Secure Connection

Η ευρωπαϊκή πολιτική των κλειστών θυρών

Γράμμα από την Σκάλα Συκαμινέας

Megan Greene

24/02/2016

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Η διάλυση της Σένγκεν απειλεί ένα από τα κεντρικά δόγματα του ευρωπαϊκού σχεδίου, την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, του κεφαλαίου και της εργασίας. Αυτά δεν θα είναι τα μόνα ευρωπαϊκά ιδεώδη που θα γκρεμιστούν αν οι πολιτικοί δεν μπορέσουν να καταλήξουν σε μια διαφορετική προσέγγιση για την προσφυγική κρίση.

Η MEGAN GREEN είναι επικεφαλής οικονομολόγος στην Manulife.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Στο ελληνικό [1] νησί της Λέσβου [2], όλα τα απαίσια και όλα τα υπέροχα της ανθρωπότητας έρχονται μαζί. Καθώς σχεδίες γεμάτες πρόσφυγες ξεβράζονται στην ξηρά, ο καθαρός τρόμος από το ταξίδι που αψηφά τον θάνατο μετατρέπεται πρώτα σε ευφορία ότι έχουν φτάσει τόσο μακριά και στην συνέχεια σε άγχος για τα επόμενα βήματα σε αυτό που εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο ταξίδι προς τα εμπρός.

Ακόμα κι αν αυτό που συμβαίνει στο νησί αποκαλύπτει μόνο μια μικρή πτυχή του πόνου που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες, αρκεί για να δείξει ότι η Ευρώπη έχει αποτύχει απέναντί τους -και στον εαυτό της. Με το να συσπειρώνονται για την προστασία των ευρωπαϊκών πληθυσμών, οι πολιτικοί της περιοχής έρχονται σε ρήξη με μακροχρόνιες αξίες και αποτυγχάνουν να ελαφρώσουν την κρίση. Πρέπει να βρουν μια πιο ευρωπαϊκή απάντηση στο κύμα των μεταναστών [3] άλλως αυτή η κρίση θα μπορούσε να απειλήσει το σύνολο του ευρωπαϊκού σχεδίου.

ΤΟΣΟ ΚΟΝΤΑ, ΤΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ

Η Σκάλα Συκαμινέας, ένα μικρό ψαροχώρι στο βόρειο τμήμα του νησιού, είναι ένας πρωταρχικός προορισμός για τους εισερχόμενους πρόσφυγες. Το ταξίδι περίπου επτά μιλίων από την Τουρκία [4] συνήθως διοργανώνεται από τουρκικά λαθρεμπορικά κυκλώματα. Το ταξίδι αρχίζει συνήθως το πρωί, δεδομένου ότι είναι ευρέως γνωστό ότι η τουρκική ακτοφυλακή δεν αρχίζει περιπολίες μέχρι τις έντεκα. Αυτό εγείρει το φάντασμα του συντονισμού μεταξύ των λαθρεμπόρων και των Αρχών. Η νέα στήριξη από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο [5], για να βοηθήσουν τις τουρκικές Αρχές να πατάξει τα λαθρεμπορικά κυκλώματα μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματική όσο ελπίζαμε.

Τάφοι αγνώστων προσφύγων και μεταναστών που πνίγηκαν στην θάλασσα κατά την προσπάθειά τους να διασχίσουν ένα τμήμα του Αιγαίου από τις τουρκικές ακτές, σε ένα νεκροταφείο κοντά στο χωριό Κάτω Τρίτος στο ελληνικό νησί της Λέσβου, στις 4 Φεβρουαρίου 2016. GIORGOS MOUTAFIS / REUTERS
---------------------------------------------------

Η διαδρομή μέσα από το Αιγαίο μπορεί να είναι μικρή, αλλά είναι οδυνηρή. Συνήθως, οι Τούρκοι λαθρέμποροι πηδούν από τις σχεδίες τους σύντομα μετά το ξεκίνημα, ορίζοντας έναν πρόσφυγα να οδηγήσει το σκάφος στο Αιγαίο αντί για αυτούς. Μόλις οι βάρκες περάσουν στον ελληνικό χώρο, ένα πλοίο από την ακτοφυλακή θα βιαστεί να τις συναντήσει και να προσπαθήσει να τις ρυμουλκήσει προς την ακτή που είναι πιο κατάλληλη για αποβίβαση. Καθώς οι βάρκες πλησιάζουν την ακτή, εθελοντές ναυαγοσώστες και σωστικά συνεργεία πηδούν στο νερό, προσπαθώντας να κλείσουν τους κινητήρες των σκαφών, και σιγά-σιγά να τα φέρουν στην ξηρά. Αυτό, φυσικά, αν όλα πάνε καλά. Αν κάτι πάει στραβά καθ’ οδόν από την Τουρκία, ομάδες εθελοντών με ταχύπλοα και ένα Jet Ski προσπαθούν να βοηθήσουν την ελληνική ακτοφυλακή στην διάσωση ανθρώπων που πνίγονται. Πέρυσι, πάνω από 3.700 πρόσφυγες έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη. Όταν επισκέφθηκα [το νησί], η θάλασσα ήταν ήρεμη, αλλά οι βάρκες ήταν υπερφορτωμένες, οι πρόσφυγες δεν ξέρουν πώς να κολυμπήσουν, ένα μεγάλο μέρος από τα σωσίβια είναι ελαττωματικά και δεν επιπλέουν, και η υποθερμία ήταν σύνηθες φαινόμενο. Στην πρώτη μου μέρα εκεί, τρεις άνθρωποι έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φθάσουν στην Λέσβο˙ περίπου 20 έχασαν την ζωή τους την επόμενη ημέρα και περίπου άλλοι 30 δύο ημέρες μετά.

Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που καταφέρνουν να φτάσουν στην Λέσβο προέρχονται από το Αφγανιστάν [6], το Ιράκ [7] και την Συρία [8], αν και οι παραλίες εκεί είναι επίσης γεμάτες με ιρανικά διαβατήρια. Μόνο οι πρώτες τρεις εθνικότητες έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο στην ΕΕ, οπότε πολλοί Ιρανοί και άλλοι πρόσφυγες πετούν τα χαρτιά τους μόλις φθάνουν, έτσι ώστε να μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι από μια από τις επιλέξιμες χώρες και να προχωρήσουν στο επόμενο σκέλος του ταξιδιού τους.

Τον Ιανουάριο, τον πιο κρύο μήνα του έτους, πάνω από 50.000 πρόσφυγες διακινδύνευσαν την ζωή τους για το ταξίδι με βάρκα προς την Λέσβο. Περίπου 850.000 πρόσφυγες έκαναν το ταξίδι ή κάποιο σαν και αυτό το 2015. Η μεγάλη ειρωνεία είναι ότι κάθε ένας από αυτούς τους ανθρώπους θα μπορούσε εύκολα να πληρώσει μια πτήση προς την Γερμανία. Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες πλήρωσαν τουλάχιστον 1.000 ευρώ για μια θέση σε μια σχεδία και επιπλέον χρήματα για το σωσίβιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι επιβάτες αεροπορικών εταιρειών πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να εισέλθουν στην χώρα προορισμού πριν από την επιβίβασή τους στο αεροπλάνο, καθιστώντας αδύνατο να ζητήσουν άσυλο σε ένα αεροδρόμιο. Όσο φοβερά κι αν είναι τα τουρκικά λαθρεμπορικά κυκλώματα, εξυπηρετούν μιαν ανάγκη, ιδιαίτερα δεδομένου ότι οι περισσότερες χερσαίες οδοί στην Ευρώπη είναι φραγμένες με τείχη και φράχτες.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

Καθώς η κρίση των προσφύγων αυξανόταν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έγιναν ακόμη λιγότερο φιλόξενοι προς τους νεοεισερχομένους. Στις αρχές Ιανουαρίου, η Σουηδία [9] έκλεισε τα σύνορά της με την Δανία [10], τα οποία ήταν από τα πιο ανοικτά στον κόσμο, με περίπου 17.000 Δανούς και Σουηδούς πολίτες να τα διασχίζουν καθημερινά. Σε απάντηση, η Δανία επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους κατά μήκος των συνόρων της με την Γερμανία [11]. Πιο πρόσφατα, υπήρξαν αναφορές ότι η ΕΕ έχει σχέδια για να βοηθήσει την πΓΔΜ –μια χώρα η μέλος της ΕΕ- να κλείσει τα σύνορά της με την Ελλάδα.

Εν τω μεταξύ, η δημοτικότητα της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ έχει μειωθεί σημαντικά από τότε που ανακοίνωσε το περασμένο καλοκαίρι ότι οι πρόσφυγες ήταν ευπρόσδεκτοι να μείνουν στην Γερμανία, ανεξάρτητα από το ποια χώρα ήταν το σημείο εισόδου τους στην Ευρώπη. Περίπου το 40% των Γερμανών τώρα πιστεύουν ότι θα πρέπει να παραιτηθεί από την προσφυγική πολιτική της. Το εναντίον των μεταναστών κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AFD) έχει δει τους υποστηρικτές του να αυξάνονται από το 3% στο 11% μέσα σε μερικούς μήνες.

Η Μέρκελ βρίσκεται αντιμέτωπη με εκλογές τον επόμενο χρόνο και χρειάζεται να επιβραδύνει την ροή των προσφύγων στην Γερμανία για να σταματήσει την αιμορραγία από ψηφοφόρους της. Η Γερμανία έχει ήδη κλείσει προσωρινά κάποια από τα σύνορά της, αλλά θα ήθελε να αποφευχθεί η επέκταση των κλεισιμάτων ή το να γίνουν μόνιμα. Εν τω μεταξύ, η Τσεχική Δημοκρατία [12], η Ουγγαρία [13], η Πολωνία [14] και η Σλοβακία [15] προσπαθούν να σφραγίσουν τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας προς την πΓΔΜ [16] και την Βουλγαρία [17] βοηθώντας με την κατασκευή φρακτών και την προσφορά αστυνομικής υποστήριξη.

Η σφράγιση των βόρειων συνόρων της Ελλάδας μπορεί να επιβραδύνει την ροή των αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα στην Ευρώπη, αλλά δεν θα επιβραδύνει την ροή των προσφύγων στην Ελλάδα. Αντ’ αυτού, η Ελλάδα θα γίνει ένα μέρος διακράτησης των προσφύγων που ελπίζουν να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη. Φαινομενικά στο πλαίσιο της προετοιμασίας για αυτό, η Ευρώπη έχει απαιτήσει από την Ελλάδα να συστήσει ακόμα τρία hot spots στα νησιά για να εγγράφει και να φιλοξενεί τους αιτούντες άσυλο. Ένα hot spot έχει τεθεί σε λειτουργία στην Λέσβο από τα τέλη του περασμένου έτους, και ένα νέο hot spot στην Λέρο έχει μόλις ανοίξει. Η ΕΕ φέρεται επίσης να απαιτεί από την Αθήνα να δημιουργήσει ένα μεγάλο στρατόπεδο προσφύγων κοντά στην πρωτεύουσα για να χωρέσει μέχρι και 400.000 ανθρώπους. Σε πλήρη δυναμικότητα, ένα τέτοιο στρατόπεδο προσφύγων θα είναι η δεύτερη [στμ: η Τρίτη] μεγαλύτερη πόλη στην Ελλάδα.

Μια φωτογραφία δείχνει χιλιάδες σωσίβια που άφησαν οι μετανάστες και πρόσφυγες, συσσωρευμένα σε μια χωματερή στο ελληνικό νησί της Λέσβου, στις 9 Νοεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
--------------------------------

ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ

Οι εγχώριες πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί είναι τεράστιες. Αλλά η σωστή αντίδραση δεν είναι να αναγκαστεί η Ελλάδα, μια χώρα που ήδη υπέκυψε κάτω από το βάρος του τρίτου προγράμματος διάσωσής της, να φέρει το κύριο βάρος της κρίσης.

Αν οι ευρωπαϊκές αξίες υπαγορεύουν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να παρέχει ένα ασφαλές καταφύγιο για τους ανθρώπους που δεν είναι ασφαλείς στην δική τους χώρα, δεν έχει νόημα να αναγκάζει αυτούς τους ανθρώπους να αψηφούν τον θάνατο στην επιδίωξη ασύλου. Αντ’ αυτού, η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει ασφαλή διέλευση για τους αιτούντες άσυλο. Αντί για την δημιουργία στρατοπέδων εγγραφής στην Ελλάδα, οι αξιωματούχοι θα πρέπει να τα στήσουν στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τουρκία, όπου βρίσκεται όντως η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων. Σε όσους αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη, θα πρέπει να παρέχεται ασφαλής μεταφορά προς την ηπειρωτική χώρα μέσω πορθμείων ή κατά μήκος των χερσαίων συνόρων της ΕΕ, έτσι ώστε οι αιτούντες άσυλο να μην εξαρτώνται από λαθρέμπορους. Η Μέρκελ αναφέρθηκε σε αυτό στην ιστοσελίδα της αυτή την εβδομάδα, λέγοντας: «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, αν θέλουμε να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση ή η διακίνηση ανθρώπων, να αναλάβουμε νόμιμο μερίδιο των προσφύγων και να αναλάβουμε την δική μας πλευρά της υπόθεσης ... η Ευρώπη δεν μπορεί να μείνει τελείως αμέτοχη σε αυτό [8]».

Η ροή των προσφύγων από την Μέση Ανατολή θα μπορούσε επίσης να μειωθεί εάν η Ιορδανία [19], ο Λίβανος [20] και η Τουρκία προσέφεραν στους μετανάστες άδειες εργασίας. Η Τουρκία επέκτεινε πρόσφατα τις άδειες εργασίας στους Σύρους, κάτι που είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Ο Λίβανος και η Ιορδανία θα πρέπει να πιεστούν για να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Είναι λογικό να επισημοποιηθεί η οικονομική δραστηριότητα που δημιουργείται από τους πρόσφυγες και να συμπεριληφθεί στον επίσημο τομέα [οικονομικής δραστηριότητας]. Και αυτή δεν είναι χαμηλού επιπέδου οικονομική δραστηριότητα˙ η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη στην Ιορδανία, για παράδειγμα, είναι ο προσφυγικός καταυλισμός Za'atari [21].

Οι χώρες στην Ευρώπη πρέπει επίσης να μοιραστούν το βάρος της απορρόφησης των προσφύγων. Μέχρι στιγμής, η συντριπτική πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο κατευθύνονται στην Γερμανία και την Σουηδία, με την πρώτη να υποδέχεται πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες το 2015. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το φθινόπωρο του 2015, οι πρόσφυγες θα αυξήσουν τον πληθυσμό της ΕΕ κατά 0,4% μέχρι το τέλος του 2017 . Αυτή η ανάπτυξη θα μπορούσε εύκολα να τύχει διαχείρισης αν απλωθεί μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, αλλά είναι ανεξέλεγκτη όταν συγκεντρώνεται σε λίγες χώρες.

Δυστυχώς, η ΕΕ δεν έχει καλές επιδόσεις όταν πρόκειται για την μετεγκατάσταση των προσφύγων. Σύμφωνα με ένα σύστημα που διευθετήθηκε το 2015, 160.000 πρόσφυγες ήταν γραφτό να αναδιανεμηθούν από την Ελλάδα και την Ιταλία [22] σε όλη την υπόλοιπη ΕΕ. Από τον περασμένο μήνα, μόνο 272 έχουν μετεγκατασταθεί [23]. Ορισμένες χώρες (Αυστρία [24], Τσεχική Δημοκρατία και Ουγγαρία) έχουν αρνηθεί να λάβουν οποιουσδήποτε πρόσφυγες, και άλλοι (Γαλλία [25] και Κάτω Χώρες) είναι πρόθυμες να αναλάβουν λιγότερους από ό, τι είχε αρχικά συμφωνηθεί στο πλαίσιο του καθεστώτος μετεγκατάστασης.

ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

Ποτέ πριν στην σύντομη ιστορία της ΕΕ η αλληλεγγύη δεν ήταν τόσο λίγη -και ποτέ δεν ήταν τόσο πολύ αναγκαία. Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να συσπειρωθούν για να υπερασπιστούν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, τα εσωτερικά σύνορα θα πρέπει να επιβληθούν ξανά, χωρίς καμία αμφιβολία. Στην πραγματικότητα, αυτό έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει˙ Η Αυστρία, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Σουηδία, και η (μη-μέλος της ΕΕ) Νορβηγία έχουν όλες τους επαναφέρει προσωρινά τους συνοριακούς ελέγχους.

Αυτό θα οδηγήσει σε άμεσο οικονομικό κόστος˙ σύμφωνα με την Bertelsmann Stiftung, η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων θα αφαιρέσει 4,7 δισ. ευρώ από το οικονομικό προϊόν της ΕΕ [26] στα επόμενα δέκα χρόνια. Αυτή είναι μια εποχή χαμηλής αναμενόμενης ανάπτυξης της ΕΕ. Η διάλυση της Σένγκεν απειλεί επίσης ένα από τα κεντρικά δόγματα του ευρωπαϊκού σχεδίου, την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, του κεφαλαίου και της εργασίας. Αυτά δεν θα είναι τα μόνα ευρωπαϊκά ιδεώδη που θα γκρεμιστούν αν οι πολιτικοί δεν μπορέσουν να καταλήξουν σε μια διαφορετική προσέγγιση για την προσφυγική κρίση. Η ιδέα της ενότητας θα καταρρεύσει αν οι ηγέτες της ΕΕ συνεχίσουν να αφήνουν την περιοχή να χωρίζεται από τείχη και συρματοπλέγματα για άλλη μια φορά. Σίγουρα η μνήμη εκτείνεται αρκετά προς τα πίσω για να αναγνωρίζουν το πόσο επικίνδυνη θα μπορούσε να είναι μια τέτοια κατάσταση.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2016-02-22/europe...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Η ευρωπαϊκή πολιτική των κλειστών θυρών

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών