Ο σπασμός του Brexit | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο σπασμός του Brexit

Η λαϊκιστική οργή τροφοδοτεί το δημοψήφισμα
Περίληψη: 

Οι Βρετανοί ψηφοφόροι έχουν περιορισμένη γνώση για το πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και τείνουν να υπερεκτιμούν κατά πολύ τον αριθμό των μεταναστών που έχουν εγκατασταθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο καθώς και το μέγεθος της συμβολής του στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Τα έντυπα μέσα ενημέρωσης υποστηρίζουν δυσανάλογα την εκστρατεία «εκτός». Και οι εναλλακτικές φωνές, οι διαμαρτυρίες του βρετανικού Υπουργείου Οικονομικών, της Τράπεζας της Αγγλίας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και άλλων, δεν φαίνεται να έχουν κάποιο αποτέλεσμα.

Ο JONATHAN HOPKIN είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο London School of Economics and Political Science.

Οι εντάσεις στην εκστρατεία υπέρ του Brexit του Ηνωμένου Βασιλείου θα έπρεπε να κορυφωθούν με ένα δημοψήφισμα αυτή την Πέμπτη για το αν θα φύγει ή θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντ’ αυτού, κορυφώθηκαν πρόωρα με την τραγική δολοφονία της Jo Cox [1], μιας φιλο-ευρωπαίας βουλευτή των Εργατικών, η οποία πυροβολήθηκε και μαχαιρώθηκε βάναυσα την περασμένη εβδομάδα από έναν άνδρα [που βρισκόταν ιδεολογικά] κοντά σε μια βρετανική εξτρεμιστική αντι-μεταναστευτική ομάδα. Ήταν η πρώτη πολιτική δολοφονία Βρετανού πολιτικού από το τέλος των «Ταραχών», μια ταραγμένη εποχή συγκρούσεων στην Βόρεια Ιρλανδία, και οδήγησε πολλούς να αναρωτιούνται πώς μια σταθερή χώρα όπως το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να χάσει το μυαλό της για κάτι που είναι ουσιαστικά η συμμετοχή σε έναν εμπορικό συνασπισμό.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό απαιτεί τον προβληματισμό σχετικά με το πώς η χώρα διχάστηκε τόσο πολύ εξ αρχής. Από την αρχή, το Brexit έβαλε σε ανταγωνισμό τους νεότερους, πιο εύπορους, και κοσμοπολίτες αστούς Βρετανούς εναντίον των ηλικιωμένων, των φτωχότερων και λιγότερο μορφωμένων στις αγροτικές και μεταβιομηχανικές περιοχές της χώρας. Είναι αυτή η ίδια σύγκρουση -οι ελίτ εναντίον του λεγόμενου προλεταριάτου- που έχει τροφοδοτήσει την αναβίωση των ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι ψηφοφόροι είναι θυμωμένοι με την οικονομική τους αστάθεια, την στασιμότητα ή την μείωση του βιοτικού τους επιπέδου, και την απώλεια θέσεων εργασίας στις αναδυόμενες οικονομίες. Και έχουν κατηγορήσει τους μετανάστες [2] που φθάνουν στις ακτές τους.

Το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (United Kingdom Independence Party, UKIP), το οποίο έχει δεσμευθεί για την αποχώρηση από την ΕΕ, ήταν σε καλύτερη θέση να μετατρέψει αυτές τις απογοητεύσεις σε πολιτικές νίκες, κερδίζοντας αρκετά μεγάλο μερίδιο ψήφων στις πρόσφατες ευρωπαϊκές και εθνικές εκλογές. Παρά το γεγονός ότι έχει καταφέρει να εκλέξει ένα από τα μέλη του στο Κοινοβούλιο (αποσκίρτησε από το Συντηρητικό Κόμμα), το UKIP έχει ωφεληθεί από τα ρήγματα στο εσωτερικό του Συντηρητικού Κόμματος σχετικά με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, κάτι που πηγαίνει πίσω μέχρι το 1990. Εκείνη την χρονιά, ο John Major ανέλαβε ως πρωθυπουργός μετά την αμφιλεγόμενη εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ. Παρά το γεγονός ότι και οι δύο ήταν μέλη του Συντηρητικού Κόμματος, η Θάτσερ ήταν κατηγορηματικά αντίθετη στο να συμμετάσχει το Ηνωμένο Βασίλειο στο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα, το οποίο τελικά άνοιξε το δρόμο για το ευρώ. Αλλά ο Major δεν ήταν. Έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο να προσχωρήσει το 1990, αλλά αποδείχθηκε εξαιρετικά αντιδημοφιλής, ιδιαίτερα μεταξύ των ευρωσκεπτικιστών στο κόμμα του. Απέσυρε την ένταξη μόλις δύο χρόνια αργότερα.

Στην συνέχεια, κατά την διάρκεια των εκλογών του Μαΐου του 1997, το Συντηρητικό Κόμμα υπέστη μια σημαντική εκλογική ήττα και ο Major παραιτήθηκε. Ο David Cameron ήταν σε θέση να οδηγήσει το κόμμα πίσω στην εξουσία μόνο με την υπόσχεση να αντισταθεί περαιτέρω στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και, ως εκ τούτου, προσέφερε ένα δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ [3] πριν από τις εκλογές του 2015. Η προσφορά του ήταν περισσότερο μια προσπάθεια να κατευνάσει την ευρωσκεπτικιστική γνώμη των απλών μελών του κόμματός του καθώς τότε περίμενε ότι το κόμμα του θα χάσει. Αλλά η απροσδόκητη εκλογική επιτυχία του τον περασμένο Μάιο δεν του άφησε άλλη επιλογή από το να εκπληρώσει την υπόσχεσή του.

22062016-3.jpg

Ο ηγέτης του UKIP, Nigel Farage, στο Λονδίνο, στις 16 Ιουνίου του 2016. STEFAN WERMUTH / REUTERS
-------------------------------------------

Τώρα, το έργο του Cameron να υπερασπιστεί την βρετανική συμμετοχή σε μια οργάνωση για την οποία ο ίδιος έχει σπάνια δείξει ενθουσιασμό γίνεται όλο και πιο δύσκολο εξαιτίας μιας ανταρσίας στην ίδια την ομάδα του. Αρκετοί από τους υπουργούς του έχουν βγει ανοιχτά υπέρ μιας ψήφου «εκτός» και ο αντίπαλός του, ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος δεν έχει κρύψει την φιλοδοξία του να ηγηθεί του κόμματος των Tory [4], έχει εκστρατεύσει έντονα για μια έξοδο [από την ΕΕ]. Αυτό απαίτησε σημαντική πολιτική συστροφή, διότι ως δήμαρχος είχε δηλώσει την ενθουσιώδη υποστήριξή του στην μετανάστευση και υπερασπίστηκε τον ρόλο του Λονδίνου ως κορυφαίο οικονομικό κέντρο της Ευρώπης.

Έτι περαιτέρω στον σουρεαλιστικό χαρακτήρα της συζήτησης, οι Εργατικοί είναι το πιο σαφώς φιλοευρωπαϊκό από τα κύρια κόμματα, ωστόσο ο νέος ηγέτης του, ο Jeremy Corbyn, είναι ένας από μακρού χρόνου επικριτής της ΕΕ [5]. Μέχρι στιγμής, έχει δείξει ελάχιστη δέσμευση για την πλατφόρμα του κόμματός του σχετικά με το Brexit. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι σε αυτήν την κακοφωνία, η μόνη γνήσια φωνή φαίνεται να είναι εκείνη του ηγέτη του UKIP, Nigel Farage [6], του οποίου η εχθρότητα προς την μετανάστευση και οι εκκλήσεις για να επιστρέψει το Ηνωμένο Βασίλειο στο ομοιογενές παρελθόν του ήταν ακλόνητες σε όλη την πολιτική του καριέρα.