Το «παρ’ ολίγον» της Αυστρίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το «παρ’ ολίγον» της Αυστρίας

Πώς οι εκλογές αποκάλυψαν ένα πολιτικό κέντρο που εξαφανίζεται
Περίληψη: 

Τα κύρια πολιτικά κόμματα χρειάζονται απεγνωσμένα να επανακτήσουν την αξιοπιστία τους. Αυτό συνεπάγεται την ανάληψη πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού συνόλου πολιτικών που να ανταποκρίνονται σε θέματα όπως η μετανάστευση και η παγκοσμιοποίηση

Ο WILLIAM DROZDIAK είναι εξωτερικός βασικός συνεργάτης Εξωτερικής Πολιτικής στο Brookings Institution και βασικός σύμβουλος για την Ευρώπη και την Ευρασία στην McLarty Associates. Το επερχόμενο βιβλίο του Fractured Continent: Europe’s Crises and the Fate of the West θα εκδοθεί το επόμενο έτος από τον εκδοτικό οίκο W. W. Norton.

Στις 23 Μαΐου, ο Norbert Hofer, ο υποψήφιος από το αυστριακό ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας, έχασε τις προεδρικές εκλογές για μόνο 31.000 ψήφους. Η ισχυρή παρουσία του εξέπληξε τους παρατηρητές οι οποίοι πίστευαν ότι μια ευημερούσα δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς όπως η Αυστρία, δεν θα μπορούσε να έρθει τόσο κοντά στην εκλογή ενός ακροδεξιού αρχηγού του κράτους. Θα ήταν ο πρώτος ακροδεξιός αρχηγός του κράτους που θα εκλεγόταν στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Παρά το γεγονός ότι ο Alexander Van der Bellen, ο 72χρονος πρώην επικεφαλής του αριστερού Πράσινου Κόμματος, θριάμβευσε στο τέλος, ήταν εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο ίδιος, όπως και ο Hofer, ήταν κάτι σαν υποψήφιος διαμαρτυρίας. Κι αυτός, επίσης, αποκήρυξε έντονα τα κεντρώα κυβερνώντα κόμματα της Αυστρίας, τα οποία έχουν μοιραστεί την εξουσία για έξι δεκαετίες, κάνοντας [προεκλογική] εκστρατεία ενάντια στο ισχυρό σύστημα πατρωνίας που όπως ισχυρίστηκε είχε διαφθείρει την αυστριακή δημοκρατία κατά την διάρκεια των ετών.

Η τακτική των Van der Bellen και Hofer λειτούργησε καλά. Στον πρώτο γύρο των εκλογών, που πραγματοποιήθηκε στις 24 Απριλίου, οι υποψήφιοι από τα μεγάλα κόμματα, οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες, κέρδισαν μόνο το 22% των ψήφων. Αυτό οδήγησε σε έναν έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων ακροδεξιών και «πράσινων» υποψηφίων, με πολλούς μετριοπαθείς Αυστριακούς να συσπειρώνονται γύρω από τον Van der Bellen για να εμποδίσουν την πορεία του Κόμματος της Ελευθερίας προς το προεδρικό μέγαρο.

Η άνοδος του Κόμματος της Ελευθερίας ταιριάζει, κατά κάποιο τρόπο, με την ευρύτερη τάση του αυξανόμενου λαϊκισμού της δεξιάς στην Ευρώπη, ο οποίος τροφοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την εισροή προσφύγων στην ήπειρο. Αλλά οι ακριβείς ρίζες, και μερικές φορές τα μηνύματα, αυτών των ακροδεξιών κομμάτων είναι εντελώς διαφορετικά. Το πολωνικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη, για παράδειγμα, εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, δύο δεκαετίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, κατά την αρχική έκρηξη του δεξιού εθνικισμού στην κεντρική Ευρώπη που ενίσχυσε επίσης το κίνημα Fidesz του Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία», εν τω μεταξύ, προέκυψε τα τελευταία χρόνια ως ένα κόμμα ενάντιο στο ευρώ και στους μετανάστες. Και το δανέζικο Λαϊκό Κόμμα και το ολλανδικό Κόμμα για την Ελευθερία διακηρύσσουν ότι η απρόσκοπτη μετανάστευση θα καταστρέψει το γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας. Πιο ακραίες ομάδες που διακηρύττουν ένα ανοιχτά ρατσιστικό μήνυμα περιλαμβάνουν το ουγγρικό κόμμα Jobbik και το κίνημα της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα.

Το αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας ίσως μοιάζει πιο πολύ με το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, υπό την έννοια ότι έχει επιδιώξει τα τελευταία χρόνια να σπάσει την κυριαρχία των μεγάλων κυβερνώντων κομμάτων κάνοντας την ατζέντα του πιο ελκυστική στους μετριοπαθείς ψηφοφόρους. Στο απόγειό του, αφότου η χώρα ανέκτησε την κυριαρχία της το 1955, το Κόμμα της Ελευθερίας έμενε στο περιθώριο της αυστριακής πολιτικής. Οι πρώην ναζί αξιωματικοί που ίδρυσαν το κόμμα το 1956 ασπάζονταν το είδος της ρατσιστικής, παν-γερμανικής ιδεολογίας που προωθούσε ο γεννηθείς στην Αυστρία Αδόλφος Χίτλερ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, υπό τον -χαρισματικό στην τηλεόραση- ηγέτη του, Jörg Haider, το κόμμα απέρριψε τα αντισημιτικά θέματά του, επιτέθηκε στα κόμματα για την διαφθορά, πήρε περισσότερη υποστήριξη, και τελικά βρήκε τον δρόμο του σε κυβερνήσεις συνασπισμού με δύο από τα μεγάλα κόμματα. Το 2001, η είσοδός του στον ομοσπονδιακό κυβερνητικό συνασπισμό με τους Αυστριακούς Χριστιανοδημοκράτες με επικεφαλής τον καγκελάριο Βόλφγκανγκ Σούσελ οδήγησε σε προσωρινό αποκλεισμό από τις άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ που είχαν αντιρρήσεις στο να δουν ένα ακροδεξιό κόμμα να μπαίνει στην κυβέρνηση.

Μετά το θάνατο του Χάιντερ σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 2008, το Κόμμα της Ελευθερίας μετατόπισε περαιτέρω την εστίασή του προς την διατήρηση των συντηρητικών Καθολικών αξιών της Αυστρίας και την προστασία της ευημερίας και των επιχειρηματικών δεσμών που μοιράζεται [η Αυστρία] με την γειτονική γερμανική περιοχή της Βαυαρίας -για παράδειγμα, συνηγορώντας υπέρ της βοήθειας σε αγρότες και σε μικρές επιχειρήσεις-προκειμένου να συσσωρεύσει υποστήριξη στην εκλογική του βάση στις αγροτικές περιοχές. Επίσης, άρχισε να υποβαθμίζει την αντισημιτική προέλευσή του και απάντησε στον δημόσιο συναγερμό σχετικά με την μετανάστευση των Μουσουλμάνων υποθάλποντας τα ισλαμοφοβικά ένστικτα. Ο Hofer δήλωσε επανειλημμένα κατά την διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ότι η Ευρώπη πρέπει να αποκρούσει την «μουσουλμανική εισβολή» διότι η πρόσφατη εισροή προσφύγων από την Συρία θα καταβάλλει την κοινωνική δομή της Αυστρίας.

Τέτοιες δηλώσεις αποδείχθηκαν ιδιαίτερα δημοφιλείς, δεδομένης της δημόσιας αποδοκιμασίας του τρόπου που ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Werner Faymann και οι χριστιανοδημοκράτες κυβερνώντες συνεργάτες του ανταποκρίθηκαν στην κρίση των προσφύγων συμπαρατασσόμενοι με την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στην έκκλησή της να δεχθεί δεκάδες χιλιάδες απελπισμένους Σύριους που έρχονταν στην Ευρώπη από την Τουρκία. Μετά από περισσότερο από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που ταξίδεψαν μέσω της χώρας το 2015, η πλειοψηφία των οποίων ήταν στον δρόμο τους προς την Γερμανία ή τις σκανδιναβικές χώρες, η δημόσια ανησυχία αυξήθηκε έντονα για το πότε το κύμα θα τελειώσει επιτέλους. Το Κόμμα της Ελευθερίας έλαβε μια απότομη ώθηση της στήριξής του στις δημοσκοπήσεις, και σε μια ταχεία αντιστροφή πορείας , τα παραδοσιακά κόμματα επέβαλαν αυστηρούς μεταναστευτικούς περιορισμούς για να εμποδίσουν την άφιξη νέων μεταναστών.