Η άλλη συριακή κρίση

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι Σύριοι που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη έχουν καταλάβει τα τοπικά και διεθνή πρωτοσέλιδα. Η κρίση έχει προκαλέσει μια σημαντική και ήδη καθυστερημένη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση, ή την έλλειψή τους. Αλλά οι Σύριοι που αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη αντιπροσωπεύουν μόλις το 10% [2] των πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν φύγει από την πατρίδα τους από το 2011, όταν μια αρχικά ειρηνική πολιτική επανάσταση κλιμακώθηκε σε ένοπλη σύγκρουση. Οι γείτονες της Συρίας -η Ιορδανία, ο Λιβάνος και η Τουρκία- έχουν υποδεχθεί την συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων.

Εν τω μεταξύ, σχεδόν οκτώ εκατομμύρια [3] -ή ο ένας στους τρεις- Σύριοι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας τους. Μόνο με την αναγνώριση της σχέσης μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού εκτοπισμού μπορεί η διεθνής κοινότητα να αρχίσει να αντιμετωπίζει την κρίση, ορθώς ορισμένη ως η χειρότερη ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα.

Στην Συρία, ο εσωτερικός εκτοπισμός είναι ιδιαίτερα υψηλός σε ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού: Για παράδειγμα, η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών αναφέρει ότι μέχρι και 280.000 από τους 560.000 [4] Παλαιστίνιους πρόσφυγες που ήταν εγγεγραμμένοι στην Συρία έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας. Πολλοί από τους προσφυγικούς καταυλισμούς, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου στην Συρία, του Yarmouk στην Δαμασκό, βρίσκονται σε περιοχές συγκρούσεων ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν οι ίδιοι μετατραπεί σε πεδία μάχης, αναγκάζοντας τον άμαχο πληθυσμό να μετεγκατασταθεί. Έτι περαιτέρω, οι Παλαιστίνιοι το βρίσκουν πιο δύσκολο να φύγουν από την Συρία, καθώς σχεδόν όλες οι χώρες της περιοχής περιορίζουν την είσοδό τους ή την αρνούνται τελείως.

Είναι εύκολο να δούμε το πώς ο πόλεμος και η επιδείνωση της οικονομίας της Συρίας έχουν οδηγήσει τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό εκτοπισμό. Όμως, η ίδια η έκταση της κρίσης υπονοεί, επίσης, ότι η αναγκαστική μετανάστευση είναι κάτι παραπάνω από ένα φυσικό υποπροϊόν της βίας˙ Πράγματι, ο εκτοπισμός συμβαίνει μετά από σχεδιασμό.

Ένα βασικό μέρος της στρατιωτικής στρατηγικής του καθεστώτος Άσαντ ήταν η εξουδετέρωση περιοχών που είχαν καταλάβει οι αντάρτες βάζοντας ως στόχο τον άμαχο πληθυσμό, καταστρέφοντας τις πολιτικές υποδομές και εμποδίζοντας την πρόσβαση σε βασικά δημόσια αγαθά. Αυτή η στρατηγική έχει χρησιμοποιηθεί από νωρίς στην σύρραξη ως εργαλείο αντιεξέγερσης για τον διαχωρισμό του άμαχου πληθυσμού από τις ομάδες ανταρτών που αντιτίθενται στο καθεστώς, με αποτέλεσμα τον μαζικό εκτοπισμό και τον σεχταρισμό.

Εσωτερικά εκτοπισμένα παιδιά παίζουν μέσα στον καταυλισμό Al-Tah στη νότια επαρχία Idlib, τον Ιούλιο του 2014. KHALIL ASHAWI / REUTERS
-----------------------------

Ως αποτέλεσμα τα σχολεία [5], τα νοσοκομεία [6], οι αγορές [7] και ακόμη και τα στρατόπεδα προσφύγων είναι μερικά από τα πιο επικίνδυνα σημεία στο εσωτερικό της Συρίας. Οι πολίτες έχουν επίσης υποστεί επιθέσεις σκόπιμα [8], με 18.000 [9] να έχουν σκοτωθεί από το καθεστώς μέσω αιματηρών και παρατεταμένων αεροπορικών επιθέσεων, συχνά στηρίζονται σε «κυλινδρικές βόμβες» [στμ: Barrel bombs, αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί μεγάλης ισχύος σε βαρέλια ή κυλίνδρους. Ρίχνονται από αέρος χωρίς καθοδήγηση και σκοτώνουν αδιακρίτως] [10]. Η στρατηγική αυτή και έχει δημιουργήσει εσωτερικό εκτοπισμό αλλά έχει και μια άμετρη επίδραση στα εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η βία κατά των αμάχων έχει συνδεθεί με μια ευρύτερη στρατηγική εθνοκάθαρσης [11]. Κύρια παραδείγματα είναι οι διαβόητες σφαγές από το καθεστώς Άσαντ [12] εναντίον των Σουνιτών κατοίκων του χωριού Μπάιντα και της πόλης Baniyas στην καρδιά των Αλεβιτών της Συρίας, οι οποίες, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, άφησαν 248 νεκρούς [13]. Ένοπλες ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) και το Jahbat al-Nusra, έχουν επίσης στοχεύσει βίαια τις θρησκευτικές μειονότητες σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Οι σφαγές με εθνικά ή θρησκευτικά κίνητρα έχουν με την σειρά τους οξύνει την σεχταριστική δυναμική μέσα στον πόλεμο, διαβρώνοντας περαιτέρω τον κοινωνικό ιστό της Συρίας.

Η στόχευση των αμάχων έχει πάει χέρι-χέρι με την καταστροφή [14] υποδομών και την παρεμπόδιση της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, οι δυνάμεις υπέρ του Άσαντ έχουν πολιορκήσει τις περιοχές των ανταρτών στην ανατολική και νότια Δαμασκό για πάνω από τρία χρόνια. Ένα άλλο διαβόητο παράδειγμα ήταν η βίαιη πολιορκία και η καταστροφή από τις κυβερνητικές δυνάμεις του παλαιστινιακού προσφυγικού καταυλισμού του Γιαρμούκ [15], η οποία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2013 και μόλις πρόσφατα υποχώρησε (εν μέρει) [16]. Στερημένοι από οποιαδήποτε βοήθεια, κάποιοι πολίτες πέθαναν από την πείνα [9]. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών εύστοχα τον αποκάλεσε ως τον «βαθύτερο κύκλο της κόλασης».

Ακόμη και η διεθνής ανθρωπιστική βοήθεια έχει γίνει ένα όπλο πολέμου. Το καθεστώς επεδείκνυε αυτό που το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών [17] χαρακτηρίζει ως «αυθαίρετη και αναιτιολόγητη παρακράτηση συγκατάθεσης για επιχειρήσεις ανακούφισης», με αποτέλεσμα την περιορισμένη πρόσβαση σε κοινότητες που υποστηρίζουν τις δυνάμεις εναντίον του Άσαντ. Παρά την σημαντική πρόοδο [18] που η διεθνής κοινότητα έχει κάνει για να αποκτήσει πρόσβαση για την ανθρωπιστική βοήθεια στην Συρία με το να παρέχει βοήθεια μέσω διασυνοριακών σημείων πρόσβασης και όχι μόνο μέσα από την Δαμασκό, περισσότερα από 400.000 άτομα [15] -τα περισσότερα εκ των οποίων άμαχοι- συνεχίζουν να ζουν σε περιοχές που πολιορκούνται από το καθεστώς και από άλλες ομάδες ανταρτών, συμπεριλαμβανομένου του Ισλαμικού Κράτους. Από τον Ιούνιο του 2015, η συριακή κυβέρνηση ενέκρινε μόνο 20 από τα 48 αιτήματα των Ηνωμένων Εθνών για «παροχή βοήθειας στην πολιορκημένες ή δύσκολα προσβάσιμες περιοχές [19]». Γενικότερα, το καθεστώς Άσαντ έχει χρησιμοποιήσει την επιλεκτική παροχή υπηρεσιών [20 ], συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας, καυσίμων και φαρμάκων, για να αποξενώσει εκείνους που δεν υποστηρίζουν το καθεστώς, μια κατάσταση που επιδεινώνεται από την βάναυση και συνεχιζόμενη σύγκρουση για την πρόσβαση και τον έλεγχο [15] επί των φυσικών πόρων.

Εκτοπισμένες γυναίκες κάθονται στο πίσω μέρος ενός μικρού φορτηγού που φεύγει από το Χαλέπι, τον Φεβρουάριο του 2013. HAMID KHATIB / REUTERS
------------------------------

Φυσικά, καθώς ο πόλεμος έχει προχωρήσει, σχεδόν όλες οι παρατάξεις έχουν διεξάγει σεχταριστικές σφαγές, έχουν στοχεύσει αμάχους, και διέπραξαν άλλες κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Εδώ, το Ισλαμικό Κράτος [21] είναι ένας από τους χειρότερους παραβάτες. Όπως ήταν αναμενόμενο, όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος τόσο πιο βάναυσες τακτικές –συμπεριλαμβανομένου του αναγκαστικού εκτοπισμού- είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν από όλες τις πλευρές.

Ο εκτοπισμός των ανθρώπων στο εσωτερικό της Συρίας θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια εσκεμμένη πράξη πολέμου. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόσφυγες και οι εσωτερικά εκτοπισμένοι θα πρέπει να θεωρηθούν ως δύο εκφάνσεις του ίδιου φαινομένου: Της σκόπιμης στόχευσης αμάχων στο πλαίσιο του πολέμου. Οι δύο κρίσεις πρέπει να αναλυθούν και να λυθούν ταυτόχρονα. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να ανταποκριθεί στους πρόσφυγες, τόσο εκτός όσο και εντός της Συρίας. Η χρόνια υποχρηματοδότηση των προγραμμάτων αυτών δεν βοηθά την κατάσταση. Επιπλέον, η παράδοση της βοήθειας στο εσωτερικό της Συρίας περιορίζεται περαιτέρω τόσο από την δυσκολία να προσεγγιστούν οι πληθυσμοί που πλήττονται από τον πόλεμο όσο και από τα γραφειοκρατικά και πολιτικά εμπόδια του καθεστώτος. Η άρνηση της ενασχόλησης με τους εσωτερικά εκτοπισμένους και τους πρόσφυγες στην Μέση Ανατολή μόνο θα προσθέσει στην κρίση των προσφύγων στην Ευρώπη, καθώς οι απλοί Σύριοι αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερα εμπόδια για την επιβίωσή τους.

Η διεθνής κοινότητα πρέπει επίσης να συνειδητοποιήσει ότι η καταπολέμηση του ISIS δεν θα είναι αρκετή για να μετριαστεί η ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη. Πολλοί από τους Σύριους πολίτες φεύγουν όχι λόγω του ISIS αλλά λόγω των κυλινδρικών βομβών του Άσαντ. Μόνο ένα αληθινό τέλος στον πόλεμο και μια αλλαγή στο πολιτικό σύστημα μπορεί να αρχίσει να αντιστρέφει το ρεύμα του μαζικού εκτοπισμού.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-09-28/other-syr...

Σύνδεσμοι:
[1] https://jhupbooks.press.jhu.edu/content/armed-political-organizations
[2] http://data.unhcr.org/syrianrefugees/asylum.php
[3] http://www.unocha.org/syria
[4] http://www.unrwa.org/syria-crisis#Syria-Crisis-and-Palestine-refugees
[5] http://www.savethechildren.de/fileadmin/Dokumente_Download/Downloadberei...
[6] http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-15-5505_en.htm
[7] http://www.aljazeera.com/news/2015/09/assad-forces-kill-dozens-civilians...
[8] https://static.squarespace.com/static/50e4b513e4b0837383d619f3/t/53e23dc...
[9] http://www.nytimes.com/interactive/2015/09/14/world/middleeast/syria-war...
[10] http://blogs.afp.com/correspondent/?post%2Fphotographer-in-a-town-turned...
[11] http://www.thedailybeast.com/articles/2015/06/19/a-damning-indictment-of...
[12] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-22684359
[13] https://www.hrw.org/news/2013/09/13/syria-mass-executions-government-forces
[14] https://www.hrw.org/report/2014/01/30/razed-ground/syrias-unlawful-neigh...
[15] http://www.apple.com
[16] https://www.maannews.com/Content.aspx?id=766626
[17] http://www.un.org/press/en/2014/sc11473.doc.htm
[18] http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/N1518578_0.pdf
[19] http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-C...
[20] http://edoc.vifapol.de/opus/volltexte/2013/4504/pdf/wp222_dejuan_bank.pdf
[21] https://www.hrw.org/news/2015/07/03/syria-deliberate-killing-civilians-isis

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition