Απολιτικοί μηχανικοί

Οι δύο κύριες εικόνες των τζιχαντιστών στα Δυτικά μέσα ενημέρωσης είναι σχεδόν διαμετρικά αντίθετες. Η μια απεικονίζει τον τρομοκράτη ως κοινωνικά περιθωριακό [2]. Για παράδειγμα, ο Cherif Kouachi, ο νεότερος από τους δύο αδελφούς των οποίων η επίθεση στα παρισινά γραφεία της Charlie Hebdo [3] τον Ιανουάριο του 2015 στοίχισε 12 ζωές, ήταν ένας επίδοξος ράπερ και παρέδιδε πίτσες, με ιστορικό μικροεγκληματικότητας. Ο Amedy Coulibaly, ένας συνεργός ο οποίος σκότωσε μια αστυνομικίνα και τέσσερις ομήρους σε ένα σούπερ μάρκετ kosher στο Παρίσι κατά την διάρκεια του ανθρωποκυνηγητού για τους Kouachi, είχε καταδικαστεί πέντε φορές για ένοπλη ληστεία. Κανείς τους δεν είχε οποιαδήποτε τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η άλλη εικόνα είναι του τρομοκράτη ως ειδικού, υψηλού μορφωτικού επιπέδου: Ο Khalid Sheikh Mohammed, εγκέφαλος της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, κατέχει πτυχίο Μηχανολόγου Μηχανικού από πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. Ομοίως, ο επικεφαλής της αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, είναι ιατρός. Και υπάρχουν επίσης υψηλού μορφωτικού επιπέδου δρώντες πρώτης γραμμής: Ο Seifeddine Rezgui, ο οποίος σκότωσε 38 ανθρώπους στην παραλία της Sousse στην Τυνησία το καλοκαίρι του 2005, ήταν φοιτητής ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος του Πολυτεχνείου σε ένα τοπικό πανεπιστήμιο. Στην πραγματικότητα, από τα 25 άτομα που εμπλέκονται άμεσα στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οκτώ ήταν μηχανικοί.

Οπότε, είναι οι τζιχαντιστές συνήθως χαμένοι οι οποίοι δεν διαθέτουν την εκπαίδευση και τα μέσα για να πετύχουν οπουδήποτε αλλού ή είναι υψηλής εξειδίκευσης, ιδεολογικά οδηγούμενοι δρώντες; Μια ματιά στα κοινωνικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά τζιχαντιστών του παρελθόντος ρίχνει φως στις συνθήκες κάτω από τις οποίες ριζοσπαστικοποιούνται. Στο βιβλίο Engineers of Jihad [4], διεξαγάγαμε την πρώτη συστηματική διερεύνηση των επιπέδων και τύπων εκπαίδευσης περισσότερων από 4.000 πολιτικών ριζοσπαστών που δρουν σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο και στην Δύση.

Ένας άνθρωπος που προσδιορίστηκε από δικηγόρο ως ο Cherif Kouachi, ένας από τους δύο αδελφούς που σκότωσαν 12 άτομα στην επίθεση κατά της εβδομαδιαίας εφημερίδας Charlie Hebdo στο Παρίσι, φαίνεται σε αυτό το στιγμιότυπο από βίντεο του TV Reuters σε ένα δικαστήριο του Παρισιού, όταν αντιμετώπιζε κατηγορίες ότι βοήθησε να μπουν λαθραία ισλαμιστές μαχητές στο Ιράκ, στις 19 Μαρτίου του 2008. REUTERS
-------------------------------------------

Δύο συμπεράσματα σχετικά με τους ριζοσπάστες ισλαμιστές ξεχωρίζουν. Κατ’ αρχάς, μεταξύ εκείνων που ήταν στο πανεπιστήμιο, οι μηχανικοί υπερεκπροσωπούνται δραματικά σχεδόν παντού σε όλο τον κόσμο και σε κάθε τζιχαντιστική ομάδα. Μεταξύ των 207 ισλαμιστών ριζοσπαστών στον μουσουλμανικό κόσμο των οποίων γνωρίζουμε τα πτυχία, 93 (ή 44,9%) έχουν σπουδάσει μηχανική. Μεταξύ των γενικών πληθυσμών των σχετικών χωρών, το ποσοστό αυτό είναι μόλις 11,6%. Μεταξύ των 71 ισλαμιστών ριζοσπαστών που έχουν ως βάση τους την Δύση που είναι γνωστό ότι απόλαυσαν τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι 32 σε κάποιο σημείο έχουν εγγραφεί για πτυχίο μηχανικού, ή 45,1%, σε σύγκριση με το 16,2% του γενικού πληθυσμού των Δυτικών αποφοίτων.

Αντίθετα, τα επίπεδα της εκπαίδευσης διαφέρουν δραστικά ανά περιοχή: Μεταξύ των 497 περιπτώσεων μαχητών στον μουσουλμανικό κόσμο, το 46,5% έχουν φοιτήσει σε πανεπιστήμιο. Στο Δυτικό δείγμα 344 ατόμων, το ποσοστό είναι σημαντικά χαμηλότερο στο 25,2%. Αυτό είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο δεδομένου ότι το ποσοστό φοίτησης μεταξύ του συνολικού πληθυσμού των χωρών που μελετήθηκαν στον μουσουλμανικό κόσμο είναι μόλις 11,3%. Στις Δυτικές χώρες, είναι 43%. Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα γενικά επίπεδα εκπαίδευσης, οι πιθανότητες ότι ένας ισλαμιστής ριζοσπάστης από τον μουσουλμανικό κόσμο ήταν στο πανεπιστήμιο είναι περίπου 15 φορές υψηλότερες από ό, τι για τους ομολόγους του από τον Δυτικό κόσμο.

Φυσικά, τα δεδομένα μας είναι ελλιπή και είναι πιθανό να υπάρχουν προκαταλήψεις: Πιο ενεργά ή ανώτερα μέλη ριζοσπαστικών ομάδων, για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να ανιχνευθούν και αναφερθούν, και ως εκ τούτου, πιο πιθανό να καταλήξουν στα δείγματα μας. Είναι απίθανο, ωστόσο, ότι αυτό μπορεί να εξηγήσει πλήρως είτε την υπερεκπροσώπηση των μηχανικών είτε τις δραστικές διαφορές στο μορφωτικό επίπεδο μεταξύ τζιχαντιστών του Δυτικού και του μουσουλμανικού κόσμου.

Για να εξηγηθεί το γιατί οι τζιχαντιστές στον μουσουλμανικό κόσμο είναι τόσο υψηλού μορφωτικού επιπέδου και γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί μηχανικοί μεταξύ των ριζοσπαστών, είναι φυσικό να σκεφτούμε ότι οι μηχανικοί στρατολογούνται για τις τεχνικές τους δεξιότητες. Αλλά δεν υπάρχει καμία απόδειξη για αυτό. Αν διαιρέσουμε τους τζιχαντιστές ανάλογα με τα καθήκοντά τους εντός των ομάδων, μόνο το 15% των μηχανικών λειτουργούν ως κατασκευαστές βομβών και το 26% έχουν ρόλους επικοινωνιών. Τα ποσοστά αυτά είναι συγκρίσιμα με εκείνα μεταξύ άλλων αποφοίτων σε αυτές τις ομάδες. Επιπλέον, οι μαχητικές αριστερές ομάδες στον μουσουλμανικό κόσμο, την Λατινική Αμερική και την Ευρώπη έχουν λίγους ή καθόλου μηχανικούς στις τάξεις τους, αλλά ήταν αρκετά αποτελεσματικές στην χρήση θανατηφόρων τεχνολογιών.

Αντιθέτως, έχουμε βρει άφθονες αποδείξεις ότι η ισχυρή παρουσία των αποφοίτων σε γενικές γραμμές, και των μηχανικών ειδικά, μεταξύ των μαχητών του μουσουλμανικού κόσμου εξηγείται καλύτερα με την οικονομία. Ιστορίες περιπτώσεων στην Αίγυπτο [5] και άλλα αραβικά κράτη δείχνουν πώς ο ριζοσπαστισμός μεταξύ των αποφοίτων εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην δεκαετία του 1970. Εκείνη την εποχή, οι αραβικές οικονομίες υφίσταντο πιέσεις ακριβώς καθώς τα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επεκτείνονταν και παρήγαγαν μάζες αποφοίτων.