Η Ιερουσαλήμ του Ιράκ

Το Κιρκούκ έχει μακρά ιστορία από προβλήματα. Μια πόλη σχεδόν ενός εκατομμυρίου ανθρώπων σε μια επαρχία που ακουμπά στην καρδιά της ιρακινής [1] κουρδικής επικράτειας, ήταν κάποτε μια περιοχή ανασυγκρότησης για τις εκστρατείες του ηγέτη του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, εναντίον των Κούρδων. Σε αυτή την μάχη εντάχθηκε για λίγο ένα κουρδικό κόμμα, το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (KDP) [2], στην πικρή μάχη του με το άλλο, την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK). Και πριν ο Σαντάμ ανέλθει στην εξουσία, τα διυλιστήρια πετρελαίου του Κιρκούκ δέχονταν επιθέσεις από Κούρδους αντάρτες [3].

Δεν δημιουργεί έκπληξη, λοιπόν, ότι ο Κούρδος πρώην πρόεδρος του Ιράκ, Τζαλάλ Ταλαμπανί, περιέγραψε περίφημα την φαινομενικά καταδικασμένη πόλη ως «την δική μας Ιερουσαλήμ» [4] -μια πόλη που διεκδικείται από πολλούς. Και αυτές τις ημέρες, ο αριθμός των διεκδικητών έχει επεκταθεί. Υπάρχει ακόμα το KDP και το PUK, τα οποία αμφότερα καθοδηγούν τους peshmerga, αλλά τώρα υπάρχουν και οι σιιτικές Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίηση (Popular Mobilization Units, PMU) [5] και περιθωριακοί από το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) [6].

Ωστόσο, μέσα από όλα αυτά, το Κιρκούκ είναι εκπληκτικά ανθεκτικό.

ΠΕΡΙΠΛΟΚΕΣ

Ο Ταλαμπανί ήταν μάλλον σωστός στο ότι το Κιρκούκ είναι τόσο περίπλοκο όπως η Ιερουσαλήμ. Η ταυτότητα της πλούσιας σε πετρέλαιο πόλης ορίζεται από τρεις κύριες κοινότητες: Τους Άραβες, τους Κούρδους και τους Τούρκους. Από την δεκαετία του 1970 έως την δεκαετία του 1990, ο Σαντάμ προσπάθησε να σβήσει αυτήν την πολυμορφία μέσω μιας εκστρατείας αραβοποίησης, στην οποία δόθηκαν κίνητρα στους Σουνίτες Άραβες για να μετακινηθούν στην περιοχή, όπου εντάχθηκαν σε έναν άλλο πρόσφατο αραβικό πληθυσμό που είχε αποτολμήσει να πάει εκεί για να επωφεληθεί από τα πετρελαϊκά πλούτη της επαρχίας.

Μετά την αλλαγή του καθεστώτος το 2003, οι Κούρδοι έσπευσαν να διευθετήσουν το θέμα, εκδιώκοντας τις οικογένειες των Αράβων Σουνιτών [7] από τα σπίτια τους. Από τότε, έχουν υπάρξει εντατικές προσπάθειες διαμεσολάβησης [8] και περίπλοκες ρυθμίσεις ασφαλείας, που έγιναν γνωστές κατά την διάρκεια της παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ ως ο Μηχανισμός Συνδυασμένης Ασφαλείας (Combined Security Mechanism, CSM) [9]. Χρησιμοποιούμενος σε αμφισβητούμενες περιοχές, ο CSM μάζεψε Ιρανούς, Κούρδους και αμερικανικά κέντρα διοίκησης για να συντονίσουν [10] περιπολίες και να αποφύγουν συγκρούσεις.

Το CSM σχεδόν κατέρρευσε αρκετές φορές, οδηγώντας παραλίγο σε ανοιχτή σύγκρουση στην γειτονική Ντιγιάλα τον Αύγουστο του 2008 [11], όταν δυνάμεις της ιρακινής κυβέρνησης απαίτησαν από τους peshmerga [12] να εγκαταλείψουν μια διαφιλονικούμενη περιοχή μέσα σε 24 ώρες. Στο Κιρκούκ, ωστόσο, επικράτησε μια ασταθής ηρεμία.

Σύννεφα καπνού ανεβαίνουν από έναν πετρελαιαγωγό στο Τικρίτ, βόρεια της Βαγδάτης, στις 17 Απριλίου 2014. Από έναν σκουριασμένο αγωγό που εκτείνεται από τις πετρελαιοπηγές του Κιρκούκ μέχρι το διυλιστήριο Baiji στην επαρχία Salahuddin διέρρευσε μεγάλη ποσότητα πετρελαίου στον Τίγρη ποταμό, σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο της Northern Oil Company ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί. Η διαρροή δημιούργησε πανικό μόλις κάποιος πυροδότησε το πετρέλαιο, στέλνοντας τεράστια σύννεφα καπνού στην επαρχιακή πρωτεύουσα Τικρίτ, σύμφωνα με τους κατοίκους της πόλης. Ασθενοφόρα απομάκρυναν κατοίκους με δυσκολία στην αναπνοή. REUTERS
---------------------------------

Κατά την διάρκεια των ετών, ωστόσο, η ανησυχία αυξήθηκε καθώς η παρουσία των peshmerga στην πόλη μονιμοποιήθηκε. Οι Κούρδοι είδαν μια ευκαιρία στην προέλαση του ISIS το 2014 σε ολόκληρη την περιοχή που σχεδόν προσάρτησε την επαρχία, καθώς ο ιρακινός στρατός κατέρρευσε. Ένας Κούρδος πολιτικός μέχρι που είπε ότι το Κιρκούκ αποτελεί πλέον μέρος τους «ευρύτερου Κουρδιστάν» [13]. Η απάντηση της Βαγδάτης, τουλάχιστον αρχικά, ήταν να προειδοποιήσει για τρομερές συνέπειες [14].

Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο περίπλοκα κατά το επόμενο έτος και μετά. Μισό εκατομμύριο [15] Σουνίτες πρόσφυγες έχουν εισέλθει στην επαρχία, πιέζοντας την ευαίσθητη δημογραφική ισορροπία, αν και είναι δύσκολο να μετρηθεί καθώς η τελευταία απογραφή έγινε το 1957. Οι περισσότεροι ντόπιοι Σουνίτες έχουν τρομοκρατηθεί από το ISIS και ανησυχούν για τις φιλο-ιρανικές ομάδες που μπορεί να έρθουν στην πόλη, και έτσι αποδέχονται την σχετική ασφάλεια του τωρινού ελέγχου από τους Κούρδους. Αλλά άλλοι Σουνίτες είναι λιγότερο διαλλακτικοί. Ένας εξέχων Σουνίτης σεΐχης προειδοποίησε ότι, μετά την ήττα του ISIS, οι Κούρδοι πρέπει να παραιτηθούν από τον έλεγχο (της πόλης) [16].

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Παρά το πόσο επικίνδυνα είναι τα πράγματα, το Κιρκούκ δεν έχει καταρρεύσει. Η πόλη περιοδικά υφίσταται επιθέσεις από το ISIS, αλλά δεν είναι υπό συνεχή πολιορκία, όπως η πόλη σουνιτικών φυλών, η Χαντίθα. Και στο Κιρκούκ, οι σχέσεις των Σουνιτών με τους peshmerga και την Βαγδάτη δεν ήταν ποτέ αρκετά κακές για να διευκολύνουν τον πλήρη έλεγχο του ISIS, όπως στην Μοσούλη. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στον πολυ-παινεμένο Κούρδο κυβερνήτη της πόλης, Najmaldin Karim, έναν άνθρωπο αποφασισμένο να αποτρέψει τον όποιο σπαραγμό στην πόλη. Μέχρι στιγμής, έχει καταφέρει να αντισταθεί στις πιέσεις τόσο από το Ερμπίλ, την πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, το οποίο κυβερνάται από το KDP, όσο και την Βαγδάτη για να αποφασιστεί το τελικό καθεστώς του Κιρκούκ -δηλαδή, αν θα είναι τμήμα της κουρδικής περιοχής ή όχι- εν μέρει εξαιτίας των δεσμών του με το άλλο κέντρο εξουσίας των Κούρδων, το PUK, το οποίο έχει ιστορικούς δεσμούς με το Ιράν [17] και, επομένως, καλύτερες σχέσεις με τα σιιτικά κόμματα στην Βαγδάτη.