Πώς ο λαϊκισμός θα αλλάξει την εξωτερική πολιτική

Οι ελίτ της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον είναι ακριβώς τόσο αποπροσανατολισμένες από την άνοδο των προεδρικών ελπιδοφόρων, Donald Trump και Bernie Sanders, όπως όλοι οι άλλοι. Σηματοδοτώντας την άνοδο του λαϊκισμού ως κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική των ΗΠΑ, ο Trump και ο Sanders αμφισβητούν τις βασικές παραδοχές επί των οποίων έχουν χτιστεί δεκαετίες αμερικανικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Αν και είναι πολύ νωρίς για να προσδιοριστεί το αποτέλεσμα των εκλογών, είναι ήδη σαφές ότι η επιτυχία της παγκόσμιας δέσμευσης της επόμενης κυβέρνησης θα μετατραπεί σε μια σωστή ανάγνωση των εγχώριων διαθέσεων.

Οι εγχώριες συνθήκες που έχουν παρουσιάσει ο Trump και ο Sanders είναι μια λαχτάρα για μια αποκατεστημένη μεσαία τάξη, μια αίσθηση βαθιάς και αυξανόμενης οικονομικής ανασφάλειας, έναν θυμό για την στασιμότητα στις αμοιβές και την διεύρυνση των ανισοτήτων. Αυτή η σκοτεινή διάθεση φέρνει μαζί της σοβαρές συνέπειες στην εξωτερική πολιτική, κάτι που ο επόμενος πρόεδρος θα ήταν συνετό να μελετήσει. Θα είναι αδύνατο απλά να γυρίσουμε σελίδα στην προεκλογική εκστρατεία του 2016 χωρίς πρώτα να πολεμήσουμε με τις λαϊκιστικές δυνάμεις που έχουν ήδη κάνει την φετινή χρονιά μια πρωτιά για τα βιβλία της ιστορίας.

Οι αουτσάιντερ υποψήφιοι έστρεψαν την σφοδρότερη δύναμη του πυρός τους προς το διεθνές εμπόριο. Για τον Donald Trump, η NAFTA «κατέστρεψε την χώρα μας όπως την ξέρουμε», και στο μυαλό του Bernie Sanders, η Trans-Pacific Partnership (TPP, Συνεργασία Εκατέρωθεν του Ειρηνικού) είναι «μια καταστροφική εμπορική συμφωνία με σκοπό την προστασία των συμφερόντων των μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών εις βάρος των εργαζομένων, των καταναλωτών, του περιβάλλοντος και των θεμελίων της αμερικανικής δημοκρατίας». Η αντίθεσή τους σε εμπορικές συμφωνίες ώθησε σε παρόμοιες δηλώσεις τους ανταγωνιστές τους, και τόσο η Χίλαρι Κλίντον όσο και ο Ted Cruz βγήκαν έντονα κατά της TPP.

Μια πλαστική φιγούρα του Bernie Sanders, στις 25 Φεβρουαρίου 2016. BRENDAN MCDERMID / REUTERS
------------------------------------------

Με μια πρώτη ματιά, ο περιορισμός του εμπορίου θα φαινόταν σαν μια αταίριαστη θέση σε μια χώρα που έχει μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού και έχει ιστορικά κάνει μια από τις εθνικές της προτεραιότητες την ασφάλεια των αγορών στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, ο πρώην πρόεδρος Μπιλ Κλίντον υπέγραψε τη NAFTA, μια συμφωνία που διαπραγματεύθηκε η διοίκηση George H. W. Bush. Εν τω μεταξύ, ο πρώην πρόεδρος George W. Bush εξασφάλισε σύμφωνα ελεύθερων συναλλαγών με την Αυστραλία, την Χιλή, την Ιορδανία και άλλους. Οι εμπορικές συμφωνίες με την Κολομβία, τον Παναμά και τη Νότια Κορέα άρχισαν να ισχύουν υπό την κυβέρνηση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος επεδίωξε μια διατλαντική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, επίσης.

Ωστόσο, έχει γίνει ένα «άρθρον πίστεως» μεταξύ μεγάλων τμημάτων του αμερικανικού πληθυσμού ότι το εμπόριο πλήττει τους εργαζομένους και παρέχει οφέλη κυρίως στις πλούσιες εταιρείες. Μια νέα δημοσκόπηση του Pew Research Center, για παράδειγμα, δείχνει ότι το ήμισυ των πολιτών πιστεύει ότι η παγκόσμια οικονομική δέσμευση είναι «κακό πράγμα», επειδή μειώνει μισθούς και κοστίζει θέσεις εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εμπορικές συμφωνίες είναι επωφελείς και εξακολουθούν να είναι πιθανές -λιγότερο από από ένα χρόνο πριν, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε για να δώσει στον πρόεδρο την εξουσία της προώθησης του εμπορίου για να βελτιωθεί η εξέταση των νέων συμφωνιών- αλλά είναι σαφές ότι ο επόμενος πρόεδρος θα πρέπει να τις οχυρώσει με ένα καλύτερο δίκτυ κοινωνικής ασφάλειας. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει σημαντική βοήθεια για την εκπαίδευση και την επιμόρφωση των εργαζομένων που εκτοπίστηκαν λόγω του διεθνούς εμπορίου.

Η λαϊκιστική παρόρμηση πηγαίνει πολύ πιο πέρα από το εμπόριο. Τόσο ο Trump όσο και ο Sanders έχουν τονίσει αυτό που ο Ομπάμα έχει ονομάσει «εγχώρια οικοδόμηση έθνους» (“nation building at home”), και το δημόσιο αίσθημα τους υποστηρίζει. Στην δημοσκόπηση του Pew, οι περισσότεροι Αμερικανοί λένε ότι θα ήταν καλύτερα αν οι Ηνωμένες Πολιτείες απλά ασχολούνταν με τα δικά τους προβλήματα και να αφήσουν τις άλλες χώρες να ασχοληθούν με τα δικά τους όσο καλύτερα μπορούν. Αμφότεροι οι Sanders και Trump επέκριναν τον πόλεμο της κυβέρνησης Μπους στο Ιράκ, την παρέμβαση του Ομπάμα στην Λιβύη και την έννοια της αλλαγής του καθεστώτος για την προώθηση της δημοκρατίας στο εξωτερικό. Ο Cruz καταδίκασε την ανατροπή του πρώην ηγέτη της Λιβύης, συνταγματάρχη Μουαμάρ αλ-Καντάφι, και προειδοποίησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να προσπαθήσουν να ανατρέψουν τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ακόμη και η Χίλαρι Κλίντον ήταν σε θέση άμυνας κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας της, τόσο για την ψήφο της στην Γερουσία με την οποία ενέκρινε τον πόλεμο στο Ιράκ όσο και για την υποστήριξή της στην ανθρωπιστική επέμβαση στην Λιβύη.

Την ίδια στιγμή, οι Αμερικανοί εξακολουθούν να έχουν κίνητρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και θεωρούν το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) ως βασική απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το δίδαγμα είναι σαφές: Υπό το φως των απογοητευτικών αποτελεσμάτων από τους πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και από την επέμβαση στην Λιβύη, οι Αμερικανοί θέλουν να ξέρουν ότι οι ηγέτες τους δεν θα σπεύσουν σε δαπανηρές στρατιωτικές περιπέτειες εάν δεν διακυβεύεται ένα εύκολα προσδιορίσιμο εθνικό συμφέρον. Ακόμα και τότε, θα απαιτούν να βλέπουν τους συμμάχους τους συστρατευμένους, μια σαφή αίσθηση προόδου, ένα όριο για τα θύματα, και ένα φως στο τέλος του τούνελ. Ο επόμενος πρόεδρος θα πρέπει να τα προσφέρει όλα αυτά -όσον αφορά τόσο τους πολέμους που πρέπει ακόμη να συμμαζέψει στο Αφγανιστάν, την Λιβύη και την Συρία όσο και στους νέους που θα έρθουν- προκειμένου να διατηρεί λαϊκή υποστήριξη.

Ένας οπαδός με την μάσκα του Donald Trump σε εκδήλωση των ρεπουμπλικάνων στο δημαρχείο του Wausau, στο Wisconsin, στις 2 Απριλίου 2016. BEN BREWER / REUTERS
-----------------------------------------

Παράλληλα με την λαϊκιστική παρόρμηση σήμερα υπάρχει μια φθίνουσα εθνική αυτοπεποίθηση. Ο Trump υπόσχεται φωναχτά να κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες μεγάλες και πάλι, και στην δημοσκόπηση του Pew, σχεδόν το ήμισυ των Αμερικανών ανέφεραν ότι πιστεύουν πως η χώρα τους παίζει λιγότερο σημαντικό και ισχυρό ρόλο ως παγκόσμιος ηγέτης από ό, τι πριν από μια δεκαετία. Αυτό δεν αποτελεί μια αντίφαση: Το κοινό πράγματι θέλει να δει ισχυρές τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ως μια χώρα που εμπλέκεται μόνο στην περίπτωση που τα εθνικά συμφέροντα έχουν καθοριστεί με σαφήνεια, έχουν τύχει υπεράσπισης και όλα αυτά με επιτυχία.

Φυσικά, αμφότεροι οι αουτσάιντερ προεδρικοί υποψήφιοι έχουν προσφέρει συνταγές για τις ασθένειες των ΗΠΑ οι οποίες είναι κακοσχεδιασμένες, μερικές φορές καταστροφικά. Αλλά η διάγνωσή τους για την εθνική διάθεση και αυτό που οι Αμερικανοί θέλουν είναι σε μεγάλο βαθμό σωστή. Οι Αμερικανοί σήμερα ανησυχούν για την οικονομική και την εσωτερική ασφάλεια, κουρασμένοι από ατελείωτους πολέμους, και δύσπιστοι για τις επιχειρηματικές και τις κυβερνητικές ελίτ. Αυτά τα συναισθήματα δεν θα εξαφανιστούν εν μία νυκτί, όποιος κι αν εκλεγεί πρόεδρος.

Ορισμένοι από τους μεγαλύτερους προέδρους των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν κατευθύνει τις δυνάμεις του λαϊκισμού –ωστόσο πολύ πιο ήπιες-σε μια πηγή εθνικής ανανέωσης. Άλλοι έχουν χρησιμοποιήσει τις διαγνώσεις των αποτυχόντων υποψηφίων για να διαμορφώσουν μια βιώσιμη και επιτυχημένη εξωτερική πολιτική. Η ανησυχία του παλαιού Δημοκρατικού προεδρικού υποψηφίου William Jennings Bryan για τον κοινό άνθρωπο βρήκε το δρόμο της σε μερικές από τις εγχώριες ατζέντες που υιοθετήθηκαν από τους προέδρους Theodore Roosevelt και Woodrow Wilson, και το όραμα του προέδρου Ronald Reagan να κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο εν μέρει ήταν εμπνευσμένο από τον γερουσιαστή της Αριζόνα, Barry Goldwater. Η ευκαιρία είναι στο χέρι του επόμενου προέδρου να δημιουργήσει μια εξωτερική πολιτική πιο ενεργή από εκείνη του Ομπάμα, αλλά λιγότερο επεκτατική από ό, τι του George Bush –μια εξωτερική πολιτική που να ταιριάζει σε έναν κόσμο χρόνιων, διαπλεκόμενων κρίσεων όπου το τέλμα και η αδράνεια φέρουν αμφότερα μεγάλο κόστος. Αλλά αυτό θα ξεκινήσει με μια παραδοχή ότι οι τάσεις που έχουν κάνει το 2016 μοναδικό στα χρονικά της πολιτικής των ΗΠΑ μπορεί να είναι σύντομα παρελθόν, αλλά είναι πιο πιθανό να αποτελούν έναν πρόλογο.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-05-23/how-populism-will-cha...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition