπτο για 16 μήνες μετά την αποπομπή του Μουμπάρακ. Και υπήρχαν και ρήγματα στο εσωτερικό αυτών των κέντρων εξουσίας, όπως το ρήγμα μεταξύ της ηλικιωμένης στρατιωτικής ηγεσίας και των νεότερων αξιωματικών που ο Morsi προώθησε τον Αύγουστο του 2012, όταν απέλυσε τους κορυφαίους στρατηγούς και διόρισε τον Σίσι ως υπουργό Άμυνας.

Οι δια-καθεστωτικές εντάσεις δεν έχουν διαλυθεί εξ ολοκλήρου, φυσικά. Όπως σημειώνει ο Michael Hanna του Century Foundation σε πρόσφατη έκθεση [14], οι τηλεφωνικές συνομιλίες των ανώτερων στρατιωτικών αξιωματούχων που διέρρευσαν, η αναζωπύρωση της κριτικής των μέσων ενημέρωσης για το Υπουργείο Εσωτερικών, καθώς και η ανοιχτή αντιπάθεια των δομών ασφαλείας απέναντι στον πρώην πτέραρχο και προεδρικό υποψήφιο Ahmed Shafik, είναι όλα σημάδια διαιρέσεων μέσα στις ελίτ. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση μέχρι σήμερα, οι εντάσεις έχουν διαλυθεί γρήγορα, επειδή τα διάφορα στοιχεία του καθεστώτος είναι τελικά πιο ενωμένα στην επιθυμία τους να καταστρέψουν την Μουσουλμανική Αδελφότητα από όσο χωρίζονται από οτιδήποτε άλλο.

Αν δεν την καταστρέψουν, φοβούνται ότι η Αδελφότητα ίσως αναδυθεί και αναζητήσει εκδίκηση για τις πολλές εκατοντάδες Αδελφούς Μουσουλμάνους που σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο ετών -κάτι που είναι ακριβώς αυτό το οποίο η Αδελφότητα έχει ορκιστεί να κάνει. Πράγματι, όπως μου έχουν πει πολλοί ηγέτες της Αδελφότητας μετά το πραξικόπημα, η οργάνωση επιδιώκει να ερευνήσει, να δικάσει, και, ενδεχομένως, να εκτελέσει όσους από το τρέχον καθεστώς συμμετείχαν στην καταστολή εναντίον της Αδελφότητας. Έτσι, για τα συστατικά κέντρα εξουσίας του καθεστώτος, η επιτυχία της καταστολής εναντίον της Αδελφότητας είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΧΘΕΙΑ