Η τέλεια καταιγίδα στην Αγκόλα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η τέλεια καταιγίδα στην Αγκόλα

Το καθεστώς dos Santos και η πετρελαϊκή κρίση

02112015-1.jpg

Ένας μοτοσικλετιστής περνά μπροστά από προεκλογική αφίσα του κυβερνώντος κόμματος MPLA στην Λουάντα, τον Σεπτέμβριο του 2012. Siphiwe Sibeko/Reuters
--------------------------------

Ως εκ τούτου, τα παράπονα πολλών πολιτών της Αγκόλας, μέχρι πρόσφατα διαχειρίσιμα, έχουν έρθει στο φως. Επιθυμώντας σφοδρά να παρουσιάσει ένα πιο τεχνοκρατικό πρόσωπο τα τελευταία χρόνια, το καθεστώς του MPLA ανταποκρίθηκε με μια μαζικά αυξανόμενη καταπίεση. Η υψηλότερου προφίλ καταστολή ήταν η σύλληψη τον Ιούνιο 15 νεαρών ακτιβιστών που είχαν κατά διαστήματα οργανώσει μικρές διαδηλώσεις από το 2011. Η αστυνομία τους πήρε υπό κράτηση μετά την διάλυση της λέσχη τους συζήτησης βιβλίων για την μη βίαια αντίσταση στον αυταρχισμό, και αντιμετώπισε επίσης σκληρά τις αγρυπνίες αλληλεγγύης που ακολούθησαν, ξυλοκοπώντας τους συμμετέχοντες και μέχρι και εξαπολύοντας σκυλιά εναντίον μιας εκ των μητέρων των ακτιβιστών. Ένα μέλος της ομάδας, ράπερ και εξέχων επικριτής του καθεστώτος που ονομάζεται Luaty Beirão [10], ξεκίνησε απεργία πείνας για περίπου ένα μήνα. Άλλοι ακτιβιστές επίσης βρέθηκαν υπό πίεση: Τον Σεπτέμβριο, οι Αρχές καταδίκασαν τον José Marcos Mavungo, έναν ακτιβιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το θύλακα της Καμπίντα της Αγκόλας, σε έξι χρόνια φυλακή με χαλκευμένες κατηγορίες για οργάνωση εξέγερσης˙ τον Μάιο, ο Rafael Marques, ο πιο εξέχων ακτιβιστής της Αγκόλας, καταδικάστηκε σε φυλάκιση με αναστολή για όσα έγραψε για την συνενοχή των στρατιωτικών ηγετών της Αγκόλας στην βία που διαπράττεται στις αδαμαντοφόρες περιοχές της χώρας.

Περίπου ένα μήνα νωρίτερα, μια συμπλοκή μεταξύ αστυνομικών και οπαδών της χριστιανικής σέκτας στην επαρχία Huambo οδήγησε σε βία μαζικής κλίμακας. Το γεγονός εξακολουθεί να καλύπτεται από μυστήριο: Η Λουάντα αρνήθηκε να επιτρέψει μια ανεξάρτητη έρευνα για το περιστατικό, παρά τις διεθνείς απαιτήσεις (συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ [11]) να την πραγματοποιήσει. Αλλά ο απολογισμός που έγινε από την Εθνική Ένωση για την Πλήρη Ανεξαρτησία της Αγκόλας, το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, δείχνει ότι περίπου 1.080 άνθρωποι δολοφονήθηκαν αφότου μέλη της αίρεσης σκότωσαν από τέσσερις μέχρι εννέα αστυνομικούς. Αυτό θα καταστήσει την σφαγή την μεγαλύτερη πράξη βίας στη νότια Αφρική κατά την τελευταία δεκαετία –μια σφαγή που έχει περάσει απαρατήρητη από τα αγγλόφωνα μέσα ενημέρωσης.

Οι εντάσεις δεν αυξάνονται μόνο στο λαϊκό επίπεδο, αλλά και μεταξύ των ελίτ. Εξέχοντες καλλιτέχνες και διανοούμενοι, των οποίων την υποστήριξη ή την σιωπή το καθεστώς dos Santos θεωρούσε πάντοτε πολύτιμη, τελευταία τάχθηκαν ενάντιοι στην δίωξη των επικριτών της κυβέρνησης. Μέσα στο MPLA, εν τω μεταξύ, δεν υπάρχουν εμφανείς διαφοροποιήσεις -αλλά πολλά στελέχη φοβούνται σιωπηρά την αυξανόμενη αναταραχή και είναι δυσαρεστημένα με την φαινομενικά ατέρμονη διακυβέρνηση από τον dos Santos.

Ακόμη και καθώς εντείνει την εγχώρια καταστολή, το καθεστώς ισχυρίστηκε ότι προσπαθεί να βελτιώσει το διαχειριστικό του στυλ. Ο dos Santos τώρα μιλά για την ανάγκη για ένα «νέο μοντέλο» επικεντρωμένο στην «ανάπτυξη» και η κυβέρνησή του έχει δηλώσει ότι θα δώσει προτεραιότητα στην αύξηση της φορολογίας εκτός των καυσίμων και στην εξάλειψη των «αόρατων» εργαζομένων από το κρατικό μισθολόγιο. Στελέχη του MPLA παραδέχονται τώρα ότι η εκβιομηχάνιση και η επέκταση της γεωργίας δεν έχουν προχωρήσει όπως έχει προγραμματιστεί και υπόσχονται βελτιώσεις. Ακόμη και η Sonangol, η εθνική εταιρεία πετρελαίου και «μηχανή παραγωγής χρήματος» [12], η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Αφρικής, υπέστη μια πρωτοφανή επίθεση από τον ίδιο τον διευθύνοντα σύμβουλό της, ο οποίος τον Ιούνιο την έκρινε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και κατηγόρησε την προηγούμενη διοίκηση.

Υπό προσεκτικότερη εξέταση, ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις και οι επικρίσεις από την ελίτ της Αγκόλας υπόσχονται μόνο να καλύψουν το σύστημα, όχι να το αλλάξουν. Η επίθεση στην Sonangol, για παράδειγμα, ήταν πιθανόν μια προσπάθεια από τον dos Santos να υπονομεύσει τον αντιπρόεδρο Manuel Vicente, πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Sonangol που κάποτε θεωρήθηκε ως ένας πιθανός διάδοχος του προέδρου.Πιο γενικά, ο εσωτερικός κύκλος του καθεστώτος δεν μπορεί εύκολα να διαχωριστεί σε τεχνοκράτες καλών προθέσεων και αυτο-εξυπηρετούμενους απαράτσικ. Οι εσωκομματικές διαφορές διαψεύδουν μια ευρεία συναίνεση της ελίτ σχετικά με την πολιτική οικονομία της Αγκόλας: Λίγοι διαγωνίζονται για τον τεράστιο πλούτο που έχει προκύψει στον εσωτερικό κύκλο της κυβέρνησης κατά την τελευταία δεκαετία.

02112015-2.jpg

Ένας νεαρός με ρόλερς στην Λουάντα, τον Μάρτιο του 2009. ALESSANDRO BIANCHI / REUTERS
-------------------------

ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Η πετρελαϊκή άνθιση της Αγκόλας δεν ήταν απόλυτα αρνητική: Η χώρα διατήρησε την ειρήνη που απέκτησε το 2002, και έχει ανακατασκευάσει μερικές από τις ερειπωμένες υποδομές της. Παρ’ όλα αυτά, τα χρόνια της άνθισης της Αγκόλας ήταν μια χαμένη ευκαιρία [13] τεραστίων διαστάσεων. Κρατικά κονδύλια κατασπαταλήθηκαν σε άσκοπα έργα ή συσσωρεύθηκαν από λίγους, και οι πιο πολλοί πολίτες της Αγκόλας έμειναν με το τίποτα. Καθώς οι πολίτες ξυπνούν από το όνειρο της πετρελαϊκής ευημερίας σε πιο λιτές εποχές, το βασικό ερώτημα είναι πού θα οδηγήσει η δυσαρέσκειά τους, ειδικά τώρα που φθίνουν οι πόροι του κράτους για να εξαγοραστούν τα αναδυόμενα εκλογικά σώματα.