Βασιλιάς της Τουρκίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Βασιλιάς της Τουρκίας

Ο Ερντογάν μετά τον Νταβούτογλου

Ωστόσο, μέχρι στιγμής, το τέχνασμα του ΡΚΚ έχει αποτύχει παταγωδώς και έχει δημιουργήσει τεράστιο κόστος στον άμαχο κουρδικό πληθυσμό στα νοτιοανατολικά της χώρας. Για να ξεριζώσουν τις στρατιωτικές υποδομές του ΡΚΚ στα αστικά κέντρα, οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν επιβάλλει εβδομαδιαίες απαγορεύσεις της κυκλοφορίας στις πόλεις της νοτιοανατολικής Τουρκίας, αναστέλλοντας τις ατομικές ελευθερίες. Το PKK δεν ήταν σε θέση να νικήσει τον ισχυρό τουρκικό στρατό, και οι μάχες μεταξύ της οργάνωσης και των δυνάμεων ασφαλείας είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες θύματα μεταξύ των αμάχων. Εν τω μεταξύ, η επιστροφή της ομάδας στην βία έχει εμποδίσει την ανάπτυξη του φιλοκουρδικού Κόμματος της Δημοκρατίας του Λαού (HDP), την μόνη ειρηνική φωνή για τα δικαιώματα των Κούρδων στην Τουρκία.

Το 2015, το HDP ήταν στα πρόθυρα του να γίνει παίκτης στην εθνική πολιτική [σκηνή], όταν αύξησε την υποστήριξή του από το 6,5% στις εκλογές του 2011 στο 13% τον περασμένο Ιούνιο [3]. Το κόμμα υπερδιπλασίασε τα εκλογικά ποσοστά του με το να κατεβάσει φιλελεύθερους υποψήφιους σε μεγάλες πόλεις στην δυτική Τουρκία όπου προσήλκυσε Τούρκους ψηφοφόρους, και συντηρητικούς υποψήφιους στα νοτιοανατολικά όπου προσήλκυσε θρησκευόμενους Κούρδους ψηφοφόρους. Η βία φόβισε τους φιλελεύθερους Τούρκους και τους συντηρητικούς Κούρδους ψηφοφόρους και τους απομάκρυνε από το κόμμα. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι η υποστήριξη προς το HDP [6] μπορεί να έχει πέσει σε τόσο χαμηλό ως το 7%. Τουλάχιστον κάποιοι από τους συντηρητικούς Κούρδους ψηφοφόρους φαίνεται να εγκαταλείπουν το HDP για το ΑΚΡ: Η ανάδυση του PKK ωφελεί τον Ερντογάν.

Ίσως ακόμη πιο επιζήμιο για τα κουρδικά συμφέροντα μακροπρόθεσμα να είναι ότι η αναζωπύρωση των συγκρούσεων βοήθησε τον Ερντογάν να ενισχύσει την εικόνα του ως ένας ισχυρός ηγέτης. Πριν από την πρόσφατη αιματοχυσία, ο Ερντογάν είχε φτάσει στο όριο της εκλογικής υποστήριξής του κατεβαίνοντας [στις εκλογές] ως συντηρητικός ισλαμιστής πρόεδρος ικανός να παρέχει οικονομική ευημερία και καλή διακυβέρνηση. Σε δύο εκλογές, το 2011 και το 2015, ο Ερντογάν έτρεξε σε αυτή την πλατφόρμα και κέρδισε περίπου 49,5% των ψήφων. Ο Τούρκος ηγέτης ξεπέρασε το όριο του 50% στις εθνικές εκλογές μόνο μια φορά και μόνο για λίγο: Στις προεδρικές εκλογές του 2014, έλαβε το 51,8% των ψήφων. Ο Ερντογάν δεν θέλει να ρισκάρει σε κανένα δημοψήφισμα και, συνεπώς, ψάχνει να ενισχύσει την δημοτικότητά του και πέραν του 50%.

Η υψηλή δημοτικότητα θα δουλέψει επίσης προς όφελός του Ερντογάν αν αποφασίσει να παρακάμψει το δημοψήφισμα και να ζητήσει αντί για αυτό πρόωρες εκλογές ώστε να αυξήσει την πλειοψηφία του ΑΚΡ στην τουρκική βουλή. Μια ισχυρή προσέλευση στις κάλπες θα προσδώσει στο ΑΚΡ ενισχυμένη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, και σε αυτήν την περίπτωση ο Ερντογάν θα μπορούσε να κάνει αλλαγές στο σύνταγμα της χώρας χωρίς να χρειάζεται να πάει σε δημοψήφισμα.

Με την πρόσφατη υιοθέτηση του αντι-κουρδικού τουρκικού εθνικισμού, ο Ερντογάν ελπίζει να διευρύνει την βάση του και να αποσπάσει ψηφοφόρους από το αντιπολιτευτικό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης [7] (MHP), του οποίου η συντηρητική ακραία εθνικιστική πλατφόρμα σχεδόν ταιριάζει στην ισλαμιστική εθνικιστική πλατφόρμα του ΑΚΡ. Το MHP έλαβε 12% των ψήφων στις εκλογές του Νοεμβρίου 2015. Αλλά μια πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι η υποστήριξή του έχει πέσει στο 9% [8]. Εν τω μεταξύ, η υποστήριξη του AKP έχει αυξηθεί από το 49,5% στο 56%.

Φυσικά, δεν θα είναι όλοι στην Τουρκία ευτυχείς να δουν την τύχη του Ερντογάν να βελτιώνεται. Έχει κερδίσει διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις δαιμονοποιώντας και άγρια επιτιθέμενος πολιτικά σε δημογραφικές ομάδες που δεν θα ψήφιζαν ποτέ υπέρ του. Ο κατάλογος περιλαμβάνει κοσμικούς, αριστερούς, σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθερους, Αλεβίτες και Κούρδους εθνικιστικές. Όταν συνδυάζονται, αυτές οι ομάδες αποτελούν περισσότερο από το 40% του τουρκικού εκλογικού σώματος, αλλά υπάρχουν ακόμα πολλοί εχθροί που τον περιμένουν να πέσει από την εξουσία, και σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν γνωρίζει ότι οι κατηγορίες διαφθοράς εις βάρος του και κατά μελών της οικογένειάς του το 2013 τον έχουν αφήσει χωρίς [να έχει πια έναν] χαριτωμένο τρόπο για να βγει από την σκηνή. Όταν οι εισαγγελείς προσπάθησαν να απαγγείλουν κατηγορίες εναντίον του Ερντογάν και της οικογένειάς του, ο Ερντογάν τους αντικατέστησε γρήγορα: Οι κατηγορίες στην συνέχεια απορρίφθηκαν.

Έτσι, ο Ερντογάν ξέρει ότι πρέπει να συνεχίσει να κερδίζει εκλογές και να εδραιώνει την εξουσία του, μήπως ο ίδιος και τα μέλη της οικογένειάς του εκτεθούν σε δίωξη. Εκείνος θα συνεχίσει να φυλακίζει δημοσιογράφους, να απαγορεύει ειρηνικές διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης και να παρενοχλεί τους διαφωνούντες. Ξέρει ότι η βίαιη καταστολή εκείνων που δεν είναι πιθανό να ψηφίσουν υπέρ του δημοψηφίσματός του μόνο θα βοηθήσει την εξουσία του.

Η επιδίωξη της εξουσίας από τον Ερντογάν βάζει την Τουρκία σε ένα επικίνδυνο μονοπάτι. Αυτός είναι ο de facto επικεφαλής της κυβέρνησης και επικεφαλής του κυβερνώντος κόμματος πέραν του ότι είναι αρχηγός του κράτους (ο επίσημος τίτλος του). Η προσωποποίηση της δύναμης και η υπονόμευση των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών θα καταστήσουν την χώρα εξαιρετικά εύθραυστη. Όταν ο Ερντογάν αφήσει την εξουσία -και μια μέρα θα το κάνει- θα έχουν απομείνει λίγα θεσμικά όργανα όρθια για να την κρατήσουν ενωμένη. Η Τουρκία είναι μια δημοκρατία για μεγάλο χρονικό διάστημα –αρκετό καιρό για να θεωρείται ασφαλής. Αλλά η επιδίωξη του Ερντογάν για πλήρη εξουσία αποδεικνύει ότι οι λαϊκιστές ηγέτες μπορούν να διαφθείρουν τέτοια συστήματα επίσης.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-05-08/turkeys-king