Η στρέβλωση των αγωγών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η στρέβλωση των αγωγών

Γιατί η τουρκο-ρωσική διπλωματία του φυσικού αερίου δεν θα τελειώσει καλά για την Άγκυρα
Περίληψη: 

Η Άγκυρα απλώς δεν έχει τα μέσα για να προωθήσει τον έντονο ανταγωνισμό, να εξαναγκάσει την Ρωσία, να επωφεληθεί πλήρως από την γεωγραφικά ευνοϊκή θέση της, και να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες της να καταστεί μια κρίσιμη γέφυρα για την μεταφορά αερίου της Κασπίας προς την Ευρώπη.

Η MORENA SKALAMERA είναι συνεργάτις στο Πρόγραμμα Γεωπολιτική της Ενέργειας στο Κέντρο για την Επιστήμη και τις Διεθνείς Σχέσεις Belfer στην Σχολή Κένεντι στο Πανεπιστήμιο Harvard.

Την 1η Δεκεμβρίου του 2014, κατά την διάρκεια επίσκεψής του στην Τουρκία, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε απότομα ότι η Gazprom [1] ακύρωσε τον αγωγό South Stream [2], ο οποίος θα έπαιρνε φυσικό αέριο από την Ρωσία και μέσω της Μαύρης Θάλασσας θα το έφερνε στην Βουλγαρία, στην Σερβία, στην Ουγγαρία, στην Σλοβενία και στην Αυστρία. Την ίδια ημέρα, η BOTAŞ, η κρατική εταιρεία αγωγών της Τουρκίας, και η Gazprom υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για την κατασκευή ενός νέου αγωγού υπεράκτιου αερίου που ονομάστηκε Turkish Stream [3], ο οποίος θα έχει χωρητικότητα 63 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) ανά έτος και θα ξεκινά από την Ρωσία, κάτω από την Μαύρη Θάλασσα, και θα καταλήγει στα τουρκο-ελληνικά σύνορα. Στην πρώτη φάση του έργου, αρχής γενομένης από τον Δεκέμβριο του 2016, η Ρωσία συμφώνησε να παρέχει περίπου 16 bcm στην Τουρκία. Στην δεύτερη φάση, τα υπόλοιπα 47 bcm θα παραδοθούν στον σχεδιαζόμενο κόμβο στην τουρκική πλευρά των τουρκο-ελληνικών συνόρων.

Για την Ρωσία, η αλλαγή πιθανόν έχει νόημα για διάφορους λόγους. Κατ’ αρχήν, ο αγωγός South Stream θα ήταν πολύ δαπανηρός, και πολύπλοκος από άποψη κανονισμών. Οι άμεσοι υποθαλάσσιοι αγωγοί προς την Τουρκία παρουσιάζουν πολύ λιγότερες προκλήσεις. Επιπλέον, η Τουρκία είναι ήδη η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά της Gazprom (πρώτη είναι η Γερμανία), και είναι η μόνη ευρωπαϊκή αγορά με μεγάλες δυνατότητες επέκτασης κατά την επόμενη δεκαετία. Τέλος, με τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και του υπόλοιπου κόσμου να είναι τεταμένες, η Τουρκία μπορεί να φαίνεται στην Ρωσία ως ένας ελκυστικός εταίρος.

Η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε αντιπαράθεση για την Κριμαία, για την γενοκτονία των Αρμενίων και την Συρία. Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις τους έχουν επιδεινωθεί πρόσφατα εξαιτίας της ρωσικής επέμβασης στην Συρία, με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προειδοποιεί ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αξιολογήσει εκ νέου την συνεργασία της με το Κρεμλίνο σε μια σειρά βασικών ενεργειακών έργων. Παρά τις ρητορείες, όμως, το να διαρραγεί η τουρκική εξάρτηση από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό είναι σχεδόν αδύνατο. Και έτσι, πρόσφατα, η συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας έγινε αξιοσημείωτη˙ η Ρωσία προμηθεύει τα δύο τρίτα του φυσικού αερίου της Τουρκίας. Το 2010, η Τουρκία μεσολάβησε για μια συμφωνία με την ελεγχόμενη από το κράτος ρωσική επιχείρηση AtomStroyExport για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας, ένα έργο αξίας 20 δισ. δολαρίων. Η ρωσική εταιρεία δεν θα κατασκευάσει μόνο το εργοστάσιο, αλλά θα κατέχει επίσης ένα ποσοστό που θα της επιτρέπει τον έλεγχο σε αυτό.

14102015-1.jpg

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα, την 1η Δεκεμβρίου 2014. Ο Πούτιν δήλωσε ότι η Μόσχα δεν θα μπορούσε να συνεχίσει με το έργο South Stream εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν αντίθετη με αυτό. MIKHAIL KLIMENTYEV / REUTERS
-----------------------

Αλλά τι κέρδισε η Τουρκία; Φαίνεται να έχει κερδίσει κάποια πολιτική επιρροή [4] στην Μόσχα, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν θεσμό στον οποίο εξακολουθεί να φιλοδοξεί να ενταχθεί. Μετά την κρίση του φυσικού αερίου της Ουκρανίας [5] το 2006, στην οποία η Ρωσία ανέστειλε την ροή του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία ως αποτέλεσμα μιας διφωνίας για τις αυξανόμενες τιμές του φυσικού αερίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε επίσημα την Τουρκία ως έναν κρίσιμο διάδρομο διέλευσης για το μη ρωσικό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία έχει κάνει την Τουρκία έναν σημαντικό σταθμό κατά μήκος της νέας διαδρομής προμήθειας φυσικού αερίου προς την Ευρώπη που παρακάμπτει την Ουκρανία. Η Τουρκία θα μπορούσε να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να κερδίσει καλύτερες τιμές φυσικού αερίου (το 98% των προμηθειών της είναι εισαγόμενο) και να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες της να αποτελέσει σημαντικό ενεργειακό κόμβο εμπορίου ανάμεσα στην Ευρώπη, την Μέση Ανατολή [6] και την περιοχή της Κασπίας. Μια πιο προσεκτική ματιά στην ενεργειακή κατάσταση της Τουρκίας, ωστόσο, αποκαλύπτει πιο μέτρια κέρδη ενόψει.

Δύο κύρια χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν. Πρώτον, παρά τις μακροχρόνιες επιδιώξεις της Άγκυρας, η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει καμία από τις προϋποθέσεις που θα μπορούσε να την κάνει κόμβο φυσικού αερίου. Η αδύναμη ρύθμιση του εγχώριου φυσικού αερίου (δηλαδή, ένας ανίσχυρος ρυθμιστής διορισμένος από την κυβέρνηση), η έλλειψη ανταγωνισμού, οι κρατικές επιδοτήσεις, ο συγκεντρωτικός έλεγχος του τομέα εγχώριου φυσικού αερίου, και το μονοπώλιο της BOTAŞ στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου είναι σημαντικά εμπόδια. Η BOTAŞ διαχειρίζεται το 75% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου και το 80% των εγχώριων πωλήσεων φυσικού αερίου. Πέραν του ότι είναι ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά, η BOTAŞ επίσης επιχορηγεί τις τιμές του φυσικού αερίου κατά 15-20%, και αντιστέκεται στο να εφαρμόσει ένα σύστημα τιμολόγησης με βάση το κόστος. Άλλα τεχνικά προβλήματα της Τουρκίας περιλαμβάνουν την έλλειψη εγχώριου αερίου, μια σοβαρή έλλειψη εγκαταστάσεων αποθήκευσης, και μόνο δύο τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου. Στο σύνολό τους, αυτές οι συνθήκες εμποδίζουν την Τουρκία από την ανάπτυξη μιας αγοράς φυσικού αερίου που θα έχει ρευστότητα.

Δεύτερον, η Άγκυρα είναι δυσανάλογα (μέχρι 65% και αυξάνεται) εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και η κατανάλωσή της αυξάνεται, αγγίζοντας τα 51,8 bcm το 2014. Η τάση αυτή δεν έχει αλλάξει παρά την πρόσφατη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