Επανεκκινώντας την οικονομία του Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Επανεκκινώντας την οικονομία του Ιράν

Τι πρέπει να κάνει η Τεχεράνη για να διορθώσει τα οικονομικά της
Περίληψη: 

Η Τεχεράνη πρέπει να βρει έναν τρόπο για να αναζωογονήσει την οικονομία της χώρας μετά από δεκαετίες κυρώσεων. Θα πρέπει να κοιτάξει πέρα από το πετρέλαιο. Και θα πρέπει να κάνει δυνατή την μεγαλύτερη δυνατή χρήση της βιομηχανικής βάσης της χώρας και του νεαρού εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού της.

Ο MASOUD MOVAHED είναι ερευνητής Αναπτυξιακών Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Η συμφωνία μεταξύ του Ιράν [1] και των δυνάμεων P5 + 1 δεν θα μπορούσε να έρθει νωρίτερα για την ιρανική οικονομία [2], η οποία έχει παραλύσει από μερικές από τις πιο αυστηρές οικονομικές κυρώσεις του 21ου αιώνα [3]. Το εμπορικό εμπάργκο του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών κατά της Τεχεράνης [4] προκαλούσε καθημερινή μείωση των κρατικών εσόδων από το πετρέλαιο και έκανε το εθνικό νόμισμα του Ιράν να υποτιμηθεί [5] κατά σχεδόν 80% [6]. Η ανεργία και ο πληθωρισμός αυξήθηκαν ταυτόχρονα σε πρωτοφανή επίπεδα, και η ιρανική οικονομία έπεσε κατακόρυφα σε σύγκριση με τα προ κυρώσεων επίπεδα.

Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί [7] έχει καταφέρει να εκκινήσει μια μέτρια οικονομική ανάκαμψη στο Ιράν με την κατάργηση μερικών απερίσκεπτων λαϊκίστικων οικονομικών πολιτικών του προκατόχου του και υιοθετώντας μια πληθώρα νέων οικονομικών στρατηγικών. Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΑΕΠ του Ιράν [8] αυξήθηκε κατά 1,5% το 2014, μετά από δύο χρόνια οικονομικής ύφεσης [9]. Τα έσοδα από το πετρέλαιο του Ιράν [10] είναι απαραίτητα για την ανάκαμψη της χώρας κατά τα επόμενα χρόνια, καθώς η οικονομία του εξαρτάται από αυτό το εισόδημα για τις δημόσιες επενδύσεις και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Αλλά η περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη στο Ιράν δεν θα εξαρτηθεί από τα πετρελαϊκά έσοδα και μόνο: Το έθνος αποτελεί την πατρίδα ενός νεαρού, ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, το 20% του οποίου διαθέτει κολεγιακή μόρφωση. Αυτό έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ινδίας και της Βραζιλίας [11], στις οποίες οι εργαζόμενοι με τριτοβάθμια εκπαίδευση καλύπτουν λιγότερο από το 10% [12] του εργατικού δυναμικού. Οι Ιρανοί απόφοιτοι κολεγίων [13] έχουν εκπαιδευτεί σε επιστημονικά πεδία, σε αναδυόμενες τεχνολογίες και στην μεταποίηση -και το προϊόν που θα απολαύσουν σε ένα μετα-κυρώσεις Ιράν [14] μπορεί να επισκιάσει τα οικονομικά οφέλη που αναμένονται από τον πετρελαϊκό τομέα που επίκειται να ξανανοιχτεί [στον κόσμο].

ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΑ ΝΟΥΜΕΡΑ

Παρά το γεγονός ότι το Ιράν έχει υποστεί τις κυρώσεις των ΗΠΑ από την Ισλαμική Επανάσταση το 1979 [15], η οικονομία του είχε καταφέρει να αναπτύσσεται τα περισσότερα από τα χρόνια που ακολούθησαν, δηλαδή, έως ότου τέθηκαν σε ισχύ οι κυρώσεις [16] του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 2006. Οι κυρώσεις αυτές στοχεύουν βασικούς τομείς της οικονομίας του Ιράν [17] (τράπεζες, φυσικό αέριο, πετρέλαιο, πετροχημικά και ναυτιλία, για να αναφέρουμε μερικά) και οδήγησε σε συρρίκνωση της ιρανικής οικονομίας κατά 15%.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν το 2012, όταν οι κυρώσεις άρχισαν να στοχεύουν την κεντρική τράπεζα της χώρας [18]. Αυτή η κίνηση απαγορεύει σε Ιρανούς πελάτες να συμμετέχουν σε διεθνείς συναλλαγές και περιορίζει την ροή κεφαλαίων στο Ιράν, κάτι που μείωσε δραματικά την ικανότητα της χώρας να δημιουργήσει οικονομική μεγέθυνση που θα μπορούσε να αντισταθμίσει τις απώλειες σε άλλους τομείς. Η απώλεια εσόδων από το πετρέλαιο προκάλεσε μια μαζική μείωση των δημόσιων επενδύσεων (η Τεχεράνη εξαρτάται από τις εξαγωγές πετρελαίου προς αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% των δημοσίων εσόδων [19]) και σχεδόν σε 80% υποτίμηση του ιρανικού νομίσματος.

Μέχρι το 2013 [20], ο πληθωρισμός έφθασε στο επίπεδο ρεκόρ 40%. Η τιμή των βασικών αγαθών στο Ιράν [21] εκτινάχθηκε στα ύψη, ο προϋπολογισμός της Τεχεράνης [22] γινόταν όλο και πιο ισχνός, και οι προσωπικοί λογαριασμοί ταμιευτηρίου έγιναν άνευ αξίας, λόγω της υποτίμησης του νομίσματος [23]. Η ηγεσία της Τεχεράνης σύντομα συνειδητοποίησε ότι η ύφεση και η στασιμότητα θα στοιχειώσουν την οικονομία της χώρας όσο οι κυρώσεις παραμένουν στην θέση τους.

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΙΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ

Παρά τις οικονομικές και διπλωματικές προκλήσεις, το Ιράν συνεχίζει να αποδίδει καλά σε δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης, όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι κοινωνικές υπηρεσίες. Σύμφωνα με τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, το Ιράν έχει βελτιωθεί κατά 67% [24] κατά την τελευταία δεκαετία. Το ποσοστό αλφαβητισμού της νεολαίας του έθνους είναι 98%, και το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί δραματικά [25], από τα 54 χρόνια το 1980 στα 74 έτη το 2012. Το Ιράν κατατάσσεται μεταξύ των κορυφαίων 20 οικονομιών στον κόσμο με όρους ΑΕΠ, καθώς και σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης [26]. Παρά το γεγονός ότι οι κυρώσεις βλάπτουν την οικονομία της χώρας, δεν έχουν προξενήσει ζημιά στο εργατικό δυναμικό της. Με τους ηγέτες του έθνους να επιστρέφουν από το διπλωματικό ψύχος, η Τεχεράνη βρίσκεται στην μοναδική θέση να εκμεταλλευτεί το πνευματικό δυναμικό της.

24112015-1.jpg

Άνθρωποι περπατούν στο Μεγάλο Παζάρι στο κέντρο της Τεχεράνης, στις 7 Οκτωβρίου 2015. RAHEB HOMAVANDI / REUTERS
--------------------------------

Το απόθεμα ανθρώπινου κεφαλαίου του Ιράν μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο απτή αντιπροσώπευση του πλούτου του. Ακόμη και κατά την διάρκεια του σημερινού καθεστώτος κυρώσεων, το Ιράν έχει παραμείνει ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές της Μέσης Ανατολής στην επιστημονική έρευνα [27]˙ κατατάσσεται 17ο στην παγκόσμια παραγωγή επιστημονικής γνώσης τόσο πρόσφατα όσο το 2012 [27]. Μερικά από τα κορυφαία τεχνικά πανεπιστήμιά του κατατάσσονται μεταξύ των κορυφαίων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων του κόσμου, με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Σαρίφ - που συχνά αναφέρεται ως το MIT του Ιράν- να χαιρετίζεται από τον πρόεδρο του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Στάνφορντ [28] ως «το καλύτερο πανεπιστήμιο στον κόσμο στην προετοιμασία προπτυχιακών ηλεκτρολόγων μηχανικών». Πολλοί από τους αποφοίτους του Ιράν απασχολούνται στις εγχώριες βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας.