Πώς λειτουργούν οι πόλεμοι δια πληρεξουσίων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς λειτουργούν οι πόλεμοι δια πληρεξουσίων

Και τι σημαίνει αυτό για τον τερματισμό της σύγκρουσης στην Συρία

Το ίδιο ισχύει και σήμερα. Ο Άσαντ, κατ’ αρχήν, έχει τοποθετήσει το συριακό καθεστώς ως ένα κοσμικό προπύργιο ενάντια στον σουνιτικό φανατισμό, κάτι που τον βοήθησε να προσελκύσει στρατιωτική υποστήριξη από την Ρωσία και το Ιράν [6]. Αφότου ο Άσαντ υπέστη μια σειρά από στρατιωτικές αποτυχίες το 2012, για παράδειγμα, υπερέβαλε όσον αφορά την τζιχαντιστική απειλή για να κάνει την Ρωσία και το Ιράν να στείλουν περισσότερα όπλα, κεφάλαια, ακόμη και πεζικάριους. Αλλά τέτοια όπλα πήγαιναν επίσης προς την καταπολέμηση των Χριστιανών, των Κούρδων και άλλων τοπικών δρώντων.

Οι αντάρτες της Συρίας, επίσης, μπορούν να εξασφαλίζουν μια σταθερή ροή μετρητών, όπλων, και άλλης βοήθειας από τον Κόλπο, ταιριάζοντας την σύγκρουσή τους στην μεγαλύτερη αφήγηση των περιφερειακών θρησκευτικών συγκρούσεων. Πρώην μπααθιστές στρατιώτες και άλλοι κοσμικοί αντάρτες άφησαν γένια και φτιασίδωσαν την ισλαμιστική καλή πίστη τους στο YouTube για να ξεπεράσουν τους αντάρτες ομόλογούς τους.

Πόλεμος δια πληρεξουσίων ή όχι, το μεγαλύτερο μέρος των μαχών στην Συρία δεν είναι σχετικά με την περιφερειακή ισορροπία ισχύος [7]. Οι περισσότεροι μαχητές (του ISIS εξαιρουμένου) οδηγούνται από τοπικιστικά -ακόμη και προσωπικά- θέματα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η ερευνητής από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, Vera Mironova και ο Sam Whitt του Πανεπιστημίου High Point, διαπίστωσαν ότι οι αντάρτες είχαν ως πρωταρχικό κίνητρο την εκδίκηση και την αλλαγή του καθεστώτος, όχι την θρησκεία ή μεγαλύτερα περιφερειακά ζητήματα. Πρώην μαχητές που συμμετείχαν στην έρευνα σε προσφυγικούς καταυλισμούς της Συρίας μού είπαν περίπου το ίδιο το 2013. Για τον Αχμάντ Χασάν, έναν οδηγό ταξί από το Χαλέπι, ήταν οι νυχτερινές επισκέψεις από την μυστική αστυνομία και οι δωροδοκίες που τον ώθησαν να ενταχθεί στην αντιπολίτευση, μετά από μήνες που παρέμενε ουδέτερος. «Γινόταν αφόρητο», είπε. «Τόση διαφθορά, όλοι ήταν έτοιμοι να εκραγούν. Δεν μπορούσαμε να εμπιστευτούμε κανέναν».

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ

Ένας άλλος μύθος σχετικά με τους πολέμους δια πληρεξουσίων είναι το πώς τελειώνουν. «Οι μάχες θα σταματήσουν», έγραψε σε άρθρο του στην εφημερίδα New York Times ο Rami Khouri, διευθυντής του Issam Fares Institute for Public Policy and International Affairs στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού «μόνο όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία αισθανθούν τις αρνητικές συνέπειες του πολέμου και καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι είναι προς το συμφέρον τους να τελειώσει [8]». Αλλά αυτό προϋποθέτει ότι οι μαχητές εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από εξωτερική στήριξη και ότι οι προτιμήσεις των εξωτερικών παραγόντων είναι πιο σημαντικές από όσο εκείνες των πραγματικών μαχητών.

Μερικοί πόλεμοι μπορεί να συνεχιστούν επ’ αόριστον, ακόμη και με πολύ λίγα σχετικά με εξελιγμένα όπλα ή με εξωτερική χρηματοδότηση που να γεμίζει τα χρηματοκιβώτια της κάθε πλευράς. Για παράδειγμα, ο εμφύλιος πόλεμος της Σομαλίας αρνήθηκε να σβήσει μόνος του, παρά την έλλειψη μεγάλων δυνάμεων ως χορηγών και την διαλείπουσα παρουσία των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ. Ομοίως, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τις διάφορες φατρίες στην Συρία να καταθέτουν τα όπλα τους, ακόμη και εν τη απουσία ανάμιξης τρίτων ή μιας μεγάλης ειρηνευτικής διαπραγμάτευσης.

Και η κολακεία στους εξωτερικούς παίκτες ώστε να περιορίσουν την υποστήριξή τους προς τους διάφορους πελάτες ή τους πληρεξουσίους τους συνήθως δεν αποδίδει. Ο αιματηρός εμφύλιος πόλεμος της Αγκόλα δεν τελείωσε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ή την έξοδο των δυνάμεων της Κούβας και της Νότιας Αφρικής. Αντίθετα, εξασθενούσε συνεχώς επί μια ακόμη δεκαετία. Επίσης, πάνω από 20 χρόνια μετά την Συμφωνία του Ταΐφ που τερμάτισε τον λιβανικό εμφύλιο πόλεμο, η χώρα αναμφισβήτητα εξακολουθεί να περιμένει την επόμενη σεχταριστική ανάφλεξη.

Στην Συρία, επίσης, η Ουάσιγκτον έχει δώσει έμφαση στις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Γενεύη και τώρα στην Βιέννη, ακόμα και αν οι εν λόγω συνομιλίες θεωρήθηκαν δευτερεύουσας σημασίας από τους περισσότερους μαχητές της Συρίας. Με απλά λόγια, ο πόλεμος δεν θα τελειώσει με αυτούς τους παίκτες να κάθονται στο τραπέζι. Στην πραγματικότητα, αυτό που δείχνουν τα λίγα στοιχεία της έρευνας που υπάρχουν είναι ότι θα τελειώσει με κάποιου είδους «άσχημη σταθερότητα» με τη μια πλευρά νικηφόρα, αφού οι αντάρτες θέλουν αλλαγή καθεστώτος και οι περισσότεροι πολίτες θέλουν περισσότερα δικαιώματα και την επιστροφή σε κάποια επίφαση ομαλότητας. Πράγματι, ακόμη και αν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι ήταν σε θέση να επιτύχει μια συμφωνία με την οποία οι Σαουδάραβες, οι Καταριανοί, οι Ιρανοί και οι Ρώσοι θα συμφωνούσαν να παραιτηθούν από όλη την μελλοντική υποστήριξη στις αντίστοιχες παρατάξεις τους στην Συρία, η βία θα μπορούσε να αποκλιμακωθεί κάπως, αλλά η πόλεμος δεν θα έσβηνε μόνος του μέσα σε ένα βράδυ. Οι βασικές του αιτίες –η ευρεία τοπική διαφθορά και η έλλειψη πολιτικών ελευθεριών, για να αναφέρουμε μόνο μερικές- είναι απλά πολύ περίπλοκες.

ΥΨΗΛΟ ΡΙΣΚΟ

Το πλαίσιο του «πολέμου δια πληρεξουσίων» συνεπάγεται επίσης ότι οι προκλήσεις για τις εξωτερικές δυνάμεις είναι τόσο απαγορευτικά υψηλές ώστε να μην μπορούν να αντέξουν να χάσουν. Γιατί να κινηθούν αν, όπως υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές, η Συρία είναι το κεντρικό μέτωπο σε ένα μεγαλύτερο πόλεμο μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών; Ή γιατί να περιμένουν το οτιδήποτε άλλο εκτός από μια μακρά, παρατεταμένη σύγκρουση αν, όπως προτείνει ο Khouri, «Η Ρωσία και η Αμερική μάχονται, στην Συρία, την τελευταία μάχη του Ψυχρού Πολέμου»;

16112015-3.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ εισέρχονται σε μια αίθουσα κατά την διάρκεια συνάντησής τους στο Κρεμλίνο, στις 20 Οκτωβρίου 2015. ALEXEI DRUZHININ / REUTERS
----------------------