Η επόμενη μάχη για την διάσωση της οικονομίας στην Ελλάδα

Η ελληνική κρίση ξέσπασε το 2009 και κορυφώθηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 2010. Ανήμπορη να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος της, η Ελλάδα διασώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ. Το σχέδιο διάσωσης απέτρεψε μια μεγάλη οικονομική καταστροφή, αλλά σηματοδότησε την έναρξη ενός παρατεταμένου οικονομικού και πολιτικού δράματος που εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Στην Ελλάδα, η κρίση κορυφώθηκε δύο φορές: Το καλοκαίρι του 2012, όταν δύο διαδοχικές εκλογές άφησαν το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα στο χάος [1], και το καλοκαίρι του 2015, όταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση της αριστεράς στην Ελλάδα [2] απείλησε ανεπιτυχώς [ 3] τους ευρωπαϊκούς πιστωτές της και το ΔΝΤ με μαζική χρεοκοπία σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να κερδίσει κάποια ελάφρυνση χρέους και έναν αποχωρισμό από τις πολιτικές λιτότητας.

Σε κάθε σημείο καμπής, σχολιαστές ήταν ανήσυχοι για την πιθανή «μόλυνση» από μια καταστροφική ελληνική χρεοκοπία και την επακόλουθη έξοδο από την ευρωζώνη. Η παρ’ ολίγον κατάρρευση του Ιουνίου-Ιουλίου 2015 ήταν ίσως η πιο δραματική, κορυφούμενη με το κλείσιμο των τραπεζών και ένα παράξενο δημοψήφισμα [4], στο οποίο ο βαλλόμενος Έλληνας πρωθυπουργός και υπέρμαχος κατά της λιτότητας, Αλέξης Τσίπρας, κάλεσε τους Έλληνες να απορρίψουν ένα πακέτο διάσωσης που μόλις είχε διαπραγματευθεί με την Τρόικα των πιστωτών της Ελλάδας.

Στο τέλος, οι καταστροφολόγοι έκαναν λάθος και τις τρεις φορές. Το Grexit δεν συνέβη και το ευρώ επιβίωσε. Όσο για την αναμέτρηση του Ιουλίου του 2015, η επίλυσή της ήταν αναμφισβήτητα αποκλιμακωτική. Οι Έλληνες ψήφισαν «όχι» στο δημοψήφισμα, αλλά αντιμέτωπος με την προοπτική της πλήρους οικονομικής κατάρρευσης, ο Τσίπρας έκανε μια αναξιοπρεπή [5] αντιστροφή, συμφωνώντας για ένα σχέδιο διάσωσης 85 δισεκατομμυρίων ευρώ (96 δισ. δολαρίων), το τρίτο από το 2010. Προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο Τσίπρας κέρδισε και πάλι, αλλά με την ακριβώς αντίθετη εντολή από εκείνη που είχε πριν από αυτές: Αντί της κατάργησης της λιτότητας, τώρα υποσχέθηκε να την εφαρμόσει. Οι εβδομάδες πέρασαν και, όπως και πριν, η Ελλάδα υποχώρησε από τα παγκόσμια πρωτοσέλιδα.

Ωστόσο, αν το παρελθόν είναι ένας οδηγός, η νηνεμία μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί προσωρινή. Στην πραγματικότητα, ένας νέος γύρος αναταραχής -μια τέταρτη και ίσως τελική κορύφωση- είναι στον ορίζοντα.

Διαδηλωτές κρατούν πανό που απεικονίζει μια παρωδία των τραπεζογραμματίων ευρώ κατά την διάρκεια διαδήλωσης στην 24ωρη απεργία μιας από τις μεγαλύτερες συνδικαλιστικές ενώσεις του δημόσιου τομέα της χώρας, της ΑΔΕΔΥ, ενάντια στις προγραμματισμένες φορολογικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις στην Αθήνα, την 7η Απριλίου του 2016. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
----------------------------------------------------

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ

Όπως και οι προηγούμενες διασώσεις, το πακέτο του Ιουλίου του 2015 ήρθε με αυστηρούς όρους, μεταξύ των οποίων ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει την λιτότητα και θα προχωρήσει σε εκτεταμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η τρόικα των πιστωτών της Ελλάδας, που πλέον μετατρέπεται σε κουαρτέτο με την προσθήκη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), έχει ως στόχο την σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, έτσι ώστε να μπορεί να επιστρέψει στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Έθεσε δύο ελέγχους για την αξιολόγηση της προόδου στην Ελλάδα σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας. Εφόσον επιτευχθεί αρκετή πρόοδος, η Ελλάδα θα είναι σε θέση να έχει πρόσβαση στα υπόλοιπα κεφάλαια της διάσωσης, τα οποία χρειάζεται απεγνωσμένα για να παραμείνει στην ζωή. Το κουαρτέτο συμφώνησε επίσης να αρχίσει διαπραγματεύσεις για την ελληνική ελάφρυνση του χρέους.

Η πρώτη αναθεώρηση είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί μέχρι τον Νοέμβριο του 2015, αλλά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι για την καθυστέρηση αυτή.

Ο πρώτος είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει κωλυσιεργήσει. Έδωσε προτεραιότητα σε αντιπαραγωγικά δημοσιονομικά μέτρα που έχουν παραγάγει χαμηλότερα έσοδα από το αναμενόμενο και ήταν πολύ αργή στην υλοποίηση βασικών μέτρων όπως η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και οι ιδιωτικοποιήσεις. Δεν έχει αναλάβει δράση σε πολύ ευαίσθητα θέματα, όπως η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και των μη-εξυπηρετούμενων δανείων. Έτι περαιτέρω, ο Τσίπρας έχει πει δημοσίως ότι ο ίδιος δεν πιστεύει στις πολιτικές που συμφώνησε να εφαρμόσει [6]. Ωστόσο, η δημοτικότητά του συρρικνώνεται ραγδαία, καθώς έχει αποτύχει να ανταποκριθεί στις υποσχέσεις του για την βελτίωση της οικονομίας. Μάλλον το αντίθετο: Στην θητεία του, η χώρα επέστρεψε στην ύφεση. Καμιά ανάπτυξη δεν προβλέπεται για το τρέχον έτος, επίσης.

Δεν χρειαζόταν να γίνει έτσι. Πίσω στο 2014, η Ελλάδα είχε καταφέρει να επιτύχει μια μέτρια οικονομική ανάκαμψη. Είχε ανακεφαλαιοποιήσει τον αναπτερωμένο τραπεζικό τομέα της, προσέλκυσε αρκετούς ξένους επενδυτές, επέστρεψε στην ανάπτυξη μετά από χρόνια ύφεσης, και αξιοποίησε με επιτυχία τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η οικονομία αναμενόταν να αυξηθεί κατά 3% το 2015. Αλλά οι κακότεχνες διαπραγματεύσεις στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015 έφεραν πίσω το φάντασμα του Grexit, προκαλώντας μια φυγή καταθέσεων άνω των 36 δισεκατομμυρίων ευρώ που ξεκοίλιασαν τις τράπεζες και έσπρωξαν την χώρα πίσω στην ύφεση -αν και λιγότερο σοβαρή από ό, τι υπήρχε ο φόβος αρχικά (μόλις 0,3% σε σύγκριση με προβλέψεις για 2,7%). Ωστόσο, η ζημιά ήταν πολύ βαθύτερη από ό, τι δείχνει αυτός ο αριθμός. Η εισαγωγή των ελέγχων κεφαλαίου (capital controls) οδήγησε στην φυγή χιλιάδων ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό, έδιωξε την Ελλάδα από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, και την κράτησε έξω από το πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας –το μόνο μέλος της ευρωζώνης που έμεινε απ’ έξω.

Το κόμμα της αντιπολίτευσης, η Νέα Δημοκρατία, έχει κατηγορήσει για αυτόν τον νέο γύρο λιτότητας την κακότεχνη διαπραγμάτευση του Τσίπρα με τους πιστωτές της Ελλάδας. Γίνεται ολοένα και ισχυρότερη υπό έναν νέο ηγέτη, τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Σε μια προσπάθεια να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, ο Τσίπρας έχει αναγκαστεί να κλιμακώσει την ρητορική του, ειδικά κατά του ΔΝΤ. Ωστόσο, γρήγορα ξέμεινε από πυρομαχικά.

Ο δεύτερος λόγος για την καθυστέρηση έχει σχέση με εσωτερικές διαφωνίες μέσα στο στρατόπεδο των πιστωτών -το ΔΝΤ από τη μια πλευρά και οι Ευρωπαίοι από την άλλη. Το ΔΝΤ θεωρεί ότι το ελληνικό χρέος είναι μη βιώσιμο και ζήτησε γενναιόδωρη ελάφρυνση του χρέους. Έχει επίσης κάνει ζήτημα για λιγότερο τιμωρητικούς και πιο ρεαλιστικούς δημοσιονομικούς στόχους. Σύμφωνα με τους όρους της διάσωσης, η Ελλάδα υποτίθεται ότι πρέπει να περάσει μέτρα για την δημιουργία ενός πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος 3,5% επί της οικονομικής παραγωγής από το 2018, κάτι που το ΔΝΤ δεν θεωρεί ρεαλιστικό. Ωστόσο, οποιαδήποτε συζήτηση για την ελάφρυνση του χρέους είναι «κόκκινο πανί» για την Γερμανία και τα περισσότερα κράτη της ευρωζώνης.

