Οι εγχώριοι περισπασμοί της Κίνας

Όταν η Κίνα φιλοξένησε τους φορείς χάραξης οικονομικής πολιτικής από τις χώρες του G-20 [1] στη Σαγκάη νωρίτερα φέτος, οι Κινέζοι ηγέτες [2] ήλπιζαν να παρουσιάσουν το όραμά τους για μια νέα διεθνή οικονομική τάξη στην οποία το Πεκίνο θα καταλάβει μια θέση αντίστοιχη με τον με τον πλούτο του. Αντ’ αυτού, βρέθηκαν να καθησυχάζουν ανήσυχους κεντρικούς τραπεζίτες του G-20 ότι η ταραγμένη οικονομία της Κίνας δεν κατευθύνεται προς μια ανώμαλη προσγείωση και ότι το Πεκίνο δεν θα υποτιμήσει περαιτέρω το γιουάν [3].

Το επεισόδιο ήταν άλλη μια υπενθύμιση του πόσο πολύ αυτοί που χαράσσουν οικονομική πολιτική στην Κίνα πρέπει τώρα να λάβουν υπόψη τους τις παγκόσμιες προσδοκίες. Αν κάνουν διαφορετικά θα αποδυναμώσουν την προσπάθεια του Πεκίνου για παγκόσμια οικονομική ηγεσία και θα υπονομεύσουν την ικανότητά του να ασκεί επιρροή στο εξωτερικό χρησιμοποιώντας την οικονομική του ισχύ. Το 13ο πενταετές σχέδιο της Κίνας, το οποίο εγκρίθηκε από το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο [4] νωρίτερα αυτόν τον μήνα, κατέδειξε την απροθυμία της χώρας να αναγνωρίσει αυτή την πραγματικότητα και την προτίμησή της, αντ’ αυτού, σε βραχυπρόθεσμα μέτρα που αποσκοπούν στην βελτίωση της εγχώριας οικονομίας της.

Μια οθόνη εμφανίζει τον πρόεδρο της Κίνας Xi Jinping κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου στο Πεκίνο, τον Μάρτιο του 2016. JASON LEE / REUTERS
---------------------------------------

ΤΟ ΠΕΚΙΝΟ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΗ ΘΕΣΗ

Η Κίνα αντιμετωπίζει το λεγόμενο τρίλημμα της διεθνούς οικονομίας, το οποίο υποστηρίζει ότι μια χώρα δεν μπορεί να διατηρήσει ταυτόχρονα περισσότερες από δύο από τις ακόλουθες τρεις καταστάσεις: Μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία, μια ανεξάρτητη νομισματική πολιτική, και ελεύθερες ροές κεφαλαίων. Το Πεκίνο έχει επιλέξει να κρατήσει την συναλλαγματική του ισοτιμία σταθερή αντλώντας από τα συναλλαγματικά του αποθέματα ύψους 3,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, και οι Κινέζοι ηγέτες έχουν σαφή δέσμευση για μια ενεργό νομισματική πολιτική. Στις 5 Μαρτίου, ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ ανακοίνωσε ότι η νομισματική τόνωση θα αποτελέσει βασικό επεκτατικό εργαλείο στις προσπάθειες του Πεκίνου προς την επίτευξη του στόχου αύξησης του ΑΕΠ [5] μεταξύ 6,5% και 7,5% το 2016. Επιπλέον, η αύξηση της προσφοράς χρήματος θα ανέλθει από το 12% το 2015 στο 13% το 2016, καθώς το Πεκίνο εγχέει επιπλέον 17,9 τρισ. γιουάν (ή περίπου 2,75 τρισ. δολάρια) σε νέα χρηματοδότηση συγκριτικά με τα 15,3 τρισ. γιουάν το 2015 (ή περίπου 2,35 τρισ. δολάρια). Κατά την διάρκεια του τρέχοντος έτους, η κυβέρνηση επίσης ίσως ανακοινώσει περαιτέρω αλλαγές στα επιτόκια και τις απαιτήσεις για τα τραπεζικά αποθεματικά για να κρατήσει άμεσα διαθέσιμες πιστώσεις. (Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Κίνας, αντίθετα, θα αυξηθεί κατά ένα πενιχρό 3%, ή 72 δισ. δολάρια).

