Η άλλη συριακή κρίση

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι Σύριοι που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη έχουν καταλάβει τα τοπικά και διεθνή πρωτοσέλιδα. Η κρίση έχει προκαλέσει μια σημαντική και ήδη καθυστερημένη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση, ή την έλλειψή τους. Αλλά οι Σύριοι που αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη αντιπροσωπεύουν μόλις το 10% [2] των πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν φύγει από την πατρίδα τους από το 2011, όταν μια αρχικά ειρηνική πολιτική επανάσταση κλιμακώθηκε σε ένοπλη σύγκρουση. Οι γείτονες της Συρίας -η Ιορδανία, ο Λιβάνος και η Τουρκία- έχουν υποδεχθεί την συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων.

Εν τω μεταξύ, σχεδόν οκτώ εκατομμύρια [3] -ή ο ένας στους τρεις- Σύριοι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας τους. Μόνο με την αναγνώριση της σχέσης μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού εκτοπισμού μπορεί η διεθνής κοινότητα να αρχίσει να αντιμετωπίζει την κρίση, ορθώς ορισμένη ως η χειρότερη ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα.

Στην Συρία, ο εσωτερικός εκτοπισμός είναι ιδιαίτερα υψηλός σε ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού: Για παράδειγμα, η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών αναφέρει ότι μέχρι και 280.000 από τους 560.000 [4] Παλαιστίνιους πρόσφυγες που ήταν εγγεγραμμένοι στην Συρία έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας. Πολλοί από τους προσφυγικούς καταυλισμούς, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου στην Συρία, του Yarmouk στην Δαμασκό, βρίσκονται σε περιοχές συγκρούσεων ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν οι ίδιοι μετατραπεί σε πεδία μάχης, αναγκάζοντας τον άμαχο πληθυσμό να μετεγκατασταθεί. Έτι περαιτέρω, οι Παλαιστίνιοι το βρίσκουν πιο δύσκολο να φύγουν από την Συρία, καθώς σχεδόν όλες οι χώρες της περιοχής περιορίζουν την είσοδό τους ή την αρνούνται τελείως.

Είναι εύκολο να δούμε το πώς ο πόλεμος και η επιδείνωση της οικονομίας της Συρίας έχουν οδηγήσει τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό εκτοπισμό. Όμως, η ίδια η έκταση της κρίσης υπονοεί, επίσης, ότι η αναγκαστική μετανάστευση είναι κάτι παραπάνω από ένα φυσικό υποπροϊόν της βίας˙ Πράγματι, ο εκτοπισμός συμβαίνει μετά από σχεδιασμό.

Ένα βασικό μέρος της στρατιωτικής στρατηγικής του καθεστώτος Άσαντ ήταν η εξουδετέρωση περιοχών που είχαν καταλάβει οι αντάρτες βάζοντας ως στόχο τον άμαχο πληθυσμό, καταστρέφοντας τις πολιτικές υποδομές και εμποδίζοντας την πρόσβαση σε βασικά δημόσια αγαθά. Αυτή η στρατηγική έχει χρησιμοποιηθεί από νωρίς στην σύρραξη ως εργαλείο αντιεξέγερσης για τον διαχωρισμό του άμαχου πληθυσμού από τις ομάδες ανταρτών που αντιτίθενται στο καθεστώς, με αποτέλεσμα τον μαζικό εκτοπισμό και τον σεχταρισμό.

Εσωτερικά εκτοπισμένα παιδιά παίζουν μέσα στον καταυλισμό Al-Tah στη νότια επαρχία Idlib, τον Ιούλιο του 2014. KHALIL ASHAWI / REUTERS
-----------------------------

Ως αποτέλεσμα τα σχολεία [5], τα νοσοκομεία [6], οι αγορές [7] και ακόμη και τα στρατόπεδα προσφύγων είναι μερικά από τα πιο επικίνδυνα σημεία στο εσωτερικό της Συρίας. Οι πολίτες έχουν επίσης υποστεί επιθέσεις σκόπιμα [8], με 18.000 [9] να έχουν σκοτωθεί από το καθεστώς μέσω αιματηρών και παρατεταμένων αεροπορικών επιθέσεων, συχνά στηρίζονται σε «κυλινδρικές βόμβες» [στμ: Barrel bombs, αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί μεγάλης ισχύος σε βαρέλια ή κυλίνδρους. Ρίχνονται από αέρος χωρίς καθοδήγηση και σκοτώνουν αδιακρίτως] [10]. Η στρατηγική αυτή και έχει δημιουργήσει εσωτερικό εκτοπισμό αλλά έχει και μια άμετρη επίδραση στα εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η βία κατά των αμάχων έχει συνδεθεί με μια ευρύτερη στρατηγική εθνοκάθαρσης [11]. Κύρια παραδείγματα είναι οι διαβόητες σφαγές από το καθεστώς Άσαντ [12] εναντίον των Σουνιτών κατοίκων του χωριού Μπάιντα και της πόλης Baniyas στην καρδιά των Αλεβιτών της Συρίας, οι οποίες, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, άφησαν 248 νεκρούς [13]. Ένοπλες ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) και το Jahbat al-Nusra, έχουν επίσης στοχεύσει βίαια τις θρησκευτικές μειονότητες σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Οι σφαγές με εθνικά ή θρησκευτικά κίνητρα έχουν με την σειρά τους οξύνει την σεχταριστική δυναμική μέσα στον πόλεμο, διαβρώνοντας περαιτέρω τον κοινωνικό ιστό της Συρίας.

Η στόχευση των αμάχων έχει πάει χέρι-χέρι με την καταστροφή [14] υποδομών και την παρεμπόδιση της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, οι δυνάμεις υπέρ του Άσαντ έχουν πολιορκήσει τις περιοχές των ανταρτών στην ανατολική και νότια Δαμασκό για πάνω από τρία χρόνια. Ένα άλλο διαβόητο παράδειγμα ήταν η βίαιη πολιορκία και η καταστροφή από τις κυβερνητικές δυνάμεις του παλαιστινιακού προσφυγικού καταυλισμού του Γιαρμούκ [15], η οποία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2013 και μόλις πρόσφατα υποχώρησε (εν μέρει) [16]. Στερημένοι από οποιαδήποτε βοήθεια, κάποιοι πολίτες πέθαναν από την πείνα [9]. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών εύστοχα τον αποκάλεσε ως τον «βαθύτερο κύκλο της κόλασης».