Η Κύπρος στο επίκεντρο

Ένα αποτέλεσμα της διαμάχης ήταν η έλλειψη οποιασδήποτε συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας για τα θαλάσσια σύνορα, με την ΤΔΒΚ επίσης πρόσφατα να διεκδικεί υπεράκτια δικαιώματα και ένα μερίδιο του «Αφροδίτη» και οποιωνδήποτε τυχόν μελλοντικών ανακαλύψεων. Οι διαπληκτισμοί έχουν εμποδίσει την εξερεύνηση για πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε μεγάλο μέρος της ανατολικής Μεσογείου, οξύνοντας αμέσως τις εντάσεις κάθε φορά που ένα πλοίο ερευνών αποπλέει από το λιμάνι.

Με άλλα λόγια, είναι εξαιρετικά απίθανο ότι η Κύπρος, η οποία απολαμβάνει την διεθνή αναγνώριση και την συμμετοχή της στην ΕΕ, θα επιτρέψει έναν αγωγό προς την Τουρκία που θα διασχίζει την ΑΟΖ της. Την ίδια στιγμή, η χώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα στην ανάπτυξη πόρων φυσικού αερίου χωρίς τον φαινομενικό εταίρο της Τουρκίας, το Ισραήλ.

Η Κύπρος είναι όντως πάρα πολύ μικρή αγορά, και πολύ μακριά από το μετρίου μεγέθους κοίτασμα «Αφροδίτη», για να δικαιολογήσει έναν ακριβό αγωγό. Οι ειδικοί έχουν προτείνει ότι μια πιο οικονομικά βιώσιμη εναλλακτική λύση θα ήταν να συνδυαστεί το κοίτασμα «Αφροδίτη» με το κοντινό «Λεβιάθαν» και στην συνέχεια να σταλεί το φυσικό αέριο από αμφότερα τα κοιτάσματα με έναν μικρότερο αγωγό στην Αίγυπτο, όπου θα μπορούσε να μετατραπεί σε υγροποιημένο φυσικό αέριο στους δύο (επί του παρόντος εκτός λειτουργίας) τερματικούς σταθμούς και στην συνέχεια να εξαχθεί.

Η Κύπρος, έτσι, ήταν πρόθυμη για στενότερες σχέσεις με το Ισραήλ -ειδικά αφότου οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία επιδεινώθηκαν σοβαρά το 2010- όθεν τα ισραηλινά αεροσκάφη πετούν πάνω από την Λεμεσό.

Παρά την προφανή ταύτιση συμφερόντων, ωστόσο, οι δύο χώρες έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο στην σφράγιση μιας συμφωνίας φυσικού αερίου. Οι μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις για αυτήν την πολύ σημαντική συμφωνία που θα συνενώσει τους πόρους των δύο κοιτασμάτων φυσικού αερίου έχουν συρθεί χωρίς αποτέλεσμα. Οι ατελείωτες συζητήσεις από καιρό έχουν φέρει αμηχανία στους Κυπρίους, αλλά ίσως η πρόσφατη ανακοίνωση της ισραηλινο-τουρκικής προσέγγισης προσφέρει μια ένδειξη για την απροθυμία του Ισραήλ να υπογράψει το οτιδήποτε: Το Τελ Αβίβ είχε πλήρη επίγνωση της επίδρασης που θα μπορούσε να έχει μια συμφωνία με τους Ελληνοκυπρίους για το μέλλον των σχέσεών του με την Τουρκία, που ιστορικά ήταν ένας πολύ πιο σημαντικός στρατηγικός εταίρος.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ

Η έλλειψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας είναι επίσης ένα σημαντικό εμπόδιο όταν πρόκειται για τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ, που αναζωογονήθηκαν πρόσφατα από την πανικόβλητη αντίδραση της ΕΕ στην συριακή προσφυγική κρίση.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι εισέρχεται στο αεροπλάνο του για να αναχωρήσει για την Ελλάδα από την Λάρνακα, στις 4 Δεκεμβρίου 2015. JONATHAN ERNST / REUTERS
-----------------------------------------

Παρ’ ότι η Τουρκία ξεκίνησε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ [13] ήδη από το 2005, δεν έχει πάει σχεδόν πουθενά. Η Κροατία, η οποία ξεκίνησε την διαδικασία την ίδια στιγμή, εντάχθηκε το 2013. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες, ένας από τους πιο ανασταλτικούς είναι ότι η Κύπρος έχει μπλοκάρει την διαδικασία.

Και έτσι, όταν οι αξιωματούχοι της ΕΕ δήλωσαν ότι στο πλαίσιο μιας νέας συμφωνίας με την Τουρκία, η Άγκυρα θα αναλάβει να σταματήσει τους Σύριους πρόσφυγες που εισέρχονται στην ΕΕ με αντάλλαγμα οικονομική βοήθεια, την απελευθέρωση του καθεστώτος των βίζα, και την αναζωογόνηση της διαδικασίας προσχώρησης, οι Ελληνοκύπριοι σήκωσαν τα φρύδια. Ούτε έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα ενδείξεις ότι η Δημοκρατία της Κύπρου, η οποία μπορεί να εξακολουθεί να μπλοκάρει αποτελεσματικά τα διάφορα μέρη της διαδικασίας προσχώρησης, θα επιτρέψει ένα νέο άνοιγμα. Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα έχει δηλώσει ότι, ανεξάρτητα από τις όποιες νέες ρυθμίσεις γίνονται με τις Βρυξέλλες, καμιά από αυτές δεν θα εφαρμόζεται στις σχέσεις της με την Κύπρο, παρά την συμμετοχή της στην ΕΕ.

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας είναι, σε κάθε περίπτωση, κάτι σαν παντομίμα, δεδομένων των θεμελιωδών γαλλικών και γερμανικών αντιρρήσεων για την ένταξη της Τουρκίας. Εν πάση περιπτώσει, μένει να φανεί το πώς ο συνεχιζόμενος κυπριακός φραγμός θα επηρεάσει την εφαρμογή της συμφωνίας των προσφύγων της Συρίας.

Η εχθρική μη αναγνώριση μεταξύ της Τουρκίας και της Κύπρου επίσης εμφανίζεται και σε μια περαιτέρω διαφωνία -αυτήν ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία για τα θαλάσσια σύνορα στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Τα σύνορα δεν έχουν επισημοποιηθεί, κάτι που προκαλεί σημαντικές εντάσεις καθώς και εικονικές αερομαχίες μεταξύ μαχητικών αεροσκαφών των δύο χωρών και, πιο πρόσφατα, επιπλοκές για την ελληνική και την τουρκική ακτοφυλακή που προσπαθούν να ελέγξουν την ροή των προσφύγων και των μεταναστών.

Η διευθέτηση των [θαλασσίων] συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας περιλαμβάνει τον καθορισμό των δυτικών ορίων του θαλάσσιου χώρου της Κύπρου, καθώς διασταυρώνεται με αυτούς των άλλων δύο χωρών. Επί του παρόντος, ενώ η Ελλάδα αναγνωρίζει τα όρια της Κύπρου, η Τουρκία δεν το κάνει -ένας λόγος για την πρόσφατη κάλυψη των ραδιοσημάτων του ερευνητικού πλοίου που έχει την βάση του στην Λεμεσό.

ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