Η αύξηση της προσφοράς χρήματος μειώνει τα επιτόκια, πράγμα που μειώνει τις αποδόσεις των επενδυτών και ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν στο εξωτερικό -και όλη αυτή η συμπεριφορά διακινδυνεύει την περαιτέρω υποτίμηση του γιουάν. Έχοντας αποφασίσει ότι η προστασία του νομίσματος είναι υψίστης σημασίας, το Πεκίνο έχει ως εκ τούτου αρχίσει να επιβάλλει αυστηρότερους ελέγχους στις εκροές κεφαλαίων. Η κυβέρνηση έχει μειώσει επίσης την υπεράκτια προσφορά του γιουάν και μειώνει στρατηγικά την προσφορά χρήματος όταν τα σημαίνοντα ξένα hedge funds κάνουν μεγάλες δημόσιες προσφορές έναντι του νομίσματος. Οι έξυπνοι επενδυτές έχουν ήδη βρει τρόπους να παρακάμψουν τους τρέχοντες περιορισμούς, αλλά είναι πιθανό ότι η κινεζική κυβέρνηση θα κάνει ό, τι μπορεί για να αποφευχθεί η περαιτέρω διαφυγή κεφαλαίων, όπως έχει προβλέψει ο Yu Yongding, πρώην μέλος της επιτροπής νομισματικής πολιτικής της Τράπεζας του Λαού της Κίνας. Τέτοιοι έλεγχοι είναι σε αρμονία με την πρόσφατη ιστορία της Κίνας, αλλά αντιπροσωπεύουν ένα πλήγμα για τις προσδοκίες των ξένων οικονομικών πολιτικών υπευθύνων, οι οποίοι θέλουν η Κίνα να απελευθερώσει τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων, να ανοίξει τους λογαριασμούς κεφαλαίου και να μεταρρυθμίσει περαιτέρω τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματά της.

ΚΟΛΛΗΜΕΝΗ ΕΓΧΩΡΙΩΣ

Επιπλέον, τα μέτρα θα μπορούσαν να στραπατσάρουν τις φιλοδοξίες της Κίνας να επιδιώξει πολιτικές δια της οικονομίας [6] μέσω επιθετικών ξένων επενδύσεων. Σκεφτείτε το μαζικό σχέδιο της Κίνας «Μια ζώνη, μια οδός», το οποίο στοχεύει στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης περίπου 65 χωρών σε όλη την Ευρασία και την Ανατολική Αφρική, μέσω χερσαίων και θαλάσσιων έργων υποδομών και επεκτατικών περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών. Η πρωτοβουλία είναι η πρώτη σοβαρή εφόρμηση της Κίνας στην εξαγωγή του αυταρχικού καπιταλιστικού αναπτυξιακού μοντέλου της [7], και παρ’όλο που ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων μέχρι στιγμής υπήρξε υπό κρατική καθοδήγηση, στο μέλλον ο κινεζικός ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να χρηματοδοτήσει ένα σημαντικό μέρος των έργων. Ακόμη και αν η Κίνα επρόκειτο να εξαιρέσει αυτές τις επενδύσεις από τους αυξημένους κεφαλαιακούς ελέγχους, οι ιδιώτες επενδυτές της χώρας ανατριχιάζουν από την αρχή για την έλλειψη ενός συνολικού επιχειρησιακού σχεδίου της Κίνας για το «Μια ζώνη, μια οδός» [8] και για την σχετικά φτωχή κατανόηση των συγκεκριμένων κινδύνων του κάθε έργου. Η αργή οικονομική ανάπτυξη μόνο θα προσθέσει στους δισταγμούς τους. Γενικότερα, η εστίαση των Κινέζων αξιωματούχων στην καθοδήγηση του γουάν μέσω της συνεχιζόμενης οικονομικής αναταραχής θα αποκλείει τις μεταρρυθμίσεις φιλελευθεροποίησης [της οικονομίας] που απαιτούνται για την αύξηση της ρευστότητας του συγκεκριμένου νομίσματος και, με την σειρά της, θα επιτρέψει την μεγαλύτερη χρηματοδότηση για τα έργα.

