Μην φοβάστε τους πρόσφυγες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην φοβάστε τους πρόσφυγες

Γιατί δεν αποτελούν μεγάλη απειλή για την εθνική ασφάλεια

Για να διερευνηθεί αν οι πρόσφυγες εξαπλώνουν την βία και την αστάθεια στις κοινωνίες υποδοχής τους, δύο από εμάς (ο Shaver και η Zhou) αναλύσαμε εξαιρετικά λεπτομερή στοιχεία που παρέχονται από τα Ηνωμένα Έθνη για τις ακριβείς θέσεις των οικισμών των προσφύγων σε όλο τον κόσμο κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Τα στοιχεία επέτρεψαν πιο λεπτομερή ανάλυση από τις προηγούμενες μελέτες, οι συγγραφείς των οποίων έπρεπε να βασίζονται σε γενικότερες, σε επίπεδο χώρας, μετρήσεις.

Αυτά τα δεδομένα μπορούν να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια αν η παρουσία των προσφυγικών πληθυσμών συνδέεται με το ξέσπασμα τοπικής βίας ή αστάθειας. Τα αποτελέσματα [15] είναι σαφή: Δεν υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ των πληθυσμών των προσφύγων και των παρεπόμενων εστιών πολιτικής βίας.

Αντ’ αυτού, το αντίθετο μπορεί να είναι αλήθεια. Περιοχές που φιλοξενούν πρόσφυγες φαίνεται να είναι πιο σταθερές κατά τα έτη μετά την άφιξή τους. Αυτό μπορεί να είναι το αποτέλεσμα των εγχώριων και διεθνών προσπαθειών για την διασφάλιση της σταθερότητας στις εν λόγω περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης προσωπικού ασφαλείας και ελέγχων του προσωπικού στις πληγείσες περιοχές. Κρατικά μέτρα για την πρόληψη της αστάθειας μπορεί να είναι αποτελεσματικά.

04012016-2.jpg

Μια οικογένεια προσφύγων από την Συρία περιμένουν για την διαδικασία καταχώρησής τους στο Αγαθονήσι, τον Σεπτέμβριο του 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-----------------------------------------

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ

Το ζήτημα του φόβου για τους πρόσφυγες είναι παρόμοιο με τον τρόπο που πολλοί συνηθίζουν να σκέπτονται για την φτώχεια και την τρομοκρατία. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και κατά την διάρκεια της ιρακινής αντίστασης, πολιτικοί στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης έδωσαν φωνή στο αφήγημα ότι η φτώχεια δημιουργεί την τρομοκρατία και άλλες βίαιες πράξεις απελπισίας. Χρόνια μελέτης ειδικών έκανε αναξιόπιστη αυτή την άποψη. Οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Princeton, Alan Krueger [16], έδειξαν ότι οι τρομοκράτες δεν είναι πιο πιθανό να προέρχονται από τις φτωχότερες τάξεις της κοινωνίας από όσο από τις πλουσιότερες.

Αλλά εάν η φτώχεια δεν έχει την τάση να παράγει τρομοκρατία, οι κοινωνικές ανισότητες θα μπορούσαν να το κάνουν πολύ καλά.

Οι ερευνητές έχουν βρει αποδείξεις [17] ότι οι ανισότητες αυξάνουν τα παράπονα πέραν των εθνικών διαχωρισμών και, τελικά, την πιθανότητα της πολιτικής βίας. Αναλύοντας το ξέσπασμα της βίας στην Ινδία, ένας ειδικός [18] διαπίστωσε ότι «οι οικονομικές και πολιτικές διακρίσεις εξηγούν τις εστίες των συγκρούσεων». Σχετική εργασία [19] στις πρόσφατες εμφύλιες συγκρούσεις στο Νεπάλ δείχνει ότι οι περιοχές σχετικής στέρησης αποτέλεσαν γόνιμο έδαφος για την μαοϊστική εξέγερση.

Τα ευρήματα αυτά είναι επίκαιρα. Για χρόνια, ομάδες όπως η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζουν ότι πολλοί από τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Ευρώπης αντιμετωπίζουν διακρίσεις [20] στην απασχόληση και την εκπαίδευση. Πρόσφατη ακαδημαϊκή έρευνα παρέχει μια πιο σταθερή βάση για τους ισχυρισμούς αυτούς. Μια μελέτη στο έγκυρο Proceedings of the National Academy of Sciences, για παράδειγμα, βρήκε [21] ότι στην Γαλλία, οι διακρίσεις κατά των Μουσουλμάνων είναι υπεύθυνες για σημαντικές διαφορές στην ανεργία. Ένας Χριστιανός υποψήφιος είναι περισσότερο από το διπλάσιο πιθανό να προσκληθεί για συνέντευξη έναντι ενός Μουσουλμάνου των ιδίων προσόντων.

Όπως έχει δείξει ο ειδικός επί της τρομοκρατίας στο Πανεπιστήμιο Princeton, Jacob Shapiro [22], η τρομοκρατία είναι απλά μια διαθέσιμη τακτική για τις βίαιες πολιτικές οργανώσεις. Στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, οι κοινωνικές ανισότητες μπορεί να οδηγήσουν σε εξέγερση ή εμφύλιο πόλεμο. Στις Δυτικές αναπτυγμένες χώρες με ισχυρά εθνικά προγράμματα ασφαλείας στην θέση τους, τέτοιες ανισότητες μπορεί να οδηγήσουν στην τρομοκρατία, ένα όπλο έσχατης καταφυγής για όσους δεν μπορούν να αμφισβητήσουν το κράτος πιο άμεσα.

ΤΟ ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Δεν υπάρχουν λόγοι υποψίας ότι εκείνοι που φεύγουν από την Συρία και το Ιράκ συνιστούν μεγαλύτερη απειλή για τις κοινότητες που τους υποδέχονται από ό, τι οι προηγούμενοι πρόσφυγες [23]. Το αν θα παραμένουν μη απειλητικοί θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά θα αφομοιωθούν στις περιοχές στις οποίες εγκαθίστανται. Τελικά, η υποδοχή [24] που λαμβάνουν από τους τοπικούς πληθυσμούς και τα κράτη υποδοχής θα έχει πολύ περισσότερη σημασία παρά το από πού προέρχονται.

Για τους Δυτικούς πολιτικούς, αυτό σημαίνει την απόρριψη του βολικού μύθου ότι οι πρόσφυγες είναι προσωρινοί επισκέπτες οι οποίοι θα επιστρέψουν σύντομα στο σπίτι. Μόνο τότε μπορεί οι λογικές πολιτικές, όπως η γλωσσική κατάρτιση, η άδεια εργασίας, και τα προγράμματα εγγραφής των παιδιών στα τοπικά σχολεία, να προωθηθούν σε ένα σκεπτικό κοινό.

Θα ήταν ανόητο να γίνει ο ισχυρισμός ότι οι πρόσφυγες που επανεγκαταστάθηκαν κάπου δεν θα διαπράξουν ποτέ μια πράξη βίας κατά των κοινοτήτων υποδοχής τους, με πολιτικά κίνητρα ή όχι. Κάθε μεγάλη ομάδα ανθρώπων -είτε πρόσφυγες είτε ντόπιοι- περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα προσωπικοτήτων, κάποιες περισσότερο πρόθυμες από άλλες να συμπεριφέρονται βίαια. Αλλά το να απαγορεύεται στους πρόσφυγες από την Συρία και το Ιράκ να οικοδομήσουν μια νέα ζωή στην ασφάλεια είναι πιθανό να επιδεινώσει τον κίνδυνο της τρομοκρατίας που αντιμετωπίζουν οι χώρες υποδοχής. Εάν αυτές οι κοινότητες αντιληφθούν διακρίσεις από τους οικοδεσπότες τους, η ριζοσπαστική ισλαμική ιδεολογία μπορεί να βρει ένα δεκτικό ακροατήριο, ιδίως μεταξύ της δεύτερης -και τρίτης- γενιάς παιδιών των προσφύγων.