Θα σταματήσει ο Temer την κρίση στην Βραζιλία;

Η πρόεδρος της Βραζιλίας Dilma Rousseff έχει παυθεί προσωρινά από τα καθήκοντά της, ενώ περιμένει την ετυμηγορία στην δίκη για την μομφή εναντίον της, η οποία μπορεί να διαρκέσει έως και 180 ημέρες. Με την σειρά του, ο αντιπρόεδρός της, Michel Temer, έχει γίνει ο προσωρινός πρόεδρος [1]. Η διαδικασία που οδήγησε στην αλλαγή των ηγετών έχει δημιουργήσει κόστος για όλες τις πλευρές. Η κυβέρνηση έχασε σε αξιοπιστία και η αντιπολίτευση φαίνεται ότι έχει κάνει μια καιροσκοπική [2] προσπάθεια να αρπάξει την εξουσία μέσω μιας πολυαμφισβητημένης διαδικασίας μομφής. Το κοινό, επίσης, είναι μπερδεμένο. Η μομφή είναι περισσότερο σαν την αναισθησία πριν από την απαραίτητη χειρουργική επέμβαση και όχι η επέμβαση που ο λαός περίμενε ότι θα μπορούσε να «διορθώσει» την κατάσταση. Το αποτέλεσμα είναι ένα γενικό αίσθημα μουδιάσματος, ακόμη και για τον διαβόητα ενεργητικό Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, τον πρώην πρόεδρο της Βραζιλίας και πολιτικό μέντορα της Rousseff, του οποίου τα τελευταία λόγια αφότου η «μαθήτριά» του άφησε την εξουσία στις 12 Μαΐου ήταν απλά: «Πάω σπίτι τώρα». [3]

Για μήνες, η πλειοψηφία των Βραζιλιάνων [4] έχουν ζήσει με την προσδοκία ότι, αφού η Ρούσεφ έφυγε, η χώρα θα αρχίσει επιτέλους να μελετά τις πολιτικές και οικονομικές ασθένειες [5] που αντιμετωπίζει. Αυτό σημαίνει ότι το παράθυρο για τη νέα κυβέρνηση ώστε να παράγει κάποια αποτελέσματα είναι μικρό, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι το Εργατικό Κόμμα (PT) της εκτοπισμένης Rousseff υπόσχεται να εμποδίσει [6] οποιαδήποτε μεταρρύθμιση προτείνει ο προσωρινός πρόεδρος. Ο πληθυσμός είναι ανυπόμονος και η κατασταλτική δράση της διαδικασίας μομφής θα ξεφτίσει σύντομα, κάτι που θα μπορούσε να σημάνει νέες διαδηλώσεις και αστάθεια αν δεν υπάρξουν σημαντικές αλλαγές σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Όσο λεπτή κι αν είναι η κατάσταση, είναι ήδη δυνατό να προβλεφθεί το πώς θα λειτουργήσει η νέα κυβέρνηση. Το νεοσυσταθέν υπουργικό συμβούλιο του Temer [7] -η μόνη συγκεκριμένη ενέργειά του μέχρι τώρα ως νέος ηγέτης της Βραζιλίας - είναι ενδεικτικό. Η Βραζιλία έχει πάνω από 30 πολιτικά κόμματα, εκ των οποίων όλα απαιτούν υπουργικές θέσεις σε αντάλλαγμα για την υποστήριξή τους, την οποία ο Temer χρειάζεται αν θέλει να περάσει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στο Κογκρέσο. Από την πλευρά της, η Ρούσεφ χρειάστηκε να το προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να δημιουργήσει 39 υπουργεία [8] για να σχηματίσει έναν βιώσιμο συνασπισμό. Παρά αυτό το ιστορικό, ο Temer αποφάσισε να περικόψει τον αριθμό των θέσεων του υπουργικού συμβουλίου στις 23 [9] ώστε να ανταποκρίνεται στην σημαντική λαϊκή απαίτηση να κάνει την κυβέρνηση πιο λιτή. Αυτό δεν είναι μικρό κατόρθωμα δεδομένου ότι το έκανε εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την πλειοψηφία [10] στο Κογκρέσο.

Η υπό αναστολή της ιδιότητάς της ως προέδρου της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρούσεφ, και ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας, Jose Eduardo Cardozo, παρίστανται σε συνέντευξη Τύπου με ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Μπραζίλια, στις 13 Μαΐου 2016. UESLEI MARCELINO / REUTERS
-----------------------------------------

Υπάρχει προφανώς ένα κόστος στην μείωση του αριθμού του υπουργικού του συμβουλίου. Μπόρεσε να προσφέρει θέσεις μόνο στις πιο ισχυρές προσωπικότητες στο Κογκρέσο, οι οποίοι τυχαίνει να είναι πλούσιοι, λευκοί, ηλικιωμένοι άνδρες. Αυτό θα αποτελέσει, προβλέψιμα, τροφή για τους επικριτές του Temer [11], οι οποίοι απαιτούν μεγαλύτερη ποικιλομορφία και την ένταξη των γυναικών και άλλων μειονοτήτων σε μια πιο αντιπροσωπευτική κυβέρνηση.

Πέρα από τα θέματα με την γενική σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, το επίκεντρο του σώματος είναι ο Henrique Meirelles [12], ο νέος υπουργός Οικονομίας του Temer, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Βραζιλίας επί Λούλα. Ο Meirelles ήταν το πρώτο όνομα που ανακοινώθηκε και του έχει δοθεί πλήρης αυτονομία [13] για να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές στην οικονομική δομή της Βραζιλίας. Ο διορισμός του είναι ειρωνικός, ωστόσο, δεδομένου ότι ο Λούλα είχε προσπαθήσει να πιέσει την Ρούσεφ να διορίσει τον Meirelles [14] σε αυτή την θέση τα τελευταία λίγα χρόνια. Εκείνη πεισματικά απέρριπτε την ιδέα λόγω της παλιάς ζήλιας [15] από τότε που και οι δύο τους ήταν στο υπουργικό συμβούλιο του Λούλα, όταν ο πρόεδρος έπαιρνε πάντα το μέρος του Meirelles.

Ο Meirelles δεν πήρε την υπόθεση ελαφρά. Υπολόγισε την κίνησή του ως μια δραματική επιστροφή στον πολιτικό κόσμο, αφού έχει φιλοδοξίες να κατέχει αιρετό αξίωμα [16] στο εγγύς μέλλον. Αν καταφέρει να διασώσει την οικονομία, θα μπορούσε να πάρει μια πορεία παρόμοια με του πρώην προέδρου Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο, του οποίου η επιτυχία ως υπουργού Οικονομίας μετά την μομφή εναντίον του προέδρου Fernando Collor de Mello το 1994 τον οδήγησε στην νίκη στις επόμενες δύο προεδρικές εκλογές. Ο Meirelles ελπίζει σε μια παρόμοια μοίρα, κάτι που θα μπορούσε να τον οδηγήσει να χρησιμοποιήσει την καλή φήμη του στην αγορά και τις επιδόσεις του υπό την κυβέρνηση Λούλα για να τοποθετήσει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις στο επίκεντρο της κυβέρνησης Temer.

Ο άλλος επίδοξος προεδρικός υποψήφιος στο υπουργικό συμβούλιο του Temer είναι ο José Serra, ένας γερουσιαστής για την πολιτεία του Σάο Πάολο με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSDB), ο οποίος είναι ο νέος υπουργός Εξωτερικών Σχέσεων. Μάλλον δεν υπάρχει θέση του υπουργικού συμβουλίου που να έχει χάσει τόσο κύρος [17] κατά την διάρκεια των ετών της Ρούσεφ όσο εκείνη των εξωτερικών σχέσεων. Η τάση της Rousseff να συγκεντρώνει την εξουσία σήμαινε ότι Βραζιλιάνοι διπλωμάτες έχασαν αυτονομία. Εν τω μεταξύ, [η Ρούσεφ] έδωσε προτεραιότητα στα εσωτερικά θέματα, πράγμα που σήμαινε μείωση του προϋπολογισμού [18] για το Υπουργείο Εξωτερικών Σχέσεων. Ωστόσο, αυτή είναι σαφώς μια στρατηγική θέση, κάτι που δίνει στον Serra μια τέλεια πλατφόρμα για να δείξει τι είναι ικανός να κάνει στην προετοιμασία του για να στοιχηματίσει για την προεδρία το 2018. Μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, η Βραζιλία σίγουρα θα προσπαθήσει να ανακτήσει την θέση της στον κόσμο, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει τις οικονομικές φιλοδοξίες της, επίσης.

Μέλη κοινωνικών κινημάτων κρατούν πανό κατά την διάρκεια μιας διαμαρτυρίας ενάντια στον Αντιπρόεδρο της Βραζιλίας Michel Temer μπροστά από το Jaburu Palace στην Μπραζίλια, στις 23 Απριλίου 2016. Το πλακάτ γράφει: «Temer – πραξικοπηματίας». UESLEI MARCELINO / REUTERS
-----------------------------------------------

Η υποψηφιότητα του Serra έφερε επίσης το κόμμα του, το PSDB, στην κυβέρνηση συνασπισμού, για πρώτη φορά από τότε που έχασε την προεδρία από το PT το 2002. Αυτό σημαίνει ότι το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης κατά την διάρκεια της διοίκησης Rousseff είναι τώρα στο πλευρό του Temer. Αλλά το κόμμα έχει καταστήσει σαφές ότι αν λαϊκά αιτήματα όπως η συνέχιση των ερευνών για διαφθορά προσωπικοτήτων στο κόμμα της Rousseff, το PT, για παράδειγμα, δεν προχωρήσουν, θα εγκαταλείψει τον συνασπισμό [19]. Αυτό δείχνει πόσο εύθραυστες είναι οι συμμαχίες του Temer σε αυτό το σημείο˙ την ίδια στιγμή, αυτό αποδεικνύει ότι είναι σε θέση να συμβιβάσει αντικρουόμενα συμφέροντα, κάτι που ήταν πάντα η βασική δυσκολία της Rousseff.

Το υπουργικό συμβούλιο του Temer δείχνει ότι η νέα κυβέρνηση θα τοποθετήσει τα στοιχήματά της στην οικονομική ανάκαμψη βραχυπρόθεσμα, προκειμένου να εξασφαλίσει την απαραίτητη στήριξη για να παραμείνει στην εξουσία και στην πορεία να προωθήσει μεταρρυθμίσεις σε άλλους τομείς, όπως στο πολιτικό σύστημα. Στο κάτω-κάτω, η Ρούσεφ εξακολουθεί να είναι η πρόεδρος, εκτός αν η Γερουσία ψηφίσει για να την απομακρύνουν, και αν ο Temer δεν είναι σε θέση να παράγει τις απαραίτητες αλλαγές που απαιτεί η χώρα, θα μπορούσε να χάσει την βάση της υποστήριξής του και να πιέσει τους συμμάχους του να υποστηρίξουν την επιστροφή της Rousseff. Δεδομένου ότι η Ομοσπονδιακή Γερουσία κρίνει την δίκη επί της μομφής, η διαδικασία είναι τελικά πολιτική και η πολιτική έχει έναν τρόπο να παράγει μη αναμενόμενα αποτελέσματα.

Εν τω μεταξύ, η Βραζιλία πρέπει να βρει έναν τρόπο να επιστρέψει στην ομαλότητα, ή τουλάχιστον σε κάποια εκδοχή της. Η πολιτική κρίση έχει κυριαρχήσει στις ζωές των Βραζιλιάνων, πράγμα που σημαίνει ότι ο καθένας είναι συντονισμένος με το τι συμβαίνει στην Μπραζίλια, την πρωτεύουσα του έθνους. Με κάθε παραπάτημα, ο Temer θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τόση λαϊκή οργή όση και η Ρούσεφ. Ο πληθυσμός είναι πρόθυμος να προχωρήσει μέσω της διαδικασίας μομφής και η προσωρινή κυβέρνηση θα πρέπει να επωφεληθεί από το στιγμιαίο μούδιασμα που προκάλεσε η μομφή. Ας ελπίσουμε η μετεγχειρητική θεραπεία δεν θα προκαλέσει περαιτέρω επιπλοκές.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/brazil/2016-05-16/will-temer-end...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/brazil/2016-04-14/brazils-next-p...
[2] http://www.bbc.com/portuguese/brasil/2016/05/160512_atualizacao_dia_d_im...
[3] http://www1.folha.uol.com.br/poder/2016/05/1770559-eu-vou-pra-casa-diz-l...
[4] http://www1.folha.uol.com.br/poder/2016/03/1751950-apoio-a-impeachment-d...
[5] http://www.economist.com/news/briefing/21684778-former-star-emerging-wor...
[6] http://noticias.uol.com.br/politica/ultimas-noticias/2016/05/12/obstruca...
[7] http://www1.folha.uol.com.br/poder/2016/05/1770528-veja-quem-serao-os-mi...
[8] http://www1.folha.uol.com.br/poder/2015/08/1672777-governo-anuncia-corte...
[9] http://www2.camara.leg.br/camaranoticias/noticias/POLITICA/508712-MEDIDA...
[10] http://g1.globo.com/politica/blog/cristiana-lobo/post/equipe-de-eventual...
[11] http://www.pt.org.br/ministerio-do-golpe-nenhuma-mulher-e-muitos-corruptos/
[12] http://www.wsj.com/articles/brazils-new-government-to-name-henrique-meir...
[13] http://www.jb.com.br/economia/noticias/2016/04/24/meirelles-impoe-condic...
[14] http://epoca.globo.com/tempo/noticia/2016/05/meirelles-o-ministro-de-tem...
[15] http://www.diariodepernambuco.com.br/app/noticia/economia/2015/11/11/int...
[16] http://br.reuters.com/article/topNews/idBRKCN0Y316U
[17] http://www1.folha.uol.com.br/poder/2016/05/1770850-sem-admitir-interesse...
[18] http://www.bbc.com/portuguese/noticias/2014/12/141231_novo_chanceler_mau...
[19] http://oglobo.globo.com/brasil/fernando-henrique-cardoso-temer-tem-que-f...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition