Τα έγγραφα του Παναμά και ο Τομά Πικετί

Ο Piketty θέλει να χαρτογραφήσει αυτόν τον κρυφό κόσμο και να τον αποσταθεροποιήσει. Πιστεύει ότι οι απλοί άνθρωποι απλά δεν καταλαβαίνουν τον βαθμό του πλούτου επειδή δεν είναι σε θέση να τον κατανοήσουν. Υπάρχει επομένως επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν νέες πληροφορίες που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να καταλάβουν πόσο σημαντικός είναι ο πλούτος, και ποιος τον έχει. Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί ο Piketty θέλει έναν ουτοπικό παγκόσμιο φόρο επί των οικονομικών κεφαλαίων. Δεν είναι επειδή ένας τέτοιος φόρος θα είναι μια ολοκληρωμένη λύση για την ανισότητα, αλλά επειδή ο φόρος θα δημιουργήσει απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων, και ως εκ τούτου πληροφορίες σχετικά με το ποιος κατέχει ποια περιουσιακά στοιχεία, επιτρέποντας στις δημοκρατίες να κάνουν μια «ορθολογική συζήτηση για τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος» και ποιός θα πρέπει να πληρώσει γι’ αυτές.

Η άποψη του Piketty παρέχει έναν διαφορετικό -και πιο θεμελιώδη- τρόπο σκέψης σχετικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των Panama Papers. Οι διαρροές του Παναμά, μετρημένες σε gigabytes πληροφοριών, είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες που Snowden και του [πλέον της] Manning. Ωστόσο, σε σύγκριση με το πραγματικό μέγεθος του υπεράκτιου (offshore) τομέα, είναι λιγότερο από μια στάλα διαρροής. Η Mossack Fonseca δεν είναι το μόνο δικηγορικό γραφείο για την σύσταση εταιρειών-κελύφη που βοηθούν τους ανθρώπους να αποφύγουν φόρους και ελέγχους. Και οι εταιρείες-κελύφη είναι μόνο ένα μικρό μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου συστήματος που έχει σχεδιαστεί για να κρύβει τον πλούτο των ανθρώπων. Η απελευθέρωση των εγγράφων -αν και σημαντική- δεν είναι υποκατάστατο για το είδος των λεπτομερών και εκτενών πληροφοριών που θα μπορούσε να παράσχει η διευθέτηση ενός παγκόσμιου φόρου.

Ωστόσο, η διαρροή φέρνει τον κόσμο ένα βήμα πιο κοντά προς την καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τον παγκόσμιο πλούτο. Το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, έχει βρεθεί κάτω από πίεση για να σταματήσει την προστασία των εξαρτήσεων του από τους φορολογικούς παραδείσους. Η Γαλλία και η Γερμανία κάνουν έκκληση για μια μαύρη λίστα φορολογικών παραδείσων, που θα μπορούσαν να αποκοπούν από το δίκτυο μηνυμάτων χρηματοοικονομικής φύσεως SWIFT, το παγκόσμιο δίκτυο που χρησιμοποιούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την μετάδοση πληροφοριών με ασφάλεια, αν δεν κάνουν τις ιδιοκτησιακές δομές τους απολύτως διαφανείς. [18]

Άνθρωποι διαδηλώνουν κατά του πρωθυπουργού της Ισλανδίας Σίγκμουντουρ Νταβίντ Γκουνλάουγκσον στο Ρέικιαβικ, τον Απρίλιο του 2016. STIGTRYGGUR JOHANNSSON / REUTERS
------------------------------------------------------

Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι σε ορισμένες χώρες οι αποκαλύψεις δημιουργούν μια νέα λαϊκή πολιτική γύρω από την φοροδιαφυγή και την απάτη. Τα έγγραφα του Παναμά έχουν υποδαυλίσει μαζικές δημόσιες διαμαρτυρίες στην Ισλανδία και πολιτικό σάλο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έχουν συνδέσει τεχνικά ζητήματα φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής με την καθημερινή πολιτική με το να ταυτοποιούν γνωστούς πολιτικούς, αξιωματούχους και διασημότητες οι οποίοι επωφελούνται από πολύπλοκες ρυθμίσεις. Μερικές από τις ελπίδες του Piketty για λαϊκή συζήτηση αρχίζουν να υλοποιούνται.

Ακόμα κι έτσι, τα αποτελέσματα υπήρξαν σποραδικά. Οι αποκαλύψεις είχαν μικρό λαϊκό αντίκτυπο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου δεν υπάρχουν δημόσια πρόσωπα να έχουν αναγνωριστεί ότι κέρδισαν πλεονεκτήματα μέσω της Mossack Fonseca. Επίσης δεν έχουν ακόμη οδηγήσει σε σημαντική δημόσια κατακραυγή σε χώρες όπως η Ρωσία ή η Κίνα, όπου υπάρχουν περιορισμένα κανάλια για την δημόσια διαφωνία. Εάν τούτο είναι πράγματι ένα πρώτο βήμα προς την αναγνώριση της πραγματικής έκτασης της παγκόσμιας ανισότητας του πλούτου, είναι μόνο αυτό.

Οι φιλοδοξίες του Piketty μπορούν ακόμα να εκπληρωθούν, αλλά μόνο εάν αυτή η απελευθέρωση των πληροφοριών δημιουργήσει μια νέα, αυτοτροφοδοτούμενη πολιτική που απαιτεί όλο και περισσότερες πληροφορίες για τους τρόπους με τους οποίους κρύβεται ο πλούτος. Αυτός είναι ένας ψηλός στόχος δεδομένης της πολυπλοκότητας της διεθνούς πολιτικής και των κινήτρων που έχουν μεμονωμένα κράτη για να εξαπατήσουν, αλλά ο κόσμος είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό τώρα από όσο θα μπορούσε να προβλέψει κάποιος πριν από τρεις εβδομάδες.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2016-04-22/panama-papers-a...