Οι ευρωπαϊκοί πιστωτές της Ελλάδας θα μπορούσαν να επιλέξουν να προχωρήσουν μόνοι τους χωρίς το ΔΝΤ. Ωστόσο, επέμειναν στην διατήρηση της εμπλοκής του ΔΝΤ στην διαδικασία, ως έναν αξιόπιστο «κακό μπάτσο» για την απρόθυμη κυβέρνηση της Ελλάδας. Πράγματι, το ΔΝΤ θεωρείται λιγότερο πειθήνιο για το είδος της επιεικούς εφαρμογής που συχνά χαρακτηρίζει την πολιτική της ΕΕ. Είναι κοινώς παραδεκτό, για παράδειγμα, ότι το γερμανικό κοινοβούλιο θα αρνηθεί να απελευθερώσει περαιτέρω οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα αν το ΔΝΤ δεν περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα.

Για να κάνει τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα (ή παράλογα), η ελληνική κυβέρνηση έχει ξιφουλκήσει εναντίον του ΔΝΤ, παρά τις πιο γενναιόδωρες θέσεις της πολιτικής του ΔΝΤ. Με απλά λόγια, η Αθήνα προτιμά την δυνητικά χαλαρή επιβολή αυστηρών ευρωπαϊκών στόχων λιτότητας αντί για την αυστηρή εφαρμογή των πιο επιεικών στόχων του ΔΝΤ. Πράγματι, η Αθήνα προσπάθησε να επωφεληθεί από την διαρροή της τηλεφωνικής συνομιλίας [7] μεταξύ δύο ανώτατων αξιωματούχων του ΔΝΤ, στην οποία συζητήθηκε το πώς να κάνουν την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ είτε να μειώσει την επιβάρυνση του χρέους στην Ελλάδα [8] είτε να χάσει την συμμετοχή του ΔΝΤ στο πακέτο διάσωσής της. Ωστόσο, εάν το σχέδιο ήταν να «διαιρέσουν και να βασιλεύσουν» τους πιστωτές της Ελλάδας, αποδείχθηκε γρήγορα ότι ήταν ακόμη ένας λάθος υπολογισμός από την πλευρά της κυβέρνησης του Τσίπρα. Το τηλεφώνημα που διέρρευσε κατέληξε να φέρει τις θέσεις των πιστωτών πιο κοντά μεταξύ τους.

Μια ταινία μετοχών δείχνει πτώση τιμών στο λόμπι του κτιρίου του Χρηματιστηρίου Αθηνών, στις 8 Φεβρουαρίου 2016. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
------------------------------------------------

ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΑ

Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και το κουαρτέτο υπήρξαν πολύπλοκες, αδιαφανείς και αργές. Τρία ζητήματα, ιδίως κυριαρχούν στον τρέχοντα γύρο [διαπραγματεύσεων]: Οι φόροι, οι συντάξεις και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Παρά τις διάφορες μεταρρυθμίσεις, το ελληνικό φορολογικό σύστημα παραμένει σκοτεινό και αναποτελεσματικό. Η Αθήνα επιμένει στην διατήρηση μιας πολύ ευρείας φορολογικής απαλλαγής που απαλλάσσει ουσιαστικά το 55% του συνόλου των νοικοκυριών από την υποχρέωση να υποβάλουν φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων. Το όριο απαλλαγής στην Ελλάδα είναι σήμερα υψηλότερο από ό, τι στην Γερμανία και αλλού στην ευρωζώνη, ένα ευαίσθητο σημείο για τις πιστώτριες χώρες -αλλά κάτι που η ελληνική κυβέρνηση απεχθάνεται να αντιμετωπίσει.

Το κόστος της χρηματοδότησης των ελληνικών συντάξεων, εν τω μεταξύ, είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που συνέβαλαν στην εκτίναξη του δημόσιου χρέους στην Ελλάδα. Από την σχεδίασή του, το ελληνικό κράτος είναι ένας σημαντικός συνεισφέρων στις συντάξεις. Ένα πολύ σημαντικό μέρος του ελληνικού προϋπολογισμού (πάνω από 15%, σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς) είναι αφιερωμένο σε αυτό. Η ύφεση στην Ελλάδα έχει επιδεινώσει το ζήτημα με την μείωση του μεγέθους των εισφορών των εργαζομένων λόγω της αύξησης της ανεργίας, των διαδοχικών μειώσεων των μισθών, και της αύξησης του αριθμού των συνταξιούχων μέσω της μείωσης του αριθμού των εργαζομένων του δημόσιου τομέα. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα έχει τώρα μόνο 1,7 εργαζόμενους για κάθε συνταξιούχο. Προσθέστε σε αυτό μια ραγδαία γήρανση του πληθυσμού, το αποτέλεσμα μιας υπογεννητικότητας ρεκόρ που προηγείται της κρίσης, και έχετε ένα εξαιρετικά δυσεπίλυτο πρόβλημα. Οι πιστωτές πιέζουν για ριζικές μεταρρυθμίσεις μέσω και της μείωσης των συντάξεων αλλά και του εξορθολογισμού του όλου συστήματος. Στην προσπάθειά της να ελαχιστοποιήσει το πολιτικό κόστος, η ελληνική πλευρά προτείνει αντί για αυτά, αυξήσεις στις εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων που είναι απίθανο να οδηγήσουν σε ένα βιώσιμο σύστημα και απλώς θα αναβάλουν την ημέρα του λογαριασμού.

Τέλος, η συσσώρευση των επισφαλών δανείων από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά έχει καταστρέψει την ικανότητα των ελληνικών τραπεζών να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις. Αυτού του είδους το χρέος εκτιμάται σήμερα ότι έχει φθάσει τα 108 δισεκατομμύρια ευρώ (121 δισ. δολάρια) για τράπεζες των οποίων οι καταθέσεις ανέρχονται σε μόλις 123 δισεκατομμύρια ευρώ (138 δισ. δολάρια). Είναι ξεκάθαρο ότι οποιαδήποτε περαιτέρω οικονομική επιδείνωση θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για τις τράπεζες. Σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές [9], μεταξύ 20% και 40% των επισφαλών δανείων κατέχονται από λεγόμενους στρατηγικούς αθετούντες [το χρέος τους] (strategic defaulters) οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να πληρώσουν, αλλά εκμεταλλεύονται την τρέχουσα πολιτική παράλυση για να αποφύγουν να πληρώσουν. Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα δεν έχει κάνει τίποτα για να αντιμετωπίσει αυτό το εκρηκτικό πρόβλημα.

Η ελληνική κυβέρνηση ελπίζει να διατηρήσει το ταχέως συρρικνούμενο πολιτικό κεφάλαιό της αντιστεκόμενη στις απαιτήσεις των πιστωτών, αλλά εκείνοι μένουν ακλόνητοι. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα παίρνει την χειρότερη δυνατή συμφωνία: Υφίστανται τον πόνο μιας ατελείωτης λιτότητας, χωρίς την δυνατότητα ανάκαμψης από την μεταρρύθμιση της οικονομίας της και την ολοκλήρωση του προγράμματος.

ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΑΙ ΤΥΧΕΡΗ;

Η καθυστέρηση της αξιολόγησης έχει πλήξει την ελληνική οικονομία. Μια πρόσφατη έκθεση [10] από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, μια σημαντική δεξαμενή σκέψης με έδρα την Αθήνα, προβλέπει ότι η οικονομία στην Ελλάδα θα συρρικνωθεί κατά 1% φέτος καθώς η αβεβαιότητα συνεχίζεται. Οι τράπεζες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί (για τέταρτη φορά από το 2009!), αλλά η αξία τους έχει ήδη εξατμιστεί: Οι μετοχές τους έχουν βυθιστεί καθώς η αβεβαιότητα για την παγωμένη αξιολόγηση της διάσωσης έχει βαρύνει στις προοπτικές της χώρας.

Προσθέστε σε αυτό το θανατηφόρο οικονομικό κοκτέιλ την περιορισμένη ικανότητα του ελληνικού κράτους να εφαρμόσει αποτελεσματική πολιτική μεταρρύθμιση, το αναποτελεσματικό δικαστικό σύστημά του [11] και την ιδεολογική απέχθεια της κυβέρνησης για τις ελεύθερες αγορές. Το αποτέλεσμα είναι ένα καθόλου ελκυστικό περιβάλλον για τις απόλυτα αναγκαίες επενδύσεις. Πράγματι, πολλά κεφάλαια που επενδύθηκαν στην Ελλάδα μεταξύ 2010 και 2015 υπέστησαν άσχημες ζημιές, και μια μείζων φυγή επενδυτών οδήγησε σε μεγάλες απώλειες στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Εκπρόσωποι των κεφαλαίων που δεν έφυγαν -παρά τις απώλειες άνω του 55% στις επενδύσεις τους- συναντήθηκαν με τον Έλληνα πρωθυπουργό στα τέλη Ιανουαρίου και τόνισαν την ανάγκη για έγκαιρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Ο Τσίπρας διαβεβαίωσε τους επενδυτές για την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και τους [12] είπε ότι θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του Μαρτίου. Δεν έγινε έτσι.

Και τώρα τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν χειρότερα. Η αξιολόγηση θα μπορούσε να συρθεί μέσα στο καλοκαίρι και, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αποπληρωμή χρέους πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ (11,3 δισ. δολάρια), χρήματα που δεν θα έχει αν δεν ολοκληρώσει αυτή την αξιολόγηση. Πράγματι, ένα σημείο κλειδί στις συνομιλίες που διέρρευσαν από το ΔΝΤ ήταν ότι η Ελλάδα θα υποχωρήσει μόνο αν έλθει αντιμέτωπη με μια κρίση ρευστότητας.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η αξιολόγηση θα μπορούσε να ολοκληρωθεί τον Μάιο. Ειδικότερα, η έλευση του βρετανικού δημοψηφίσματος για την παραμονή στην ΕΕ τον Ιούνιο, παρακινεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να εργαστεί σκληρά για να αποτρέψει μια ακόμη ελληνική κρίση. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και αν η αξιολόγηση γίνει τον Μάιο, η αναταραχή ενδέχεται να μην αποφευχθεί. Η ελληνική κυβέρνηση έχει μια πολύ ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία (ελέγχει σήμερα 153 από τα 300 μέλη του κοινοβουλίου). Μόλις λίγες αποστασίες θα ήταν αρκετές για να την ανατρέψουν και να εγκαινιάσουν μια πολιτική κρίση. Ο Τσίπρας μπορεί ακόμη και να επιλέξει να επαν-ενεργοποιήσει τα διαπιστευτήριά του εναντίον της λιτότητας με την έναρξη μιας εκστρατείας εναντίον των πιστωτών της χώρας, αν και μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να στερείται αξιοπιστίας εν όψει της πρόσφατης συνθηκολόγησής του. Γενικότερα, η συνεχιζόμενη μη ικανοποιητική επίδοση της ελληνικής οικονομίας ενισχύει τα συναισθήματα κόπωσης για την λιτότητα και την διάσωση, μεταξύ τόσο των πιστωτών όσο και των οφειλετών. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς ένα σενάριο όπου το Grexit θα μπορούσε να αναδυθεί ως μια πιθανή διέξοδος από αυτόν τον γρίφο.

Για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο, η ελληνική οικονομία πρέπει να επιστρέψει στην ανάπτυξη. Αυτό προϋποθέτει ότι και οι δύο πλευρές θα ρίξουν μια σκληρή ματιά στα λάθη που έκαναν στο παρελθόν. Οι πιστωτές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις και στην ελάφρυνση του χρέους έναντι των φορολογικών μέτρων και η Ελλάδα πρέπει να αναλάβει την πλήρη κυριότητα του προγράμματος αντί να παλεύει σε έναν αυτοκαταστροφικό πόλεμο φθοράς.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2016-05-03/greeces-next-b...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2012-06-12/greece-votes-i...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-01-25/so-long-austerity
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-03-02/syrizas-about-...
[4] https://www.washingtonpost.com/blogs/monkey-cage/wp/2015/07/05/why-the-g...
[5] http://www.euvisions.eu/greeces-annus-horribilis-2015/
[6] http://real-agenda.com/tsipras-does-not-believe-in-the-rescue/
[7] https://wikileaks.org/imf-internal-20160319/transcript/IMF%20Anticipates...
[8] http://www.wsj.com/articles/leaked-call-shows-continued-strains-between-...
[9] http://english.capital.gr/News.asp?id=2413361
[10] http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1093385/sima-kindunou-to-iobe-g...
[11] http://greekeconomistsforreform.com/wp-content/uploads/injustice_Papaioa...
[12] http://www.cnbc.com/2016/02/10/us-investors-getting-burned-on-greek-bank...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition