Ισχύς στον λαό μας

Στις βουλευτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα στις 20 Σεπτεμβρίου, ο ΣΥΡΙΖΑ για άλλη μια φορά βγήκε νικητής. Σε γενικές γραμμές, τα κόμματα που υποστήριξαν την σημασία του να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση κέρδισαν με διαφορά: Από κοινού, ο ΣΥΡΙΖΑ, τα συντηρητικά κόμματα Νέα Δημοκρατία και Ανεξάρτητοι Έλληνες, και τα κεντρώα κόμματα Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ κέρδισαν περισσότερες από το 70% των ψήφων. Ωστόσο, αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτονόητο, ειδικά μετά το δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιουλίου, στο οποίο περίπου το 62% των ψηφοφόρων απέρριψε τα επιπλέον μέτρα λιτότητας. Δεν ήταν σαφές, δεδομένης της ευκαιρίας, αν η πλειοψηφία θα τασσόταν υπέρ της εξόδου από την ευρωζώνη ή ακόμη και από την ΕΕ –θεσμούς που υποστηρίζουν την εφαρμογή μιας ακόμη αυστηρότερης δημοσιονομικής πολιτικής στην Ελλάδα.

Στις πρόωρες εκλογές αυτού του μήνα, η ελληνική ταυτότητα έπαιξε επίσης μεγάλο ρόλο γενικώς, και στην πλατφόρμα της ριζοσπαστικής αριστεράς ειδικότερα. Οι ριζοσπαστικές αριστερές οργανώσεις τάχθηκαν υπέρ μιας αποχώρησης από την ευρωζώνη για την αντιμετώπιση των πιέσεων να αποδεχθεί η Ελλάδα περαιτέρω λιτότητα. Οι οργανώσεις αυτές χρησιμοποίησαν την εθνικιστική ρητορική για να προσπαθήσουν να πείσουν το εκλογικό σώμα για τις δικές τους πλατφόρμες πολιτικής. Το κόμμα Λαϊκή Ενότητα, το οποίο αποχωρίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ επειδή ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας αποδέχθηκε την συμφωνία διάσωσης από την ΕΕ, υποσχέθηκε να αποκαταστήσει την εθνική αξιοπρέπεια, αρνούμενο να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των πιστωτών και φέρνοντας πίσω την δραχμή, αν καταστεί απαραίτητο, από την στιγμή που θα αναλάμβανε την εξουσία. Ακόμη και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) που πρόσφερε στους ψηφοφόρους μια ελληνική έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε περίπτωση νίκης του κόμματος.

Υποστηρικτές ανεμίζουν σημαίες καθώς ο πρώην πρωθυπουργός και ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας μιλά κατά την διάρκεια της τελικής προεκλογικής συγκέντρωσης πριν από τις γενικές εκλογές της Κυριακής στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, στις 18 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
---------------------

Παρά το γεγονός ότι η ριζοσπαστική αριστερά δεν έπαιξε με τον ευρωσκεπτικισμό, διαλάλησε τα εθνικιστικά διαπιστευτήριά της. Πριν από τις εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ ανακίνησε τις εθνικιστικές εξάρσεις με τον όρκο να πολεμήσει ενάντια στο «παλιό», ένα συνώνυμο των κατεστημένων συμφερόντων και των άλλοτε κυρίαρχων κομμάτων ΠΑΣΟΚ (σοσιαλδημοκράτες) και Νέα Δημοκρατία (συντηρητικοί). Αυτά τα κόμματα, υποστήριξε ο ΣΥΡΙΖΑ, επωφελήθηκαν σε βάρος του κοινού καλού.

ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΕΙΔΟΥΣ

Αν και οι αριστερές πολιτικές υποστηρίζουν γενικά την διασυνοριακή αλληλεγγύη, στα σύγχρονα κράτη, τα κόμματα της αριστεράς έχουν βρεθεί συχνά να συναναστρέφονται με εθνικιστικές ομάδες. Τα κόμματα της ελληνικής αριστεράς δεν αποτελούν εξαίρεση. Ο αριστερός εθνικισμός εκδηλώθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1940. Εκείνες τις ημέρες, το ΚΚΕ υπηρέτησε ως ραχοκοκαλιά του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ενάντια στην τριπλή κατοχή από την Βουλγαρία, την Γερμανία και την Ιταλία. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) ήταν το πιο δημοφιλές και το καλύτερα προετοιμασμένο για να συσπειρώσει τους πολίτες, οργανώνοντας μια μαζική απεργία στις 5 Μαρτίου 1943 στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 7000 άνθρωποι και παρέλυσε την Αθήνα. Το ΕΑΜ ήλεγχε επίσης μεγάλα τμήματα της ελληνικής επικράτειας κοντά στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, παρότι οι δεξιές και κεντρώες δυνάμεις κατάφεραν να αναλάβουν την εξουσία στην Ελλάδα αμέσως μετά την απελευθέρωσή της.

Ο εθνικισμός είχε επίσης εξέχουσα θέση στα μεταπολεμικά χρόνια στην Ελλάδα, όταν τα δεξιά κυβερνώντα κόμματα παρουσίαζαν την ριζοσπαστική Αριστερά ως «προδότες» οι οποίοι έβαζαν σε κίνδυνο τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Οι δεξιοί επιτέθηκαν στο ΚΚΕ επειδή υποστήριξε την δημιουργία ενός ανεξάρτητου μακεδονικού κράτους μεταξύ 1924 και 1935, ένα σχέδιο που περιλάμβανε περιοχές που μέχρι τότε ανήκαν στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι το ΚΚΕ ανακάλεσε αργότερα την υποστήριξή του στο σχέδιο και τάχθηκε εναντίον μιας αλλαγής των ελληνικών συνόρων, οι δεξιοί αντίπαλοί του χρησιμοποιούσαν το ζήτημα για να παρουσιάζουν το ΚΚΕ ως ένα αντιπατριωτικό κόμμα.

Η ριζοσπαστική αριστερά απάντησε κατά τον ίδιο τρόπο, με στόχο να παρουσιάσει τον εαυτό της ως μια πραγματική πατριωτική δύναμη σχηματίζοντας το 1951 την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), η οποία περιελάμβανε επίσης τα μέλη του τότε εκτός νόμου ΚΚΕ. Καθ’ όλη την δεκαετία του 1950, η ΕΔΑ επιτίθετο στην δεξιά σε διάφορα μέτωπα. Ιδιαίτερης ανησυχίας ήταν η στάση της δεξιάς προς την Κύπρο, η οποία ήταν τότε βρετανική αποικία. Η δεξιά συγκρούστηκε πολλές φορές με τις βρετανικές και αμερικανικές κυβερνήσεις για την στάση τους απέναντι στην Κύπρο, αλλά συνέχισε να υποστηρίζει ένθερμα τους στενούς πολιτικούς και χρηματοοικονομικούς δεσμούς με τις χώρες αυτές. Η θέση της ΕΔΑ, αντίθετα, συνδύασε την εθνικιστική με την αντιιμπεριαλιστική ρητορική κατά του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών για να υποστηρίξει την ιδέα ότι η Κύπρος θα πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στο ελληνικό κράτος. Με αυτό το επιχείρημα, η ΕΔΑ κατάφερε να κινητοποιήσει χιλιάδες διαδηλωτές και να προσελκύσει μέλη και ψηφοφόρους, αμφισβητώντας την κατηγορία ότι δεν είναι πατριωτική.

Το 1974, οι κομμουνιστικές οργανώσεις είχαν νομιμοποιηθεί για ακόμη μια φορά, και η εθνικιστική ρητορική συνέχισε να εμφανίζεται σε δημοσιεύσεις της ριζοσπαστικής αριστεράς. Το 1999, για παράδειγμα, το ΚΚΕ διοργάνωσε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ενάντια στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στην Γιουγκοσλαβία, καλώντας όλους τους «πατριώτες» να συμμετέχουν σε μαζικές αντιπολεμικές διαδηλώσεις, τις οποίες όντως βοήθησε να οργανωθούν.