Τι κάνει το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο

Ο Φεβρουάριος ήταν ένας πολυάσχολος μήνας για το ΝΑΤΟ [1]. Κατά την συνεδρίαση των Υπουργών Άμυνας [2] στις Βρυξέλλες, το ΝΑΤΟ υποσχέθηκε να επεκτείνει την στρατιωτική παρουσία του [3] στην Ανατολική Ευρώπη [4], ανέλαβε νέες δεσμεύσεις για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους [5] (επίσης γνωστού ως ISIS [6] ) και συμφώνησε να αναπτύξει πολεμικά πλοία στο Αιγαίο Πέλαγος [7] για να ανασχέσει τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων που μεταφέρουν μετανάστες από την Τουρκία [8] στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι οι δύο πρώτες δεσμεύσεις ενισχύουν υπάρχουσες προσπάθειες του ΝΑΤΟ, η επιχείρηση του Αιγαίου αντιπροσωπεύει ένα ασυνήθιστο και εντελώς νέο είδος αποστολής.

Η απάντηση του ΝΑΤΟ στην κρίση των μεταναστών [9] αντιμετώπισε κριτική και στο ανθρωπιστικό και στο πρακτικό επίπεδο. Η πρώτη κριτική είναι ότι μια στρατιωτική προσπάθεια να επιβραδυνθεί ή να αντιστραφεί η ροή των προσφύγων [10] θα οδηγήσει σε περιττή ανθρώπινη δυστυχία. Η δεύτερη κριτική είναι ότι η επιχείρηση του ΝΑΤΟ θα κάνει λίγα ή τίποτα για να αποτρέψει την λαθραία μεταφορά ανθρώπων [11], και μπορεί ακόμη και να ενθαρρύνει να γίνεται περισσότερη. Στην πραγματικότητα, ο ανθρωπιστικός αντίκτυπος της επιχείρησης είναι απίθανο να είναι τόσο τρομερός όσο προβλέπουν οι σκεπτικιστές. Οι αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητα του ΝΑΤΟ να περιορίσει την παράνομη μετανάστευση [12], όμως, θα παραμείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα -εκτός εάν η συμμαχία διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής της νέας του αποστολής.

ΑΜΕΣΑ

Ίσως το πιο αξιοσημείωτο πράγμα σχετικά με την επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο [13] είναι το πόσο γρήγορα δημιουργήθηκε. Στις 8 Φεβρουαρίου 2016, η Γερμανίδα καγκελάριος [14] Άνγκελα Μέρκελ [15] και ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου [16] ανακοίνωσαν ότι θα ζητήσουν την βοήθεια του ΝΑΤΟ για την μεταναστευτική κρίση [17], ζητώντας από την συμμαχία να παρακολουθήσει την ροή των λαθρεμπορικών πλοίων που προορίζονται για την Ευρώπη. Μέχρι την Πέμπτη, ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ στρατηγός Philip M. Breedlove [18] είχε διατάξει τρία πολεμικά πλοία από την Μόνιμη Ναυτική Ομάδα 2 (Standing Maritime Group 2) [19] να αρχίσουν περιπολίες στο Αιγαίο [20]. Αυτή η ανάπτυξη σηματοδοτεί την πρώτη επέμβαση του ΝΑΤΟ στην κρίση, η οποία διευθετείτο κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαϊκή Ένωση [21].