Ένας εργαζόμενος εγκαθιστά την πινακίδα στην έδρα της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών στο Πεκίνο, τον Ιανουάριο του 2016. CHINA DAILY / REUTER
-----------------------------------------

Πιο σημαντικό είναι ότι τα συνεχιζόμενα οικονομικά προβλήματα της Κίνας, σε συνδυασμό με τα μέτρα που το Πεκίνο αισθάνθηκε υποχρεωμένο να λάβει για την αντιμετώπισή τους, έχουν κάνει ακόμα πιο δύσκολη την επιδίωξη να απορροφάται η περίσσεια βιομηχανική ικανότητα της Κίνας από το σχέδιο «Μια ζώνη, μια οδός». Η Κίνα θα συνεχίσει να υποστηρίζει το αναπτυξιακό της μοντέλο μέσω επενδύσεων εντάσεως κεφαλαίου στο εγγύς μέλλον για να εξασφαλισθεί ότι οι βιομηχανικές, κατά βάσιν κρατικές, επιχειρήσεις [9] δεν θα αποτύχουν οπότε θα δώσουν περιθώριο στην κοινωνική αναταραχή καθώς εκατομμύρια εργαζόμενοι θα βρεθούν χωρίς δουλειά. Για να αντιμετωπίσει την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα αμέσως, το Πεκίνο έχει επιλέξει να συγκεντρώσει επιθετικά τις μεταποιητικές επιχειρήσεις, αντί να περιμένει να αποδώσουν καρπούς οι επενδύσεις του «Μια ζώνη, μια οδός». Σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση, η Κίνα στρέφεται προς την καινοτομία στην κατασκευή μεταποιητικών προϊόντων και εργάζεται για να μετακινήσει το τομέα υψηλότερα στην αλυσίδα της προστιθέμενης αξίας. Αν και το 13ο πενταετές σχέδιο επανέλαβε την δέσμευση της Κίνας στο «Μια ζώνη, μια οδός» και γιόρτασε τις επενδύσεις του στην Κεντρική και τη Νότια Ασία, οι Κινέζοι πολιτικοί δεν έχουν δημοσίως καταστήσει σαφές πως αυτές οι εγχώριες κινήσεις σχετίζονται με την στρατηγική του «Μια ζώνη». Κατά πάσα πιθανότητα, το Πεκίνο δεν βιάζεται να εξηγήσει περισσότερα φοβούμενο ότι θα αποκαλύψει πως οι εγχώριες οικονομικές συνθήκες υπερισχύουν επί των ξένων επενδύσεων, επιβεβαιώνοντας κατηγορίες από τις χώρες κατά μήκος της διαδρομής του «Μια ζώνη, μια οδός» ότι η πρωτοβουλία είναι ένα εθνικιστικό σχέδιο, σε μεγάλο βαθμό προς το συμφέρον της Κίνας.

Οι δεσμεύσεις της Κίνας στην Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών [10] δεν θα χτυπηθούν τόσο σκληρά από την οικονομική ύφεση, όπως το «Μια ζώνη, μια οδός». Με 100 δισ. δολάρια σε μετοχές και 57 ιδρυτικά μέλη, η AIIB είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της προσπάθειας της Κίνας να αμφισβητήσει το σύστημα του Bretton Woods, ιδιαίτερα την Παγκόσμια Τράπεζα και την ασιατική θυγατρική της, την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (Asian Development Bank)˙ άρχισε να λειτουργεί τον Ιανουάριο και αναμένεται να χορηγήσει τα πρώτα δάνειά της από τα μέσα του έτους.

Κατά τον χρόνο της σύστασής της, οι παρατηρητές περίμεναν ότι η AIIB θα διεθνοποιήσει περαιτέρω την χρήση του γουάν και θα χρησιμεύσει ως ένα κερδοφόρο κανάλι επενδύσεων για τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κίνας. Αλλά η AIIB στην πραγματικότητα θα έχει μικρό άμεσο αντίκτυπο στην χρήση του γιουάν: Το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι το σύνολο των χορηγήσεων της τράπεζας θα πρέπει να είναι εκφρασμένο σε δολάρια, παρ’όλο που το κεφάλαιο μπορεί να συγκεντρωθεί σε γουάν και ευρώ. Επιπλέον, παρ’όλο που η Κίνα κρατά ζηλότυπα τα συναλλαγματικά διαθέσιμά της για να συμβάλουν στην σταθεροποίηση του γιουάν, τα 30 δισ. δολάρια που έχει δεσμεύσει το Πεκίνο στην AIIB είναι ένα αρκετά μικρό ποσό, έτσι ώστε ακόμη και μια σοβαρή επιβράδυνση στην Κίνα δεν θα επηρεάσει την ικανότητά της να συνεχίσει να υποστηρίζει την τράπεζα, η οποία παραμένει η πιο ορατή εκδήλωση του νέου παγκόσμιου οικονομικού και διπλωματικού αναστήματος της Κίνας.

ΟΧΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ BRETTON WOODS;

Καθώς η οικονομική ύφεση βάζει φρένο σε κάποιες από τις εισφορές της Κίνας στην διεθνή οικονομική αρχιτεκτονική, το Πεκίνο θα βρεθεί και πάλι να προσπαθεί να βελτιώσει την εκπροσώπησή του στους καθιερωμένους οικονομικούς θεσμούς του κόσμου.

Πάρτε, για παράδειγμα, τον ρόλο της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), όπου το καθεστώς της ως μια «οικονομία όχι της αγοράς» θα λήξει τον Δεκέμβριο του 2016. Εκείνη την εποχή, οι υψηλότεροι δασμοί που έχουν επιβάλλει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση στις κινεζικές εξαγωγές για τις οποίες αμφότεροι έχουν ορίσει ότι έχουν τιμολογηθεί σε αθέμιτα χαμηλές τιμές, θα αρθούν -ένα όφελος για τους Κινέζους κατασκευαστές. Όπως συνέβη και με την απόφαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) να συμπεριλάβει το γουάν στο καλάθι των διεθνών νομισμάτων [11], το να πετύχει το καθεστώς της «οικονομίας της αγοράς» στο πλαίσιο του ΠΟΕ είναι θέμα γοήτρου για την Κίνα. Αλλά, η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ότι το καθεστώς της Κίνας ως «οικονομία όχι της αγοράς» πρέπει να λήξει μόνο αν οι Κινέζοι εξαγωγείς μπορούν να αποδείξουν ότι δεν επωφελούνται από κρατικές επιδοτήσεις και πράξεις χειραγώγησης στο νόμισμα. Αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολο: Αν και η Κίνα έχει υποσχεθεί να ιδιωτικοποιήσει περαιτέρω κάποιες κρατικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι οι κύριοι αποδέκτες των κρατικών επιδοτήσεων, έχει σημειώσει μικρή πρόοδο από αυτή την άποψη, και συνέχισε να προστατεύει το γουάν από την αστάθεια της αγοράς.

Η επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας δίνει στο Πεκίνο λίγους λόγους για να αλλάξει μεσοπρόθεσμα αυτό το πρόγραμμα πολιτικής, πράγμα που σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν στον ΠΟΕ ότι δεν θα πρέπει να χορηγηθεί καθεστώς οικονομίας της αγοράς στην Κίνα. Αυτό θα ήταν λανθασμένο, διότι οι διασυνοριακές επενδύσεις θα ωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό εάν η Κίνα δηλωθεί ως μια οικονομία της αγοράς, καθώς το νέο προφίλ της χώρας σχετικά με τις πιστώσεις και το ρίσκο θα ανοίξει ένα ευρύτερο περιθώριο επενδυτικών ευκαιριών. Μια πιο λογική προσέγγιση θα ήταν να χορηγηθεί στην Κίνα το καθεστώς της οικονομίας της αγοράς και να κρατηθούν σε ισχύ κάποια αμυντικά μέτρα, όπως οι αυξημένοι δασμοί κατά την διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου, μέχρι η Κίνα να αποδείξει ότι εκπληρώνει τις προσδοκίες που έχουν τεθεί για τις χώρες με οικονομία της αγοράς.

Η Κίνα είναι σε πιο φιλικό έδαφος στο ΔΝΤ. Πέρυσι, το Πεκίνο πέτυχε δύο σημαντικά ορόσημα: Το γουάν έγινε ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, και το μερίδιο ψήφων της Κίνας στο ΔΝΤ αυξήθηκε σε επίπεδο πιο ανάλογο με την οικονομική της ισχύ. Φέτος, τόσο το Πεκίνο όσο και το ΔΝΤ θα έχουν ισχυρό συμφέρον στο να διασφαλίσουν ότι αυτή η κίνηση δεν θα θεωρηθεί λανθασμένη. Αλλά η δέσμευση του Πεκίνου να παραδώσει κάποια στοιχεία ελέγχου στο γουάν, κάτι που ήταν προϋπόθεση για την ένταξη του νομίσματος στο καλάθι του ΔΝΤ με τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα, θα είναι δύσκολο να τηρηθεί εν μέσω των συνεχιζόμενων οικονομικών προβλημάτων της Κίνας. Αντιμέτωπη με αυτή την προοπτική, η Κριστίν Λαγκάρντ, η διευθύντρια του ΔΝΤ, έχει αναγνωρίσει ότι το Ταμείο μπορεί να χορηγήσει στην Κίνα κάποια ευελιξία έτσι ώστε το γιουάν να παραμένει ισχυρό –ένα σημαντικό ενδιαφέρον του ΔΝΤ, το οποίο έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία του ότι ένα αποδυναμωμένα κινεζικό νόμισμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω πτώση τις τιμές του πετρελαίου και των εμπορευμάτων, ωθώντας τους πιεσμένους εξαγωγείς εμπορευμάτων να ζητήσουν διεθνή βοήθεια. Το ΔΝΤ θέλει επίσης να αποφύγει ένα σενάριο «Αποκάλυψης» κατά το οποίο η υποτίμηση του γιουάν θα οδηγήσει σε μαζική φυγή κεφαλαίων από την Κίνα και οικονομική κρίση σε όλη την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Τούτου λεχθέντος, το Ταμείο αναγνωρίζει επίσης ότι η Κίνα χρειάζεται να προχωρήσει σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις ώστε να διασφαλίσει την μακροπρόθεσμη υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματός της και θα συνεχίσει να επιζητά κάποια πρόοδο ακόμη και καθώς το Πεκίνο ασχολείται με την αναβίωση της φθίνουσας οικονομίας του.

Τίποτα από αυτά δεν γράφεται για να εννοηθεί ότι το Πεκίνο θα πρέπει να υποκύψει σε μια προσωρινή διακοπή της διεθνούς οικονομικής στρατηγικής του. Με την επιδίωξη μιας πιο επιθετικής δημοσιονομικής τόνωσης, η Κίνα θα μπορούσε να αυξήσει την συνολική ζήτηση [12] σε σύντομο χρονικό διάστημα, πραγματοποιώντας δύο σημαντικούς στόχους. Πρώτον, να επιταχύνει την στροφή της οικονομίας σε ένα μοντέλο ανάπτυξης με γνώμονα την κατανάλωση [φεύγοντας] από την ιστορική εξάρτησή της από τις επενδύσεις κεφαλαίου. Δεύτερον, η κυβέρνηση θα είναι σε θέση να παράσχει ρευστότητα στο σύστημα χωρίς να ασκεί πιέσεις στα επιτόκια, κάτι που θα συμβάλει στην διατήρηση των κεφαλαίων εντός της χώρας. Το πρόβλημα με αυτή την ουσιαστικά κεϋνσιανή προσέγγιση της αναζωογόνησης, βέβαια, είναι ότι η Κίνα δεν το έχει κάνει ποτέ πριν, και ο κίνδυνος ότι το Πεκίνο δεν θα είναι σε θέση να βαθμονομήσει με ακρίβεια και να διαχειριστεί ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι αρκετά υψηλός. Αυτού του είδους οι λάθος υπολογισμοί, ωστόσο, θα είναι πολύ προτιμότεροι από την υιοθέτηση μιας λάθος στρατηγικής γενικά.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-03-30/china-s-domesti...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.reuters.com/article/us-g20-china-idUSKCN0VZ092
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-10-20/chinas-imperial...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-08-16/china-hits-wall
[4] http://www.nytimes.com/2016/03/05/world/asia/china-national-peoples-cong...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-02-29/misreading-chin...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2015-07-27/out-bretton-woods
[7] https://www.foreignaffairs.com/reviews/2015-04-20/what-caused-capitalism
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2015-04-19/chinas-road-rules
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-03-24/costs-reform
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-05-07/whos-afraid-aiib
[11] http://www.nytimes.com/2015/12/01/business/international/china-renminbi-...
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-02-15/age-sec...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition