Η χαμηλή ενέργεια της Ευρώπης

Μια άλλη επιλογή για την διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου θα ήταν να επανεκκινηθεί η κατασκευή του αγωγού Nabucco, ο οποίος θα συνδέσει την Ευρώπη άμεσα με αποθέματα φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία. Αρχικά υποστηριζόμενος από τις Ηνωμένες Πολιτείες και αρκετά μέλη της ΕΕ, ο Nabucco ξεσήκωσε ισχυρή δυσαρέσκεια στο εσωτερικό της ρωσικής κυβέρνησης. Ως απάντηση, η Gazprom πρότεινε ένα εναλλακτικό σχέδιο για παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου σε έναν τερματικό στο Baumgarten, στα αυστριακά σύνορα με την Ουγγαρία. Και τα δύο έργα μπήκαν στο ράφι το 2013, όταν το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε τις εργασίες για τον Trans Adriatic Pipeline. Ίσως να είναι καιρός να επανεξεταστεί.

Εκτός από το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία και το Τουρκμενιστάν, το σχέδιο εγγράφου για την Ενεργειακή Ένωση αναγνωρίζει επίσης τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής ως συνεργαζόμενους εταίρους.

Στην πράξη, όμως, η Ευρώπη δεν μπορεί να διαφοροποιήσει πραγματικά τις προμήθειές της μέχρι την στιγμή που θα διευρύνει την ικανότητα των λιμενικών τερματικών σταθμών της ώστε να δέχονται υγροποιημένο φυσικό αέριο. Με μόνο έναν σημαντικό τερματικό υγροποιημένου φυσικού αερίου, η πραγματική ικανότητα της Ευρώπης να δέχεται αποστολές φυσικού αερίου από το εξωτερικό είναι μικρή.

Γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης κοντά στον πυρηνικό σταθμό Golfech στα σύνορα του ποταμού Garonne μεταξύ Agen και Τουλούζ, στη νοτιοδυτική Γαλλία, στις 28 Οκτωβρίου 2014. REGIS DUVIGNAU / REUTERS
---------------------

Η Ευρώπη πρέπει επίσης να βελτιώσει το εσωτερικό της δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου˙ έχει πολλούς ενδο-ευρωπαϊκούς αγωγούς, όπως ο MEGAL ο οποίος εκτείνεται από τα γερμανικά σύνορα με την Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία ως τα γερμανικά σύνορα με την Γαλλία, και τον Trans Austria Gas Pipeline ο οποίος εκτείνεται από τα αυστριακά σύνορα με την Σλοβακία μέχρι την Ιταλία. Αλλά οι επιμέρους αγωγοί εντός της Ευρώπης δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως, και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει έναν ειδικό αγωγό Βορρά-Νότου. Οι χώρες της Βαλτικής δεν είναι καν συνδεδεμένες με το κύριο ευρωπαϊκό δίκτυο. Αντ’ αυτού, εφοδιάζονται μέσω ενός μοναδικού τερματικού σταθμού LNG στην Κλαϊπέντα, στην Λιθουανία, και στηρίζονται στην Ρωσία για το υπόλοιπο του φυσικού αερίου τους. Έως ότου αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα, η Ευρώπη θα έχει δυσκολία να κάνει αποτελεσματική χρήση νέων ενεργειακών εισροών.

Καθώς η Ευρώπη αγωνίζεται για να διαφοροποιήσει τις πηγές των πρώτων υλών της, η προτεινόμενη Ενεργειακή Ένωσή της θα επιτρέψει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επηρεάσει άμεσα τις συμβάσεις προμηθειών, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων με την Gazprom. Το προσχέδιο της Ενεργειακής Ένωσης κάνει έκκληση για «αύξηση της διαφάνειας των εν λόγω συμφωνιών και συμβατότητα με την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ». Απαιτεί «πλήρη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για όλες τις συμβάσεις που αφορούν την αγορά φυσικού αερίου από εξωτερικούς προμηθευτές». Περαιτέρω, θέτει, όχι μόνο τις διακυβερνητικές συμφωνίες αλλά και τις εμπορικές συμβάσεις υπό την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Προφανώς, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα χρησιμοποιεί τον εποπτικό του ρόλο για να ζητά καλύτερους όρους από την Ρωσία, ιδίως ζητώντας συμβάσεις μικρότερης διάρκειας και την κατάργηση των περιορισμών σχετικά με την επανεξαγωγή του φυσικού αερίου μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Πράγματι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρενέβη ήδη σε μια ενεργειακή συμφωνία για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2015, όταν ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Maroš Šefčovič προήδρευε στις τριμερείς συνομιλίες που αφορούσαν την Ρωσία, την Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκείνο τον μήνα είχε λήξει μια προηγούμενη συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, η οποία είχε γίνει με την μεσολάβηση και εν μέρει την χρηματοδότηση της ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας σχετικά με μια νέα σύμβαση βούλιαζαν μέχρι που παρενέβησαν αξιωματούχοι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για να μεσολαβήσουν. Παρά την συνεχιζόμενη διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο βοήθησε να ανανεωθούν οι παραδόσεις φυσικού αερίου από την Ρωσία προς την Ουκρανία, αν και οι συνομιλίες οδήγησαν επίσης σε σημαντική μείωση της εξάρτησης της Ουκρανίας από την Gazprom.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

Αλλά πού αφήνουν όλα αυτά την Γερμανία; Σε σύγκριση με χώρες παρόμοιου μεγέθους, οικονομικής σημασίας και τεχνικού δυναμικού, η Γερμανία ξεχωρίζει λόγω της έλλειψης μιας εθνικής εταιρείας πετρελαίου. Ο ενεργειακός τομέας της Γερμανίας εξαρτάται από ιδιωτικές επιχειρήσεις ενέργειας, ειδικά τις RWE, E.ON, Wintershall και EnBW. Η απουσία μιας εθνικής εταιρίας δίνει στην γερμανική κυβέρνηση ένα σημαντικό στρατηγικό μειονέκτημα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το Βερολίνο δεν έχει σχεδόν καμία επίδραση στις πολιτικές παραγωγής ή προμήθειας φυσικών πόρων.

Ως εναλλακτική σε μια εθνική εταιρεία, και παρά την υποστήριξή της για ένα αποκεντρωμένο σύστημα αγοράς, η Γερμανία θα ήθελε να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα επιτρέψουν σε έναν ισχυρό εγχώριο παίκτη να αναδυθεί στην βιομηχανία φυσικού αερίου [1]. Οι εταιρείες για τις οποίες αυτό είναι λογικό είναι η RWE ή η E.ON. Η RWE αγοράζει ήδη και αποθηκεύει φυσικό αέριο για την γερμανική αγορά και για ορισμένες γειτονικές χώρες, όπως η Τσεχική Δημοκρατία. Ωστόσο, όποια εταιρεία αναδειχθεί ως εθνικός πρωταθλητής της Γερμανίας στην βιομηχανία φυσικού αερίου, σίγουρα θα προσπαθήσει να επωφεληθεί πλήρως από την ειδική γερμανο-ρωσική ενεργειακή σχέση και να βελτιώσει την διαπραγματευτική θέση της έναντι της Gazprom.