Επειδή η αποστολή του ΝΑΤΟ είναι τόσο νέα, υπάρχουν πολλά που είναι ακόμα άγνωστα για τις ιδιαιτερότητές της. Οι κανόνες εμπλοκής της είναι ακόμα υπό ανάπτυξη, όπως είναι και οι διαδικασίες για την διάσωση ανθρώπων στην θάλασσα. Το ΝΑΤΟ επίσης έχει ακόμα να καθορίσει τον τρόπο να ξεχωρίσει τους οικονομικούς μετανάστες [22] από τους πολιτικούς πρόσφυγες [23]. Οι γενικές παράμετροι της αποστολής είναι σαφείς, ωστόσο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ [24] Jens Stoltenberg [25] τόνισε ότι το να σταματούν τα πλοία των προσφύγων [12] δεν θα είναι μέρος της. Αντ’ αυτού, το ΝΑΤΟ θα επικεντρωθεί στην ανάσχεση των δικτύων λαθρεμπορίας ανθρώπων [26] μέσω των πληροφοριών και της επιτήρησης. Για παράδειγμα, το ΝΑΤΟ θα παρακολουθεί τις μεταναστευτικές ροές [27] και θα ανταλλάσσει πληροφορίες με την ελληνική και την τουρκική ακτοφυλακή, καθώς και τον οργανισμό ελέγχου των συνόρων της ΕΕ [28], Frontex [29].

Παρά το γεγονός ότι η συνδρομή του ΝΑΤΟ στην μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη [30] σηματοδοτεί μια πρωτιά για την Συμμαχία, οι ναυτικές επιχειρήσεις για να παρακολουθούνται και να απαγορεύονται μεταναστευτικές ροές δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Το 2014, η ΕΕ δρομολόγησε την Επιχείρηση Triton [31] στα παράκτια ύδατα στα ανοικτά της Ιταλίας, ακολουθούμενη έναν χρόνο αργότερα από την Επιχείρηση Σοφία [32] στην Κεντρική Μεσόγειο [33]. Και οι δύο Επιχειρήσεις είχαν ως στόχο την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης ανθρώπων μεταξύ της Λιβύης και της νότιας Ευρώπης [34] και η αποτελεσματικότητά τους σε αυτόν τον τομέα είναι αντικείμενο συζήτησης. Η αποστολή του ΝΑΤΟ έχει πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής από ό, τι μερικές από αυτές τις προηγούμενες προσπάθειες. Αλλά η συμμαχία έχει επίσης πολλά πλεονεκτήματα τα οποία η ΕΕ δεν έχει, ιδιαίτερα την ικανότητα να επιχειρεί στα χωρικά ύδατα από τα οποία αναχωρούν τα πλοία των μεταναστών.

Οι ανατολικές διαδρομές της Μεσογείου [35] που θα στοχεύσει το ΝΑΤΟ αυτή την φορά είναι πολύ λιγότερο θανατηφόρες για τους μετανάστες από όσο τα ταξίδια στην κεντρική Μεσόγειο. Για παράδειγμα, μόνο ένα άτομο στα 1.000 πνίγηκε διασχίζοντας το Αιγαίο Πέλαγος το 2015, ενώ 19 στα 1.000 έχασαν την ζωή τους κατά την διέλευση από την Λιβύη στην Ιταλία. Αλλά η συνολική ροή των μεταναστών που διέρχονται από την Ανατολική Μεσόγειο [36] είναι πολύ μεγαλύτερη: Η Frontex κατέγραψε 885.386 παράνομες συνοριακές διελεύσεις το 2015 [36], σε σύγκριση με 153.946 στην Κεντρική Μεσόγειο. Η ροή των μεταναστών μέσω του Αιγαίου [37] τον Γενάρη του 2016 ξεπέρασε τους αριθμούς από την ίδια περίοδο πέρυσι.

Ένας πρόσφυγας ετοιμάζεται να παραδώσει ένα μικρό παιδί σε έναν εθελοντή ναυαγοσώστη καθώς το μισο-βυθισμένο καταμαράν που μετέφερε περίπου 150 πρόσφυγες, οι περισσότεροι από αυτούς Σύριοι, έφτασε μετά την διέλευση μέρους του Αιγαίου από την Τουρκία στο ελληνικό νησί της Λέσβου, στις 30 Οκτωβρίου 2015. GIORGOS MOUTAFIS / REUTERS
------------------------------------