Τι πραγματικά συνέβη στην Ελλάδα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι πραγματικά συνέβη στην Ελλάδα

Και τι έρχεται μετά

Οι διαπραγματεύσεις ήταν μακρές και περίπλοκες, και παρά την πρωτοφανή κάλυψη από τα ΜΜΕ και την προσοχή που τους έδωσαν, σε μεγάλο βαθμό ήταν αδιαφανείς. Κάλυψαν μια σειρά από ζητήματα, με την κατάσταση του χρέους να παίρνει το μεγαλύτερο μερίδιο της κάλυψης. Η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει ιδιαίτερα, διότι, παρά το σημαντική κούρεμα το 2011, είχε εκραγεί ενώ το ΑΕΠ της χώρας είχε συρρικνωθεί, φτάνοντας σε ονομαστική αξία σχεδόν στο 170% του ΑΕΠ μέχρι το 2015. Ωστόσο, ένα ακόμη κούρεμα του χρέους αποκλείστηκε γρήγορα από τους πιστωτές της Ελλάδας, γιατί θα έπρεπε να επιβληθεί στους φορολογούμενους των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Όπως το έθεσε ο πρόεδρος του συντηρητικού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Manfred Weber [3], η μείωση του χρέους που επεδίωκε η Ελλάδα δεν θα έβλαπτε τους τραπεζίτες αλλά «τις νοσοκόμες στην Σλοβακία και τους δημόσιους υπάλληλους στην Φινλανδία».

Όταν κατέστη σαφές ότι ένα ξεκάθαρο κούρεμα του χρέους δεν ήταν στο τραπέζι, η ελληνική κυβέρνηση ήταν εκπληκτικά γρήγορη στο να αντιληφθεί το ζήτημα. Οι διαπραγματεύσεις κινήθηκαν γρήγορα σε μια σειρά από διαφορετικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου του μεγέθους του πρωτογενούς πλεονάσματος που η τρόικα αναμένει να επιτύχει η Ελλάδα, των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που αναμένει να εφαρμόσει [η χώρα] και των δημοσιονομικών μέτρων που απαιτείται να υιοθετηθούν, μέχρι το μέγεθος του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) που θα επιβληθεί στα ελληνικά νησιά. Πολλά ήταν τα ζητήματα που συνδέονταν με την υποχρέωση της Ελλάδας να ολοκληρώσει το πρόγραμμα διάσωσής της, συμπεριλαμβανομένης μιας επανεξέτασης των επιδόσεων και της εκταμίευσης, εξαρτώμενης από την αξιολόγηση, της πολυαναμενόμενης τελευταίας δόσης, την οποία η Ελλάδα χρειαζόταν απεγνωσμένα για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του χρέους της προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ.

Στις 21 Φεβρουαρίου, αντιμετωπίζοντας έναν αυξανόμενο τραπεζικό πανικό και με τις διαπραγματεύσεις να μην καταλήγουν καθόλου σύντομα, η ελληνική κυβέρνηση συγκατένευσε σε μια παράταση τεσσάρων μηνών της συμφωνίας διάσωσης [4], κάτι που είχε διακηρύξει φλογερά ότι δεν θα αποδεχόταν ποτέ. Οι όροι της συμφωνίας αυτής περιλάμβαναν κυρίως αισθητικές αλλαγές: Ασαφή γλώσσα ότι η Ελλάδα θα τιμήσει τα χρέη της και θα διεξάγει σαρωτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της αγοράς. Αξιωματούχοι της ευρωζώνης υπαινίχθηκαν επίσης μελλοντική δημοσιονομική ευελιξία και μετονόμασαν την τρόικα ως «Τα Τρία Θεσμικά Όργανα», κάτι που επέτρεψε στην ελληνική κυβέρνηση να ισχυρίζεται ότι είχε απαλλαγεί από την Τρόικα. Το σχέδιο ήταν η Ελλάδα να ολοκληρώσει την εν αναμονή αξιολόγηση της συμφωνίας διάσωσης σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες και προϋποθέσεις, πριν εμπλακεί σε μια συζήτηση σχετικά με τις μελλοντικές ανάγκες της.

Ωστόσο, συμφωνώντας με την παράταση τεσσάρων μηνών, η Ελλάδα δεν πήρε καθόλου νέα χρήματα και επαναβεβαίωσε τις προϋποθέσεις για το παλιό χρέος. Είχε μείνει μόνη για να αντιμετωπίσει την πίεση του να πρέπει να πληρώσει μια σειρά κυλιόμενων πληρωμών χρέους προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ. Πολλοί παρατηρητές πίστευαν ότι ο Φεβρουάριος θα ήταν ένα σημείο καμπής. Ο Τσίπρας, σκέφτηκαν, θα πρέπει να ολοκληρώσει την στροφή του των 180 μοιρών και να έρθει σε πλήρη συμφωνία με την μετονομασμένη τρόικα που ήθελε να αναιρέσει τα ριζοσπαστικά διαπιστευτήριά του. Γρήγορα έγινε φανερό ότι δεν είχε καμία τέτοια πρόθεση. Αντ’ αυτού, ο ίδιος αρνήθηκε να αφήσει την Ελλάδα να αξιολογηθεί από το προσωπικό της τρόικας και κωλυσιεργούσε αποτελεσματικά.

Στο σημείο αυτό, βέβαια, η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη πλευρά που αισθανόταν την πίεση. Η ευρωζώνη φοβόταν επίσης μια ελληνική χρεοκοπία, που θα μπορούσε να προκαλέσει μια «στιγμή Lehman» με άγνωστες, αλλά δυνητικά ολέθριες συνέπειες. Αυτός ο φόβος αποδείχθηκε ότι ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής της ελληνικής κυβέρνησης, την οποία έχει σχεδιάσει (ή τουλάχιστον εμπνευστεί) ο υπουργός Οικονομικών εκείνη την εποχή, Γιάννης Βαρουφάκης. Με λίγα λόγια, ο Βαρουφάκης προσπάθησε να φέρει την Ελλάδα όσο το δυνατόν πιο κοντά στην χρεοκοπία (ίσως ακόμη και στην χρεοκοπία εντός της ευρωζώνης, μια προοπτική που ήταν προκλητικά κοντά στο Grexit) έτσι ώστε να παράγει αρκετό πανικό στην αγορά για να αναγκάσει την ευρωζώνη να συνθηκολογήσει. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, έπρεπε να κερδίσει χρόνο, γεγονός που εξηγεί τις καιροσκοπικές του [5] τακτικές και τις ευφάνταστες προτάσεις του (συμπεριλαμβανομένης, κυρίως, της ιδέας της χρήσης ξένων τουριστών [6] στην Ελλάδα [ως φορέων συστημάτων βιντεοσκόπησης] προκειμένου να πιάσει φοροδιαφεύγοντες εμπόρους επ’ αυτοφόρω).

Καμιά άλλη προσωπικότητα δεν συνοψίζει αυτή την περίοδο των ατέρμονων διαπραγματεύσεων, που σημαδεύτηκαν από μια ατέλειωτη σειρά συναντήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, περισσότερο από ό, τι ο Βαρουφάκης [7]. Ένας επιδεικτικός ακαδημαϊκός ο οποίος είχε αποκτήσει κάποια φήμη μέσα από το blog του και τις δημόσιες εμφανίσεις του όταν ξέσπασε η ελληνική κρίση, έγινε γρήγορα ο αγαπημένος των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης λόγω των αντισυμβατικών ενδυματολογικών επιλογών του και της αδιάκοπης και φανταχτερής δημόσιας παρουσίας του, η οποία περιελάμβανε τόσο απόκρυφες διακηρύξεις πολιτικής όσο και παράδοξες φωτογραφήσεις σε περιοδικά lifestyle [8].