Όταν η Ουκρανία έχασε το Ντόνετσκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Όταν η Ουκρανία έχασε το Ντόνετσκ

Ο κόσμος σύμφωνα με τον Alexander Zakharchenko
Περίληψη: 

Η ειρήνη στην ανατολική Ουκρανία εξαρτάται από δύο ισχυρογνώμονες, δημαγωγούς, απρόβλεπτους και μιλιταριστές άνδρες: Τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον ηγέτη της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ, Alexander Zakharchenko. Όπως έδειξε η κατάπαυση του πυρός της 1ης Σεπτεμβρίου, ο Πούτιν έχει τον αποφασιστικό ρόλο. Αλλά ο Zakharchenko δεν είναι απλώς μια μαριονέτα. Έχει ιδέες, φιλοδοξίες και σχέδια δικά του.

Ο ALEXANDER J. MOTYL είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers University, στο Newark.

Αν ο ηγέτης της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ (DNR) σημαίνει κάτι σε σχέση με αυτό, η τωρινή κατάπαυση του πυρός [1] στην ανατολική Ουκρανία [2] ποτέ δεν θα μεταφραστεί σε μόνιμη ειρήνη. Ούτε θα οδηγήσει στην επανένταξη των αυτονομημένων εδαφών στην Ουκρανία. Οι δηλώσεις του Αλεξάντερ Ζακαρτσένκο πριν και αφότου τα όπλα σώπασαν την πρώτη Σεπτεμβρίου, αποκαλύπτουν μια συνεχιζόμενη απόρριψη της Ουκρανίας, μια δέσμευση στην ανεξαρτησία του Donbass, μια ισχυρή αποφασιστικότητα για την απόκτηση περισσότερου έδαφος και μια ριζοσπαστική διαίρεση του λαού σε φίλους και εχθρούς. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι παραβιάσεις των αποσχιστών στην κατάπαυση του πυρός έχουν αυξηθεί [3] σημαντικά από τις αρχές Νοεμβρίου.

Είναι αδύνατο να πούμε αν η μαχητικότητα του Zakharchenko είναι η στάση ενός απελπισμένου ανθρώπου ή το όραμα ενός αδίστακτου ηγέτη. Είτε έτσι είτε αλλιώς, αυτό δείχνει ότι τα συμφέροντα της DNR είναι ασυμβίβαστα με την Ουκρανία και ότι η συμφωνία Μινσκ-2 δεν θα καταφέρει να επιτύχει τον προβλεπόμενο στόχο της επανένταξης της DNR και της αδελφής της οντότητας, της Λαϊκής Δημοκρατίας του Luhansk (LNR). Ακόμη και αν η Ρωσία [4] πιέσει την DNR να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις -και αυτό είναι ένα εξαιρετικά μεγάλο «αν»- ο ηγέτης της θα αντισταθεί.

Στην πραγματικότητα, η ειρήνη στην ανατολική Ουκρανία εξαρτάται από δύο ισχυρογνώμονες, δημαγωγούς, απρόβλεπτους και μιλιταριστές άνδρες –τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Zakharchenko. Ο Πούτιν υποστηρίζει ότι είναι θεατής στον πόλεμο, ενώ ο Zakharchenko επιμένει ότι είναι υπεύθυνος. Η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη. Όπως έδειξε η κατάπαυση του πυρός της 1ης Σεπτεμβρίου, ο Πούτιν έχει τον αποφασιστικό ρόλο. Αυτός άρχισε τον πόλεμο, και αυτός μπορεί να διαμηνύσει την ειρήνη. Αλλά ο Zakharchenko δεν είναι απλώς μια μαριονέτα. Έχει ιδέες, φιλοδοξίες και σχέδια δικά του, και η συγκατάνευσή του θα καθορίσει τελικά αν κρατήσει η οποιαδήποτε συμφωνία.

Ο Zakharchenko, ένας 39χρονος πρώην ηλεκτρολόγος μηχανολόγος, εισήλθε για πρώτη φορά την πολιτική το 2010 [5], το έτος που Βίκτορ Γιανουκόβιτς εξελέγη πρόεδρος της Ουκρανίας. Ως επικεφαλής της φιλο-ρωσικής και φιλο-σοβιετικής οργάνωσης Oplot (Προμαχώνας) με βάση το Ντόνετσκ, αντιτάχθηκε ενεργά στην Επανάσταση euromaidan του 2013-14, ήταν ένας από τους επτά ενόπλους που κατέλαβαν το κτίριο διοίκησης της πόλης του Ντόνετσκ στις 16 Απριλίου 2014, και ήταν ένας ενεργός πολεμιστής στις επόμενες μάχες με τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Τον Αύγουστο του 2014 εξελέγη πρωθυπουργός της DNR. Λίγους μήνες αργότερα, εξελέγη πρόεδρος της DNR. Ο Zakharchenko έχει κυριαρχήσει έκτοτε στο πολιτικό τοπίο της περιοχής.

25112015-1.jpg

Ο Αλεξάντερ Ζακαρτσένκο στο ορυχείο Kholodnaya Balka στην Makiivka, έξω από το Ντόνετσκ, την 29η Οκτωβρίου 2014. MAXIM ZMEYEV / REUTERS
---------------------------

Το DNR δεν είναι, όπως συνήθως επιμένει να λέει, ουκρανική επικράτεια. Πρόκειται για ένα ανεξάρτητο κράτος. «Τα παιδιά», λέει [6], «πρέπει να καταλάβουν ότι ζουν σε μια άλλη χώρα». Εκτιμώντας ότι η Ουκρανία είναι στο έλεος μιας φασιστικής χούντας και «ξεκάθαρα Ναζί» [7], η DNR είναι δημοκρατική και δεσμευμένη στην κοινοπολιτεία. Ότι υπάρχουν αντιγνωμίες και διαφωνίες εντός της DNR είναι «φυσιολογικό», λέει [8] ο Zakharchenko. «Στο κάτω-κάτω, δεν είμαστε Ουκρανία!».

Ο Zakharchenko επιμένει [9] ότι το Κίεβο υπάρχει σε μια «παράλληλη, εικονική πραγματικότητα». Όντως, πιστεύει ότι «η ίδια η Ουκρανία έχει γίνει μια εικονική πραγματικότητα υπό την ηγεσία της», γεγονός που υποδηλώνει ότι τόσο το κράτος όσο και το έθνος είναι φανταστικά. Κάποιος μπορεί να αμφισβητήσει τον χαρακτηρισμό του Zakharchenko για την πραγματικότητα του Κιέβου ως εικονική, αλλά έχει δίκιο να το αποκαλεί παράλληλο. Η μετα-Μαϊντάν Ουκρανία σημαίνει ό, τι αυτός και κατ’ επέκταση και η DNR, απορρίπτουν, ακριβώς όπως ο Zakharchenko και το κρατίδιό του σημαίνουν όλα όσα η μετα-Μαϊντάν Ουκρανία και η Δύση απορρίπτουν. Δεν φαίνεται να υπάρχει περιθώριο για συμβιβασμό εκεί.

Ως εκ τούτων, οι όποιες προσπάθειες της Ουκρανίας για να ξαναπάρει την Donbas είναι, πρακτικά, εισβολές. Στις 7 Σεπτεμβρίου, λίγες μόλις ημέρες αφότου η κατάπαυση του πυρός τέθηκε σε ισχύ, ο Zakharchenko σύγκρινε [10] τον στρατό της κυβέρνησης του Κιέβου με τους εισβάλλοντες Ναζί: «Το 1941 ένας φαύλος, ύπουλος και ισχυρός εχθρός ήρθε στην γη μας .... Το 2014 ένας εχθρός ήρθε και πάλι στην γη μας», είπε. «Δεν κατάφεραν να γονατίσουν την Donbas το 1941. Επίσης, απέτυχαν το 2014-2015». Σε μια άλλη περίπτωση, κατηγόρησε [9] το Κίεβο για διάπραξη «γενοκτονίας εναντίον του λαού μας». Φυσικά, όλες οι επιθέσεις της Ουκρανίας κατά της DNR έχουν την υποστήριξη των φαύλων Δυτικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα [11]. Αλλά αλίμονο στην Ουκρανία εάν αποφασίσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ (μια προοπτική που ο Zakharchenko φαίνεται να πιστεύει ότι είναι δυνατή στο άμεσο μέλλον). Όπως είπε [12] στις 25 Σεπτεμβρίου, «Αν η Ουκρανία ξεκινά την προετοιμασία ενός δημοψηφίσματος σχετικά με την ένταξη στο ΝΑΤΟ ή άλλες διαδικασίες, η DNR θα εγκαταλείψει αμέσως την συμφωνία Μινσκ και θα προχωρήσει στον καθαρισμό όλης της επικράτεια της Donbas από την κατοχή του Κιέβου».