Η πτώση του Λονδίνου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πτώση του Λονδίνου

Η ζωή μετά το Brexit

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποια θα είναι η έκβαση των διαπραγματεύσεων. Η εκστρατεία του «εκτός» ήταν εμφανώς αόριστη για το θέμα [12], αλλά υπάρχουν μερικές βασικές επιλογές –η κάθε μια προβληματική με τον δικό της τρόπο. Κατ’ αρχάς, αν το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να διατηρήσει πλήρη πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ, θα μπορούσε να ακολουθήσει την λεγόμενη «νορβηγική επιλογή» και να επιλέξει [να ενταχθεί] στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), ο οποίος είναι μια υπάρχουσα διευθέτηση που συνδέει κάποιες γειτονικές ως προς την ΕΕ χώρες με την ενιαία αγορά. Αλλιώς, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να ακολουθήσει την παρόμοια «ελβετική επιλογή», μέσω της οποίας θα μπορούσε να δημιουργήσει μια διμερή συμφωνία με την ΕΕ παρόμοια με την διευθέτηση του ΕΟΧ.

Αλλά σε αυτά τα μοντέλα, σε αντάλλαγμα για την πρόσβαση στην ενιαία αγορά, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, να πληρώνει στον προϋπολογισμό της ΕΕ, και να ακολουθεί το συσσωρευμένο σώμα των κανονισμών της ΕΕ -όλα τα πράγματα που η εκστρατεία του «εκτός» υποσχέθηκε ότι θα τελειώσει με το Brexit. Εν ολίγοις, το Ηνωμένο Βασίλειο θα εξακολουθεί να υπόκειται στους κανόνες της ενιαίας αγοράς, αλλά θα χάσει τον οιονδήποτε ρόλο στην διαμόρφωσή τους. Εάν, αντιθέτως, το Ηνωμένο Βασίλειο αποφασίσει να εγκαταλείψει εντελώς την ενιαία αγορά, θα μπορούσε να εμπορεύεται με την ΕΕ όπως και κάθε άλλη χώρα που είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (η λεγόμενη «επιλογή ΠΟΕ»). Αλλά στην περίπτωση αυτή, οι βρετανικές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν δασμούς, καθώς και ουσιαστικούς μη δασμολογικούς φραγμούς στο εμπόριο. Δεδομένου ότι το 44% των βρετανικών εξαγωγών πηγαίνουν στην ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν πράγματι επιζήμιο.

Στις διαπραγματεύσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΕ θα αντιμετωπίσει αντιφατικές πιέσεις. Από την μια πλευρά, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας της βρετανικής οικονομίας, η ΕΕ θα θέλει να διατηρήσει μια ζωηρή συναλλακτική σχέση. Μια βαθιά ύφεση σε μια οικονομικά απομονωμένη Βρετανία θα πλήξει την ηπειρωτική Ευρώπη, επίσης. Από την άλλη πλευρά, η ΕΕ πρέπει να κάνει ένα σκληρό παζάρι με την Βρετανία ώστε να αποθαρρύνει άλλα κράτη-μέλη από το να εξετάσουν μια έξοδο. Η ΕΕ πρέπει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα ότι η έξοδος έχει δαπανηρές συνέπειες και να αποδείξει, όπως το έθεσε ο Jean-Claude Juncker στις παραμονές του δημοψηφίσματος, ότι το «έξω είναι έξω».

ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΡΕΧΙΤ

Σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που μαστίζεται από προβλήματα -οικονομική και νομισματική κατάρρευση, πρόσφυγες, και δημοκρατική οπισθοδρόμηση στα ανατολικά- το Brexit είναι το μεγαλύτερο από όλα αυτά. Η υποστήριξη για την ΕΕ είναι σε χαμηλό όλων των εποχών, και η νίκη του «εκτός» επευφημήθηκε από ακροδεξιούς ηγέτες, από την Γαλλίδα Marine Le Pen μέχρι τον Ολλανδό Geert Wilders, που έχουν ζητήσει την διενέργεια δικών τους δημοψηφισμάτων. Ωστόσο, αν και οι ανησυχίες για την πιθανή διάλυση της ΕΕ είναι κατανοητές, η Ένωση κατά πάσα πιθανότητα θα κρατηθεί.

Το Brexit θα καταφέρει ένα τεράστιο πλήγμα στο διεθνές κύρος και την αυτοπεποίθηση -ό, τι έχει απομείνει από αυτήν- του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τούς λαϊκιστές και τα μαθήματα από το Brexit, θέτοντας περισσότερους περιορισμούς όσον αφορά την πρόσβαση στις κοινωνικές παροχές για τους μετανάστες στην ΕΕ. Πράγματι, υπάρχει αυξανόμενη υποστήριξη για τέτοιες πολιτικές σε όλο το πολιτικό φάσμα στην Γερμανία. Αν η ΕΕ θέλει να ανακτήσει το κύρος της, οι ηγέτες της θα πρέπει επίσης να πάρουν τον έλεγχο στην κρίση των προσφύγων και να απομακρυνθούν από την εμμονική προώθηση της λιτότητας, η οποία υπήρξε τόσο αυτοκαταστροφική όσο και βαθύτατα αντιδημοφιλής στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Αλλά τελικά, κανένα άλλο κράτος-μέλος δεν είναι πιθανό να αποχωρήσει από την Ένωση. Για εκείνους στην ευρωζώνη, η έξοδος θα είναι απλώς υπερβολικά δαπανηρή. Και τα νέα μέλη της ανατολικής Ευρώπης εξαρτώνται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό από την χρηματοδότηση της ΕΕ για να σκεφθούν μια έξοδο. Μόνο στην Σουηδία και την Δανία μπορεί να φανταστεί κανείς μια έξοδο από την ΕΕ, αν και εξακολουθεί να είναι απίθανη επειδή οι μεγάλες πλειοψηφίες και στις δύο χώρες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι σε καλύτερη θέση εντός της ΕΕ από ό, τι έξω από αυτήν [13].

Πάνω απ’ όλα, η Ένωση δεν θα διαλυθεί, διότι, παρ' όλα τα τρέχοντα προβλήματα, παραμένει, όπως έγραψε ο επικεφαλής προσωπικού της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ, Peter Altmaier, «το καλύτερο πράγμα που συνέβη σε εμάς σε περισσότερα από 200 χρόνια» [14]. Αν η ΕΕ δεν υπήρχε, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα έπρεπε να προσπαθήσουν να εφεύρουν κάτι σαν αυτήν. Βέβαια, πολλές πολιτικές και θεσμικά όργανα της ΕΕ, πάνω απ’ όλα τα ελαττωματικά καθεστώτα που διέπουν την ευρωζώνη και την ζώνη Σένγκεν, βρίσκονται σε απελπιστική ανάγκη μεταρρυθμίσεων (μεταρρυθμίσεις που ορισμένες κυβερνήσεις κρατών-μελών έχουν εμποδίσει). Αλλά παρ’ όλα αυτά τα ελαττώματα, η ΕΕ έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της ειρήνης, της ευημερίας και της δημοκρατίας σε όλη την Ευρώπη πάνω από έξι δεκαετίες. Οι ψηφοφόροι είναι απογοητευμένοι με την ΕΕ, αλλά οι περισσότεροι είναι ακόμη πιο απογοητευμένοι με τις εθνικές τους κυβερνήσεις. Καθιερωμένα πολιτικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη παραμένουν βαθύτατα προσηλωμένα στην Ένωση, και μπορούμε να περιμένουμε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα επιβεβαιώσουν αυτήν την δέσμευση στις επόμενες ημέρες.