Η χρυσή ευκαιρία του ΑΚΡ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η χρυσή ευκαιρία του ΑΚΡ

Η νίκη του Ερντογάν και η πολιτική ανοικτών θυρών της Τουρκίας
Περίληψη: 

Η Τουρκία, αντί να είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός μεταναστών αλλά ένα χωνευτήρι, θα μπορούσε να προσφέρει το αναγκαίο άσυλο και να επιβραδύνει το μεταναστευτικό κύμα που κατακλύζει την Δύση, καθώς και να επιδιορθώσει την φήμη της και να τονώσει την εξασθενίζουσα οικονομία της.

Ο DAVID LEPESKA είναι δημοσιογράφος στην Κωνσταντινούπολη.

Μετά από τέσσερις εκλογές σε 20 μήνες [1], η φαινομενικά ατέρμονη προεκλογική περίοδος της Τουρκίας [2] τελείωσε επιτέλους, με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να καταγράφει μια νίκη έκπληξη και να επανακτά την αυτοδυναμία μετά την απώλειά της τον περασμένο Ιούνιο. Πολλοί φοβούνται ότι η νέα εντολή του ΑΚΡ θα ενεργοποιήσει περαιτέρω επιθέσεις στην ελευθερία του λόγου και στα δημοκρατικά δικαιώματα, αλλά άλλοι είναι αισιόδοξοι. «Μια από τις θετικές συνέπειες αυτής της πολύ ευρείας εντολής», λέει ο Sinan Ulgen, επισκέπτης μελετητής στο Carnegie Endowment για την Διεθνή Ειρήνη, «θα είναι ότι η κυβέρνηση θα έχει τώρα ένα περιθώριο για ελιγμούς και θα αντιμετωπίσει σημαντικά ζητήματα πολιτικής, όπως το ζήτημα των προσφύγων».

Τα τελευταία χρόνια, η κατάρρευση πολλών κρατών σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή και πέραν αυτής έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη μετατόπιση της ανθρωπότητας στην καταγεγραμμένη ιστορία. Περίπου 60 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, ενώ εκατομμύρια περισσότερα [3] μπορεί να είναι στον δρόμο της εξόδου. Μέχρι στιγμής, καμία χώρα δεν έχει φιλοξενήσει περισσότερους εκτοπισμένους από όσο η Τουρκία, η οποία άνοιξε για πρώτη φορά την πόρτα της πριν από χρόνια.

Το 2000, η Τουρκία φιλοξενούσε μόλις 234.000 μετανάστες, ή κατοίκους καταγεγραμμένους ως γεννημένους στο εξωτερικό (0,37% του πληθυσμού), σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία της χώρας. Μέχρι το 2011, ο αριθμός αυτός ανέβηκε στους 776.000. Στην συνέχεια, δύο εκατομμύρια απελπισμένων Σύριων όρμησαν κατά μήκος των συνόρων [4], μαζί με τα κύματα των αιτούντων άσυλο από άλλα μέρη της περιοχής.

Σήμερα η Τουρκία είναι το σπίτι τεσσάρων εκατομμυρίων ατόμων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό [5], ή περίπου 5% του πληθυσμού. Ο αριθμός αυτός εξακολουθεί να υπολείπεται εκείνου της φιλικής προς τους μετανάστες Αυστραλίας (περίπου 25%) ή των Ηνωμένων Πολιτειών (15%), αλλά είναι παρόμοιος με αυτόν της Φινλανδίας (5,4%) και της Αργεντινής (4,6%). Και όπως εκείνα τα κράτη, η Τουρκία έχει ό, τι χρειάζεται για να ενσωματώσει τα κύματα των νέων αφίξεων.

04112015-1.jpg

Εκλογικός αντιπρόσωπος κρατά ένα ψηφοδέλτιο κατά την διάρκεια της καταμέτρησης σε εκλογικό κέντρο στο Ντιγιαρμπακίρ, στην Τουρκία, την 1η Νοεμβρίου 2015. SERTAC KAYAR / REUTERS
---------------------------

Υπό το ΑΚΡ, η Τουρκία μπορεί να πήγε πίσω στο κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του λόγου, σύμφωνα με την προσεχή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [6]. Ωστόσο, η περιοχή δεν έχει κανένα καλύτερο καταφύγιο. «Ως ένα νησί σταθερότητας, η Τουρκία έχει γίνει καταφύγιο για τους ανθρώπους που ξεφεύγουν από την βία και την τρομοκρατία στην περιοχή», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου τον Αύγουστο [7].

Ακόμη και με μια πρόσφατη άνοδο της βίας [8], η Τουρκία παραμένει πιο ήσυχη από ό, τι οι περισσότεροι από τους γείτονές της. Θα φιλοξενήσει το G-20 αυτό το μήνα˙ η οικονομία της είναι η 17η μεγαλύτερη παγκοσμίως, και εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Έχει ένα φιλελεύθερο καθεστώς ταξιδιωτικών θεωρήσεων (βίζα), προσφέροντας σε πολίτες από 55 χώρες είσοδο χωρίς βίζα ή είσοδο με e-βίζα. Και μοιράζεται μια θρησκεία με το μεγαλύτερο μέρος των εκτοπισμένων της περιοχής.

Ταυτόχρονα, «η Τουρκία δεν έχει αλλάξει γνώμη για το αν είναι μια χώρα μετανάστευσης», λέει ο Franck Duvell του Κέντρου για την Μετανάστευση, την Πολιτική και την Κοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Δεν ήταν πάντα έτσι. Για αιώνες, η Οθωμανική Αυτοκρατορία λειτουργούσε υπό ένα σύστημα millet (από την αραβική λέξη που σημαίνει «έθνος»), το οποίο επέτρεψε στις αρμενικές, εβραϊκές, και άλλες μειονοτικές ομάδες να ζήσουν σε μεγάλο βαθμό κατά βούληση, εφόσον αποδέχονταν την οθωμανική κυριαρχία. Αυτό ενθάρρυνε την αξιοσημείωτη ποικιλομορφία: Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι Κωνσταντινουπολίτες ενημερώνονταν από περίπου 300 ξενόγλωσσες εφημερίδες.

Η αυτοκρατορία κατέρρευσε στις αρχές του 20ου αιώνα, και ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ έσπευσε να ενώσει τους ανθρώπους της νέας δημοκρατίας του κάτω από μια ενιαία ταυτότητα: Τους Μουσουλμάνους Τούρκους. Οι εθνικιστικές εξάρσεις πήραν το πάνω χέρι και από την δεκαετία του 1960 είχαν οδηγήσει στην συχνά βίαιη εκδίωξη εκατοντάδων χιλιάδων Αρμενίων, Ελλήνων, Εβραίων και άλλων ξένων.

Αναλαμβάνοντας την εξουσία το 2002, το ΑΚΡ, με επικεφαλής τον σημερινό πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επικαλέστηκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τονίζοντας την ισλαμική φύση της, την παγκόσμια επιρροή και το άνοιγμα στους τρίτους. Στο εσωτερικό της χώρας, αυτό μεταφράστηκε σε θέματα ισλαμικής φιλοδοξίας και επιτυχίας. Σε διεθνές επίπεδο, αυτό σήμανε το ξεδίπλωμα του κόκκινου χαλιού [για το καλωσόρισμα] της Οθωμανικής εποχής.

Στηριγμένη από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, η Τουρκία έγινε ένα καθαρό μεταναστευτικό κράτος κατά την περίοδο 2007-08, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Το 2011, η κυβέρνηση του ΑΚΡ ήταν μεταξύ των πρώτων που τέθηκαν σταθερά ενάντια στο καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Έτσι, αισθάνθηκε υποχρεωμένη να καλωσορίσει και να φροντίσει τους εκτοπισμένους πολίτες της Συρίας, για να μην αναφέρουμε άλλους Μουσουλμάνους που είχαν προβλήματα. Η Τουρκία ενθάρρυνε ανθρωπιστικές οργανώσεις και την συριακή αντιπολίτευση να στήσουν επιχειρήσεις στην χώρα και επέτρεψε σε αντάρτες εναντίον του Άσαντ να διασχίζουν ελεύθερα τα σύνορα -συμπεριλαμβανομένων, όπως πιστεύουν οι παρατηρητές, πολλών που τελικά εντάχθηκαν το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος ή ISIS.

04112015-2.jpg

Προσφυγόπουλα από την Συρία κατά την διάρκεια ενός μαθήματος στο σχολείο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ στην περιοχή Karapurcek της Άγκυρας, στις 2 Οκτωβρίου 2015. UMIT BEKTAS / REUTERS
------------------------