Η Θεωρία Παιγνίων της τρομοκρατίας

Αν και ο Schelling σίγουρα δεν μπορούσε να προβλέψει την εφαρμογή αυτής της ιδέας στην κατανίκηση του ISIS, κατά παράξενο τρόπο είναι η κατάλληλη. Αν εφαρμόσουμε το σενάριο των 16 τετραγώνων στην ριζοσπαστικοποίηση, αυτό που προσπαθούμε να προλάβουμε είναι, στην πραγματικότητα, αυτή η «μεταφυσική στιγμή» (psychic moment), όπως την αποκαλεί ο Schelling, όπου όλα τα άτομα με την ίδια ιδέα τσεκάρουν το ίδιο «κουτάκι»: Εμπλέκονται σε τρομοκρατικές ενέργειες. Περίπου 20.000 ξένοι μαχητές, πολλοί από τους οποίους μεγάλωσαν σε ευημερούσες, δημοκρατικές χώρες, ήδη το έχουν πράξει.

Γαλλικές σημαίες κρέμονται από τα παράθυρα κτηρίου κοντά στην περιοχή Invalides στο Παρίσι, στις 27 Νοεμβρίου 2015. Ο Γάλλος πρόεδρος έκανε έκκληση σε όλους τους Γάλλους πολίτες να κρεμάσουν την σημαία στα παράθυρά τους ως φόρο τιμής στα θύματα των επιθέσεων στο Παρίσι. JACKY NAEGELEN/REUTERS
-----------------------------

Στη θεωρία του Schelling, τα άτομα αυτά θα έπαιρναν την απόφασή τους μέσω της «ορθολογικής συμπεριφοράς ... βασισμένης σε ένα σαφές και συνεπές σύστημα αξιών». Για τους τζιχαντιστές, αυτό το σύστημα αξιών είναι ο Σαλαφισμός. Δεδομένου όμως ότι το μεγαλύτερο μέρος των σαλαφιστών του κόσμου δεν είναι βίαιοι, δεν μπορεί να είναι μόνο η σαλαφίτικη ιδεολογία που ενθαρρύνει την βία. Επιπλέον, δεδομένου ότι το ISIS διαδίδει έναν ικανό αριθμό μη βίαιων μηνυμάτων -κυκλοφόρησε πρόσφατα το δικό του σύνολο βιβλίων [6] σχετικά με την γεωγραφία, την ιστορία και την αραβική ποίηση για μια σειρά μαθημάτων ώστε να «εκπαιδεύσει» τους μελλοντικούς τζιχαντιστές- δεν είναι μόνο η βία που προσελκύει άτομα στην κοσμοθεωρία του.

Είναι, μάλλον, η ικανότητα του ISIS να προωθεί και να επιβεβαιώνει την κοσμοθεωρία του υπό το φως διακριτών περιστάσεων που οι μουσουλμανικές κοινότητες είτε βιώνουν είτε παρατηρούν. Συγκεκριμένα, για αμφότερους τους κοινωνικά και οικονομικά στερημένους από την ζωή στον ανεπτυγμένο κόσμο, καθώς και για εκείνους που βιώνουν -ή γίνονται μάρτυρες σε- βίαιες ταραχές στην Συρία, το ISIS προσφέρει την υπόσχεση για ένα γαλήνιο και αυθεντικό Ισλαμικό κράτος, γεμάτο ευκαιρίες για όσους αποδέχονται την εξουσία του. Η κτηνωδία και η θρησκευτική φύση του Σιιτικού-Αλεβίτικου καθεστώτος του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ αντιστηρίζει περαιτέρω την αιτία του ISIS, διότι επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς του ότι μόνο η σουνιτική κοσμοθεωρία του είναι δίκαιη και τίμια. Πράγματι, το προσεκτικά επιμελημένο περιοδικό της οργάνωσης, Dabiq, αντιπαραθέτει με συνέπεια τις εικόνες και τις ιστορίες ενός ISIS που προσφέρει στους ανθρώπους του (ιατρική περίθαλψη για τα παιδιά, επισκευή γεφυρών και δρόμων, κλπ) με τα προφίλ των αγωνιστών που σκοτώθηκαν, δήθεν για την υπεράσπιση αυτών των έργων.

Ουσιαστικά, εκείνοι που πείθονται από την κοσμοθεωρία του ISIS επιλέγουν την τρομοκρατία όχι ως σκοπό αλλά μάλλον ως ένα μέσο για να ενταχθούν σε μια αιτία στην οποία μπορούν να βρουν τόσο σωματική όσο και πνευματική ολοκλήρωση. Ο ίδιος ο Schelling σημείωσε το 1980 [7] ότι «η τρομοκρατία είναι κολλητικά υποβλητική και, επιπλέον, φαίνεται ότι όσο περισσότερη υπάρχει τόσο πιο εύκολη φαίνεται». Επιπλέον, καθώς η τρομοκρατία αναπτύσσεται σε τοπικό επίπεδο, ισχυρίζεται ο Schelling, «το πιο εύκολο είναι να την γλιτώσει, επειδή οι αντιτρομοκρατικές δυνάμεις είναι υπερεκτεταμένες και ‘κορεσμένες’».

ΑΠΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΤΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Αλλά η ιδεολογία μόνη της δεν προσελκύει νεοσύλλεκτους στην Συρία. Εάν η Δύση είναι σοβαρή για να προλάβει μη δημιουργηθεί ποτέ ένα «εστιακό σημείο ριζοσπαστικοποίησης», δεν θα είναι αρκετό το να αντισταθμίσει την αφήγηση του ISIS. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, θεωρητικά, τα εστιακά σημεία χρειάζονται ένα θεμέλιο –στο κάτω-κάτω, για να τσεκαριστεί το ίδιο «κουτάκι» ανάμεσα σε 16, πρώτα πρέπει να υπάρχει ένα πλέγμα, ή αυτό που ο Βρετανός οικονομολόγος Michael Bacharach αποκαλεί «πλαίσιο». Ο ίδιος έχει συμβάλει τα μέγιστα στην θεωρία παιγνίων εξηγώντας το πώς τα πλαίσια οδηγούν στην δημιουργία σημείων Schelling. Καθορίζει ένα πλαίσιο ως «το σύνολο των εννοιών ή πεποιθήσεων που ένας δρων χρησιμοποιεί σκεπτόμενος σχετικά με τον κόσμο». Στην περίπτωση των στρατολογήσεων του ISIS, λοιπόν, το συγκεκριμένο ζήτημα δεν είναι απλώς να αντικρουστεί η προπαγάνδα του ISIS, αλλά να προληφθεί μια πιθανή στρατολόγηση μέσω της [μη] δημιουργίας αυτού του πλαισίου.

Το ISIS βοηθά κατασκευαστεί αυτό το πλαίσιο με δύο τρόπους. Προσφέρει υλικό δέλεαρ [8] (παλλακίδες, χρήματα) και ιδεολογικό -η υπόσχεση μιας κοινωνίας που θα βασίζεται σε ένα ιδιαίτερα άκαμπτο σκέλος του Σουνιτισμού του οποίου το κύριο δέλεαρ είναι ο ισχυρισμός του ότι πραγματικά εκπροσωπεί το όραμα του προφήτη Μωάμεθ. Το ISIS έχει αποδείξει ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικό και στα δύο. Έχει καταλάβει γρήγορα μεγάλα τμήματα του εδάφους στο Ιράκ και την Συρία και ενεργοποίησε την δική του έκδοση της σαρία. Έχει κερδίσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια μέσω πωλήσεων πετρελαίου, λύτρων, πώλησης λεηλατηθέντων αντικειμένων και φόρων, για να αναφέρουμε μόνο μερικές από τις μεθόδους της οργάνωσης.