Η ευρωπαϊκή πολιτική των κλειστών θυρών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ευρωπαϊκή πολιτική των κλειστών θυρών

Γράμμα από την Σκάλα Συκαμινέας
Περίληψη: 

Η διάλυση της Σένγκεν απειλεί ένα από τα κεντρικά δόγματα του ευρωπαϊκού σχεδίου, την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, του κεφαλαίου και της εργασίας. Αυτά δεν θα είναι τα μόνα ευρωπαϊκά ιδεώδη που θα γκρεμιστούν αν οι πολιτικοί δεν μπορέσουν να καταλήξουν σε μια διαφορετική προσέγγιση για την προσφυγική κρίση.

Η MEGAN GREEN είναι επικεφαλής οικονομολόγος στην Manulife.

Στο ελληνικό [1] νησί της Λέσβου [2], όλα τα απαίσια και όλα τα υπέροχα της ανθρωπότητας έρχονται μαζί. Καθώς σχεδίες γεμάτες πρόσφυγες ξεβράζονται στην ξηρά, ο καθαρός τρόμος από το ταξίδι που αψηφά τον θάνατο μετατρέπεται πρώτα σε ευφορία ότι έχουν φτάσει τόσο μακριά και στην συνέχεια σε άγχος για τα επόμενα βήματα σε αυτό που εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο ταξίδι προς τα εμπρός.

Ακόμα κι αν αυτό που συμβαίνει στο νησί αποκαλύπτει μόνο μια μικρή πτυχή του πόνου που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες, αρκεί για να δείξει ότι η Ευρώπη έχει αποτύχει απέναντί τους -και στον εαυτό της. Με το να συσπειρώνονται για την προστασία των ευρωπαϊκών πληθυσμών, οι πολιτικοί της περιοχής έρχονται σε ρήξη με μακροχρόνιες αξίες και αποτυγχάνουν να ελαφρώσουν την κρίση. Πρέπει να βρουν μια πιο ευρωπαϊκή απάντηση στο κύμα των μεταναστών [3] άλλως αυτή η κρίση θα μπορούσε να απειλήσει το σύνολο του ευρωπαϊκού σχεδίου.

ΤΟΣΟ ΚΟΝΤΑ, ΤΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ

Η Σκάλα Συκαμινέας, ένα μικρό ψαροχώρι στο βόρειο τμήμα του νησιού, είναι ένας πρωταρχικός προορισμός για τους εισερχόμενους πρόσφυγες. Το ταξίδι περίπου επτά μιλίων από την Τουρκία [4] συνήθως διοργανώνεται από τουρκικά λαθρεμπορικά κυκλώματα. Το ταξίδι αρχίζει συνήθως το πρωί, δεδομένου ότι είναι ευρέως γνωστό ότι η τουρκική ακτοφυλακή δεν αρχίζει περιπολίες μέχρι τις έντεκα. Αυτό εγείρει το φάντασμα του συντονισμού μεταξύ των λαθρεμπόρων και των Αρχών. Η νέα στήριξη από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο [5], για να βοηθήσουν τις τουρκικές Αρχές να πατάξει τα λαθρεμπορικά κυκλώματα μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματική όσο ελπίζαμε.

24022016-2.jpg

Τάφοι αγνώστων προσφύγων και μεταναστών που πνίγηκαν στην θάλασσα κατά την προσπάθειά τους να διασχίσουν ένα τμήμα του Αιγαίου από τις τουρκικές ακτές, σε ένα νεκροταφείο κοντά στο χωριό Κάτω Τρίτος στο ελληνικό νησί της Λέσβου, στις 4 Φεβρουαρίου 2016. GIORGOS MOUTAFIS / REUTERS
---------------------------------------------------

Η διαδρομή μέσα από το Αιγαίο μπορεί να είναι μικρή, αλλά είναι οδυνηρή. Συνήθως, οι Τούρκοι λαθρέμποροι πηδούν από τις σχεδίες τους σύντομα μετά το ξεκίνημα, ορίζοντας έναν πρόσφυγα να οδηγήσει το σκάφος στο Αιγαίο αντί για αυτούς. Μόλις οι βάρκες περάσουν στον ελληνικό χώρο, ένα πλοίο από την ακτοφυλακή θα βιαστεί να τις συναντήσει και να προσπαθήσει να τις ρυμουλκήσει προς την ακτή που είναι πιο κατάλληλη για αποβίβαση. Καθώς οι βάρκες πλησιάζουν την ακτή, εθελοντές ναυαγοσώστες και σωστικά συνεργεία πηδούν στο νερό, προσπαθώντας να κλείσουν τους κινητήρες των σκαφών, και σιγά-σιγά να τα φέρουν στην ξηρά. Αυτό, φυσικά, αν όλα πάνε καλά. Αν κάτι πάει στραβά καθ’ οδόν από την Τουρκία, ομάδες εθελοντών με ταχύπλοα και ένα Jet Ski προσπαθούν να βοηθήσουν την ελληνική ακτοφυλακή στην διάσωση ανθρώπων που πνίγονται. Πέρυσι, πάνω από 3.700 πρόσφυγες έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη. Όταν επισκέφθηκα [το νησί], η θάλασσα ήταν ήρεμη, αλλά οι βάρκες ήταν υπερφορτωμένες, οι πρόσφυγες δεν ξέρουν πώς να κολυμπήσουν, ένα μεγάλο μέρος από τα σωσίβια είναι ελαττωματικά και δεν επιπλέουν, και η υποθερμία ήταν σύνηθες φαινόμενο. Στην πρώτη μου μέρα εκεί, τρεις άνθρωποι έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φθάσουν στην Λέσβο˙ περίπου 20 έχασαν την ζωή τους την επόμενη ημέρα και περίπου άλλοι 30 δύο ημέρες μετά.

Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που καταφέρνουν να φτάσουν στην Λέσβο προέρχονται από το Αφγανιστάν [6], το Ιράκ [7] και την Συρία [8], αν και οι παραλίες εκεί είναι επίσης γεμάτες με ιρανικά διαβατήρια. Μόνο οι πρώτες τρεις εθνικότητες έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο στην ΕΕ, οπότε πολλοί Ιρανοί και άλλοι πρόσφυγες πετούν τα χαρτιά τους μόλις φθάνουν, έτσι ώστε να μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι από μια από τις επιλέξιμες χώρες και να προχωρήσουν στο επόμενο σκέλος του ταξιδιού τους.

Τον Ιανουάριο, τον πιο κρύο μήνα του έτους, πάνω από 50.000 πρόσφυγες διακινδύνευσαν την ζωή τους για το ταξίδι με βάρκα προς την Λέσβο. Περίπου 850.000 πρόσφυγες έκαναν το ταξίδι ή κάποιο σαν και αυτό το 2015. Η μεγάλη ειρωνεία είναι ότι κάθε ένας από αυτούς τους ανθρώπους θα μπορούσε εύκολα να πληρώσει μια πτήση προς την Γερμανία. Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες πλήρωσαν τουλάχιστον 1.000 ευρώ για μια θέση σε μια σχεδία και επιπλέον χρήματα για το σωσίβιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι επιβάτες αεροπορικών εταιρειών πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να εισέλθουν στην χώρα προορισμού πριν από την επιβίβασή τους στο αεροπλάνο, καθιστώντας αδύνατο να ζητήσουν άσυλο σε ένα αεροδρόμιο. Όσο φοβερά κι αν είναι τα τουρκικά λαθρεμπορικά κυκλώματα, εξυπηρετούν μιαν ανάγκη, ιδιαίτερα δεδομένου ότι οι περισσότερες χερσαίες οδοί στην Ευρώπη είναι φραγμένες με τείχη και φράχτες.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

Καθώς η κρίση των προσφύγων αυξανόταν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έγιναν ακόμη λιγότερο φιλόξενοι προς τους νεοεισερχομένους. Στις αρχές Ιανουαρίου, η Σουηδία [9] έκλεισε τα σύνορά της με την Δανία [10], τα οποία ήταν από τα πιο ανοικτά στον κόσμο, με περίπου 17.000 Δανούς και Σουηδούς πολίτες να τα διασχίζουν καθημερινά. Σε απάντηση, η Δανία επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους κατά μήκος των συνόρων της με την Γερμανία [11]. Πιο πρόσφατα, υπήρξαν αναφορές ότι η ΕΕ έχει σχέδια για να βοηθήσει την πΓΔΜ –μια χώρα η μέλος της ΕΕ- να κλείσει τα σύνορά της με την Ελλάδα.

Εν τω μεταξύ, η δημοτικότητα της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ έχει μειωθεί σημαντικά από τότε που ανακοίνωσε το περασμένο καλοκαίρι ότι οι πρόσφυγες ήταν ευπρόσδεκτοι να μείνουν στην Γερμανία, ανεξάρτητα από το ποια χώρα ήταν το σημείο εισόδου τους στην Ευρώπη. Περίπου το 40% των Γερμανών τώρα πιστεύουν ότι θα πρέπει να παραιτηθεί από την προσφυγική πολιτική της. Το εναντίον των μεταναστών κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AFD) έχει δει τους υποστηρικτές του να αυξάνονται από το 3% στο 11% μέσα σε μερικούς μήνες.