Η επιστροφή της νεκρής ζώνης

Οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο απλώς στράφηκαν αλλού γιατί οι αυστριακές Αρχές επέμειναν ότι ήταν «οικονομικοί» και όχι «πολιτικοί» μετανάστες. Ωστόσο, τα κριτήρια για την διάκριση μεταξύ των δύο παρέμειναν ασαφή. Σε έναν πρόσφυγα ο οποίος «έκανε καλή εντύπωση και έχει εργαστεί σκληρά», και σε έναν άλλο που είχε «χέρια εργάτη» χορηγήθηκε άσυλο. Ένας λιγότερο τυχερός υποψήφιος απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι ήταν «μανιώδης καπνιστής που δεν έχει δουλέψει πολύ» [6]. Στην πραγματικότητα, από την στιγμή που ο «πρόσφυγας» ορίζεται από το διεθνές δίκαιο, η διάκριση μεταξύ «πρόσφυγα» και «οικονομικού μετανάστη» έχει παραλλαχθεί στην πράξη, και χρησιμοποιείται συχνά για να αποκλείσει εσκεμμένα άτομα που θεωρούνται «ανεπιθύμητα» από μια πολιτική, πολιτιστική ή οικονομική προοπτική.

Σε αντίθεση με την δημοφιλή πεποίθηση, δεν ήταν μόνο οι Δυτικοί περιορισμοί σχετικά με τη μετανάστευση που σταμάτησαν την κινητικότητα από και εντός της Ανατολικής Ευρώπης˙ ήταν επίσης οι προσπάθειες των ίδιων των ανατολικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων να ακινητοποιήσουν τους δικούς τους πληθυσμούς. Ειδικότερα, όσο περισσότερο οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης ήθελαν να κρατήσουν έξω ή να απελάσουν εθνικές, θρησκευτικές ή γλωσσικές μειονότητες (με αποκορύφωμα την εκδίωξη εκατομμυρίων γερμανόφωνων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο), τόσο περισσότερο περιόριζαν την κίνηση των «δικών» τους πολιτών, οι οποίοι χρειάζονταν για να αντικαταστήσουν το εργατικό δυναμικό των απελαθέντων ή δολοφονηθέντων μειονοτήτων. Η εθνοκάθαρση και ο έλεγχος των συνόρων ήταν οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Όσο πιο ομοιογενείς γίνονταν οι ανατολικοευρωπαϊκοί πληθυσμοί, τόσο περισσότερο η μετακίνηση των «πολύτιμων» πολιτών της [κάθε] χώρας ήταν περιορισμένη. Η Τσεχοσλοβακία, για παράδειγμα, στην πραγματικότητα απαγόρευσε όλα τα ταξίδια στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών για κάποια επίσκεψη σε φίλους και σε μέλη της οικογένειας, το 1947 -πριν οι κομμουνιστές καταλάβουν την εξουσία. Οι κομμουνιστές απλώς ριζοσπαστικοποίησαν τους περιορισμούς στις μετακινήσεις που συχνά είχαν εφαρμοστεί για πρώτη φορά από δημοκρατικές κυβερνήσεις.

Σε έναν ακόμη παραλληλισμό με την σημερινή προσφυγική κρίση, οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης επίσης δικαιολόγησαν τους περιορισμούς στις μετακινήσεις στο όνομα της «προστασίας» των πολιτών τους από την εκμετάλλευση στο εξωτερικό, φοβούμενοι ότι οι Ανατολικοευρωπαίοι θα μπορούσαν να γίνουν οι «σκλάβοι» ή «κούληδες» του 20ου αιώνα. Συχνά έριξαν την ευθύνη γα την μαζική μετανάστευση τους μεταναστευτικούς πράκτορες –τους οποίους κατήγγειλαν ως «διακινητές» και «λαθρέμπορους»- που υποτίθεται ξεγελούσαν αφελείς μετανάστες για να φύγουν από το σπίτι τους και τους λήστευαν ή τους εξαπατούσαν καθ’ οδόν. Υπήρχε μικρή αναγνώριση του γεγονότος ότι η κλιμάκωση των συνοριακών ελέγχων και η αστυνόμευση απλώς αύξανε την ζήτηση για τις υπηρεσίες των λαθρεμπόρων και των πρακτόρων.

ΣΙΔΗΡΟΥΝ ΠΑΡΑΠΕΤΑΣΜΑ

Σήμερα, οι Ανατολικοευρωπαίοι απολαμβάνουν άνευ προηγουμένου ελευθερία να κινούνται εντός των συνόρων της Ευρώπης, εις βάρος εκείνων έξω από αυτά. Τελικά πέτυχαν ένα από μακρού χρόνου (αλλά επισφαλές) όνειρο: Το να είναι, περισσότερο ή λιγότερο, αποδεκτοί ως «λευκοί» Ευρωπαίοι, έχοντας επίσημα την εγγύηση για ίδια δικαιώματα και προνόμια με τους μετανάστες της Δυτικής Ευρώπης. Στις σύγχρονες συζητήσεις, οι Ανατολικοευρωπαίοι συχνά εγκωμιάζονται ως οι «καλοί» μετανάστες [7], σε ρητορική αντίθεση με εκείνους από χώρες εκτός Ευρώπης (ιδίως τους μη-λευκούς ή μη Χριστιανούς μετανάστες), των οποίων η ικανότητα να αφομοιώνονται βρίσκεται συνεχώς υπό αμφισβήτηση. Ο πρώην πρόεδρος του βρετανικού Συντηρητικού Κόμματος και μέλος του κοινοβουλίου, Norman Tebbit, διακήρυξε τον Σεπτέμβριο του 2013 ότι οι Βρετανοί πολίτες δεν πρέπει να φοβούνται τους μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη. «Δεν έχουμε μεγάλο πρόβλημα με ανθρώπους όπως οι Πολωνοί, οι Τσέχοι, οι Σλοβάκοι ... δεν είναι αυτοί το πρόβλημα [8]», επέμεινε. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκαλείται στις πόλεις μας, προκαλείται από τους μετανάστες από τον Τρίτο Κόσμο που δεν έχουν καμία πρόθεση ενσωμάτωσης εδώ ... Είναι άνθρωποι οι οποίοι εγκατέλειψαν την χώρα τους, ήρθαν εδώ και προσπαθούν να αναδημιουργήσουν την χώρα τους στην χώρα μας».

Έχοντας κερδίσει την ελευθερία της μετακίνησης, οι Ανατολικοευρωπαίοι σήμερα φαίνεται να επενδύουν περισσότερα στην ανέγερση και την διατήρηση ενός Σιδηρού Παραπετάσματος γύρω από τα όρια της ηπείρου. Η ελευθερία της μετακίνησης, κατά την άποψη των ακτιβιστών που είναι εναντίον των προσφύγων, θα πρέπει να παραμείνει αποκλειστικό προνόμιο των Χριστιανών «Ευρωπαίων». Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν μια μεγάλη ιστορική ειρωνεία, αλλά είναι συνεπές με μια μακρά ιστορία που συνδέει την λαϊκή κυριαρχία με την εθνική ομοιογένεια˙ με την αμφιθυμία προς την ίδια την μετανάστευση˙ και με την αβέβαιη θέση των ίδιων των Ανατολικοευρωπαίων εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Οι θεμελιώδεις εντάσεις μεταξύ ενός διακηρυχθέντος «ανθρώπινου δικαιώματος» εξόδου [προς μια άλλη χώρα] και της αρχής της εθνικής κυριαρχίας δεν μπορεί ποτέ να λυθεί, δεδομένου ότι τα κράτη θα συνεχίσουν να επιμένουν για το δικαίωμα να ελέγχουν τα σύνορά τους. Και όμως, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ένα παρελθόν που έχει αποδείξει ότι τα τείχη δημιουργούν μόνο μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Δεκαετίες εμπειρίας δείχνουν ότι η δημιουργία μιας νεκρής ζώνης διαβρώνει τις ελευθερίες των ατόμων σε όλες τις πλευρές των τειχών που την περιβάλλουν.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2015-09-22/return...