Το χάσμα των γενεών στην Ευρώπη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το χάσμα των γενεών στην Ευρώπη

Πώς οι συνταξιούχοι απειλούν το μέλλον της ηπείρου

Όχι πολύ καιρό πριν, οι νέοι Ευρωπαίοι εξακολουθούσαν να ονειρεύονται τις ίδιες γενναιόδωρες παροχές που απολαμβάνουν οι γονείς τους. Το 2011, η Γάλλοι φοιτητές συμμετείχαν σε διαμαρτυρία [18] κατά της πρότασης του προέδρου Νικολά Σαρκοζί να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης. Αλλά τώρα το κλίμα έχει αλλάξει. Αυξανόμενη αβεβαιότητα περιβάλλει το μέλλον του κράτους πρόνοιας [19]. Ο Tito Boeri, επικεφαλής της ιταλικής Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης, δήλωσε πρόσφατα ότι οι Ιταλοί που έχουν γεννηθεί μετά το 1980, θα εργάζονται μέχρι την ηλικία των 75 [20] -15 χρόνια περισσότερο από τους σημερινούς εργαζόμενους. Και στην χειρότερη περίπτωση, οι νέες γενιές θα πληρώσουν ακόμα πιο ακριβά για τα λάθη που έγιναν από τους μεγαλύτερούς τους. Οι ενδεχόμενες υποχρεώσεις του χρέους που οφείλεται σε μη χρηματοδοτούμενες συντάξεις κυμαίνονται από 70% έως 360% του ΑΕΠ σε όλη την Ευρώπη.

Τα ρήγματα μεταξύ των γενεών που εξετέθησαν από το Brexit μαρτυρούν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για αυτό το σύστημα. Οργανισμοί όπως το Ίδρυμα για τα Δικαιώματα των Μελλοντικών Γενεών(Foundation for the Rights of Future Generations) [21] και το Διαγενεακό Ίδρυμα (Intergenerational Foundation) [22] πολλαπλασιάζονται σε όλη την ήπειρο. Τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά συστήματα pay-as-you-go βασίζονται σε μια υπόσχεση μεταξύ των γενεών: Οι σημερινοί εργαζόμενοι θα χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις των γονιών τους, ενώ αναμένουν ότι οι απόγονοί τους θα χρηματοδοτήσουν τις δικές τους με την σειρά τους. Το σύστημα είναι ευάλωτο: Ευημερεί μόνο εφ’ όσον κάθε γενιά εργαζομένων αναμένει να είναι τουλάχιστον τόσο καλά όσο η γενιά των συνταξιούχων για την οποία πληρώνει. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον η πραγματικότητα, και αυξάνεται ο πειρασμός να σταματήσουν συμβάλλουν σε ένα χαλασμένο οικονομικό σχήμα. Εάν αρκετοί άνθρωποι αρχίσουν να αμφισβητούν το σύστημα, αυτό θα μπορούσε να εκραγεί.

07072016-2.jpg

Ο Pedro Sanchez, ηγέτης του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE), παίζει ντόμινο με Ισπανούς συνταξιούχους σε ένα σημείο της γενικής προεκλογικής εκστρατείας του, τον Ιούνιο του 2016. JOE NAZCA / REUTERS
--------------------------------------

Για να αποφευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ τριών συχνά ασύμβατων αρχών: Οικονομική βιωσιμότητα, αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, και δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών. Ας το αποκαλέσουμε αυτό ως ένα τρίλημμα συνταξιοδότησης.

Η αρχή της οικονομικής βιωσιμότητας απαιτεί μια ριζική αναθεώρηση των προνομίων που απολαμβάνουν οι νυν συνταξιούχοι. Τα οφέλη θα πρέπει να μειωθούν και η ηλικία συνταξιοδότησης πρέπει να αυξηθεί σε επίπεδα συμβατά με την συνεχή αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Αυτό θα ευθυγραμμίσει τα συνταξιοδοτικά συστήματα της Ευρώπης με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, και θα είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας.

Όπως καταδεικνύει η ελληνική κρίση, η μείωση των συντάξεων και η αναβολή της συνταξιοδότησης μπορεί να αντικαταστήσει τα οικονομικά προβλήματα με μια κοινωνική καταστροφή [23]. Γι’ αυτό, σύμφωνα με την αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επιτρέπουν ορισμένο βαθμό ευελιξίας. Οι συντάξεις δεν θα πρέπει απλώς να είναι ανάλογες με τις εισφορές της [εργασιακής] ζωής, αλλά θα πρέπει επίσης να είναι επαρκείς για την εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς τρόπου ζωής. Προκειμένου να καταστεί το σύστημα οικονομικά βιώσιμο, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να επιβάλλουν έναν φόρο αλληλεγγύης στα υψηλότερα εισοδήματα και να αναδιανείμουν τα έσοδα μεταξύ των φτωχότερων συνταξιούχων. Ομοίως, δεδομένου ότι ακόμη και οι πιο ικανοί εργαζόμενοι στερούνται συνήθως τις δεξιότητες για να συμβαδίσουν με τις αποσυντονιστικές αλλαγές στην τεχνολογία [24], στους εργαζόμενους που πλήττονται από την αυτοματοποίηση θα πρέπει να επιτρέπεται να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, εάν αυτό είναι απαραίτητο. Αλλά σε αντάλλαγμα του ότι αποσύρθηκαν από μια σκληρή αγορά εργασίας, θα πρέπει να δώσουν κάτι πίσω.

Αυτό συνδέεται με την τρίτη αρχή, την δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών. Σε μια περίοδο στασιμότητας της ανάπτυξης και συρρίκνωσης των δυνάμεων της εργασίας, η σταθερή συνταξιοδότηση είναι κάτι που οι προηγμένες οικονομίες δεν μπορούν πλέον να αντέξουν. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι, ειδικά εκείνοι που συνταξιοδοτούνται πρόωρα, θα πρέπει συνεπώς να συμβάλουν ενεργά στην ευημερία των κοινωνιών τους. Εφ’ όσον οι συνταξιούχοι έχουν καλή υγεία, τα οφέλη τους θα πρέπει να εξαρτηθούν από την εργασία τους σε δημόσια ιδρύματα. Αυτή η εργασία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις δεξιότητες που αποκτήθηκαν σε όλη την σταδιοδρομία των συνταξιούχων: Οι συνταξιούχοι δάσκαλοι θα μπορούσαν να προσφέρουν εθελοντικά στα σχολεία˙ οι συνταξιούχοι γιατροί θα μπορούσαν να εργαστούν εθελοντικά σε νοσοκομεία. Ο Lord Richard [25], ο πρώην επικεφαλής του Βρετανικού Οργανισμού Ωφελημάτων, επικρίθηκε επειδή πρότεινε κάτι παρόμοιο το 2012, αλλά αυτές οι ενεργητικές συνταξιοδοτικές πολιτικές θα ανακουφίσουν τα ταλαιπωρημένα δημόσια οικονομικά, θα αυξήσουν την αυτοεκτίμηση των ηλικιωμένων, και θα κάνουν το συνταξιοδοτικό σύστημα πιο αποδεκτό από τους νέους.