Το ανθρώπινο κόστος του πολέμου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ανθρώπινο κόστος του πολέμου

Και πώς να υπολογιστεί η καταστροφή
Περίληψη: 

Με τις σωστές πληροφορίες, μπορεί επιτέλους να αρχίσει να προσεγγίζεται ο πόλεμος σαν το ολέθριο και σοβαρότατο πράγμα που είναι -γιατί οι συνέπειές του, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, δεν τελειώνουν απλά με την κατάπαυση του πυρός.

Ο JOHN TIRMAN είναι Εκτελεστικός Διευθυντής και Βασικός Επιστημονικός Ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Σπουδών του ΜΙΤ και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Deaths of Others: The Fate of Civilians in America’s Wars (Oxford University Press, 2012).

Οι πόλεμοι που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εξαπολύσει στην Μέση Ανατολή γενικά έχουν οδηγήσει σε ακόμη περισσότερες παρεμβάσεις. Υπήρχε η υποστήριξη στους μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν την δεκαετία του 1990 και η καταδίωξη του Οσάμα μπιν Λάντεν το 2001. Στην συνέχεια ήρθαν οι πόλεμοι στο Ιράκ το 1991 και το 2003 [αντίστοιχα] και, τώρα, η υποστήριξη των δυνάμεων που επιδιώκουν να ανατρέψουν τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ. Μεταξύ των πολλών λόγων για την καταγραφή των φτωχών αποτελεσμάτων είναι η αποτυχία των Ηνωμένων Πολιτειών να υπολογίσουν το ανθρώπινο κόστος του πολέμου.

Η Ουάσιγκτον και ο ευρύτερος κόσμος της πολιτικής συχνά σπεύδουν να αναλύσουν τις αποτυχίες και τις επιτυχίες των περιστασιακών αμερικανικών ενόπλων συγκρούσεων. Αλλά σπάνια θα δούμε το πώς ο πόλεμος επηρεάζει τους τοπικούς πληθυσμούς -από την κλίμακα της καταστροφής και την σοβαρότητα των τραυματισμών μέχρι τους λόγους για τους οποίους εκατομμύρια εκτοπισμένοι δεν επιστρέφουν ποτέ στις αρχικές πόλεις ή τα σπίτια τους. Ούτε εξετάζουν οι πολιτικοί το πόσοι σκοτώθηκαν άμεσα από την βία του πολέμου ή έμμεσα μέσω των στερήσεων, των ασθενειών και άλλων αιτίων.

Όπως παρατήρησε κάποτε ο Αμερικανός στρατηγός εν αποστρατεία, Τόμι Φρανκς, «Εμείς δεν κάνουμε καταμέτρηση πτωμάτων». (Αν και ο στρατός όντως μερικές φορές μετρά τις απώλειες που προκύπτουν από την δράση των ΗΠΑ, αλλά όχι από τον πόλεμο στο σύνολό του). Όμως, αυτό έχει δώσει την εντύπωση ότι ο στρατός των ΗΠΑ αγνόησε χονδροειδώς την ζωή των πολιτών του Αφγανιστάν και, αργότερα, στο Ιράκ. Και, πράγματι, υπήρχε μια χρόνια έλλειψη συμπάθειας για την τύχη των αμάχων στο Ιράκ. Έτσι, όπως αναγνώρισε ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους στην επανέκδοση του The U.S. Army Field Manual (Το [Επιχειρησιακό] Εγχειρίδιο του Στρατού των ΗΠΑ) το 2006, η προστασία του πληθυσμού έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα. «Κατά την διάρκεια οποιασδήποτε περιόδου αστάθειας, το κύριο ενδιαφέρον των ανθρώπων είναι η φυσική ασφάλεια του εαυτού τους και των οικογενειών τους», έλεγε το εγχειρίδιο. «Όταν [οι αμερικανικές] δυνάμεις αδυνατούν να προσφέρουν ασφάλεια ή απειλούν την ασφάλεια των πολιτών, ο πληθυσμός είναι πιθανόν να ζητήσει εγγυήσεις ασφάλειας από εξεγερμένους, αντάρτες ή άλλες ένοπλες ομάδες. Αυτή η κατάσταση μπορεί να τροφοδοτήσει την υποστήριξη για μια εξέγερση».

13102015-1.jpg

Αφγανοί θάβουν μερικά από τα θύματα μιας αεροπορικής επιδρομής σε ένα μαζικό τάφο κοντά στο Κουντούζ, την 4η Σεπτεμβρίου 2009. REUTERS
--------------------------

Αλλά το ευρύτερο πρόβλημα -η έλλειψη υπολογισμών για το κόστος του πολέμου- δεν μπορεί να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στο Πεντάγωνο και μόνο. Υπήρξε επί μακρόν δημόσια και πολιτική αδιαφορία για την ανθρώπινη τραγωδία στους πολέμους στην Κορέα, το Βιετνάμ, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Και ακόμα και όταν αναλυτές προσπάθησαν να υπολογίσουν το οικονομικό κόστος του πολέμου, αυτοί οι αριθμοί ήταν τις περισσότερες φορές υπολογισμένοι σχετικά με το κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι για τους ντόπιους που ζουν στις εμπόλεμες ζώνες. Η Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου, για παράδειγμα, υπολόγισε ότι, από το 2014, το κόστος των πολέμων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν ανήλθε σε 1,6 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά δεν έκανε καμία αναφορά στο κόστος για τις χώρες αυτές.

Το πρόβλημα με αυτή την οπτική, πέρα από μια επικίνδυνη ηθική απάθεια, είναι ότι αφήνει τους μελλοντικούς φορείς λήψης αποφάσεων με λίγες ή καθόλου πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που οι ευρείας κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις διεξήχθησαν επί τόπου στην πραγματικότητα, και πώς η εξέλιξη του πολέμου θα μπορούσε να επηρεάσει τις μεταπολεμικές πολιτικές και την ανάκαμψη. Όπως έχουν δείξει οι τελευταίοι πόλεμοι των ΗΠΑ, η σύγκρουση μπορεί να επιστρέψει πιο άγρια από ποτέ, αν δεν έχουν αντιμετωπιστεί οι πληγές του πολέμου.

Το πρώτο βήμα προς μια λύση είναι να διεξαχθεί μια αξιολόγηση των επιπτώσεων μετά από κάθε ένοπλη σύγκρουση.

Οι εκτιμήσεις των επιπτώσεων, που είναι καλά θεσμοθετημένες στην νομολογία και την δημόσια πολιτική, εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην δεκαετία του 1970 στον τομέα της οικολογίας. Είναι πολύ εκτεταμένες αναλύσεις που πραγματοποιούνται πριν από, ας πούμε, ένα κατασκευαστικό έργο, ώστε να προβλεφθεί η επίδρασή του στο φυσικό περιβάλλον. Από τότε, η τεχνική έχει προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό σε άλλους τομείς: Στην αξιολόγηση των ζημιών κάποιου θύματος για να καθοριστεί μια ποινική καταδίκη ή για να καθοριστεί το επίπεδο της διαφάνειας στις δημόσιες Υπηρεσίες ή εταιρείες. Μια ποικιλία από άλλες χρήσεις έχουν προταθεί, όπως οι καταγραφές φυλετικών επιπτώσεων για την μέτρηση της προκατάληψης στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης ή οι καταγραφές των επιπτώσεων στο κοινωνικό κεφάλαιο για να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα, για παράδειγμα, ενός οικιστικού προγράμματος στην κοινωνική συνοχή σε μια κοινότητα.

13102015-2.jpg

Ένα αγόρι από το Αφγανιστάν κλαίει κατά την διάρκεια της κηδείας των μελών της οικογένειάς του στην επαρχία Λογκάρ, στις 27 Μαρτίου 2013. Reuters
--------------------------------

Η αξιολόγηση των επιπτώσεων των συγκρούσεων θα αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα με την εξαγωγή χρήσιμων δεδομένων από πολλές από τις πιο ολοκληρωμένες στρατιωτικές αναλύσεις. Αλλά θα πρέπει επίσης να τοποθετηθούν οι αναλύσεις σε ένα ευρύτερο πλαίσιο: Τους τρόπους με τους οποίους ο πόλεμος έχει αλλάξει την κοινωνία, την πολιτική, τον βιοπορισμό, τις διακοινοτικές σχέσεις, τους πόρους, τις υποδομές, και ούτω καθεξής.