Υποστηρίζοντας τα Βαλκάνια | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Υποστηρίζοντας τα Βαλκάνια

Ιεραρχώντας την διεύρυνση της ΕΕ μετά το Brexit
Περίληψη: 

Καθώς οι Βρυξέλλες παραπαίουν από τις μετασεισμικές δονήσεις του δημοψηφίσματος στην Βρετανία, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η de facto ηγέτις της Ευρώπης, πρέπει να εντείνει την ιστορική πρόκληση να οδηγήσει την ήπειρο μέσω ίσως της πιο σκοτεινής μεταπολεμικής ώρας της. Και δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερη ένδειξη της δέσμευσης της Ευρώπης για το ευρωπαϊκό εγχείρημα από το να επεκταθεί στα Βαλκάνια.

Ο EDWARD P. JOSEPH είναι εκτελεστικός διευθυντής στο Institute of Current World Affairs και επίκουρος καθηγητής στην Σχολή Προωθημένων Διεθνών Σπουδών Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον.
Ο SASHA TOPERICH είναι ανώτερος συνεργάτης και διευθυντής στο Mediterranean Basin Initiative στο Κέντρο Διατλαντικών Σχέσεων SAIS στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον.
Ο OGNEN VANGELOV είναι υποψήφιος διδάκτωρ Πολιτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Queen στον Καναδά και πτυχιούχος μελετητής του Canada Vanier.

«Όταν κατέρρευσε το Τείχος του Βερολίνου, έπεσε στην Γιουγκοσλαβία». Έτσι είπε ο Χάρις Σίλαζιτς, άλλοτε μέλος της προεδρίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης από την πλευρά της Βοσνίας, καταδεικνύοντας το πώς τα γεγονότα στην Ευρώπη έτειναν να προκαλούν βία στα Βαλκάνια. Ίσως λιγότερο βίαιος, αλλά πάντως ολέθριος, είναι ο απόηχος του Brexit που απειλεί να διαταράξει αυτήν την περιοχή που εξακολουθεί να είναι ταραγμένη. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, στο κάτω-κάτω, θα κάνει τις προσπάθειες της περιοχής για ένταξη στην ΕΕ πιο μακρινές επειδή έχει εκθέσει την δυσλειτουργία εντός των Βρυξελλών και την ανάγκη της ΕΕ για μεταρρυθμίσεις. Οι εθνικιστές στην Γαλλία, στην Ολλανδία και σε άλλες χώρες της ΕΕ κάνουν έκκληση για δικά τους δημοψηφίσματα εξόδου, κάτι που μειώνει την βούληση εντός των Βαλκανίων για εμπλοκή σε δημοκρατικές αλλαγές, ιδιαίτερα αν δεν υπάρχει μια ΕΕ στην οποία να συμμετάσχουν τελικώς. Και χωρίς μια εύλογη διαδρομή προς τις Βρυξέλλες, η κίνηση των βαλκανικών κυβερνήσεων προς την πολιτική πρόοδο θα μπορούσε να επιβραδυνθεί. Τελικά, το Brexit θα μπορούσε να ενθαρρύνει μονοκράτορες οι οποίοι έχουν ήδη δελεάσει τα χειρότερα ένστικτα των βαθιά διχασμένων, αδύναμων και φτωχών κοινωνιών της περιοχής.

Καθώς οι Βρυξέλλες παραπαίουν από τις μετασεισμικές δονήσεις του δημοψηφίσματος στην Βρετανία, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η de facto ηγέτις της Ευρώπης, πρέπει να εντείνει την ιστορική πρόκληση να οδηγήσει την ήπειρο μέσω ίσως της πιο σκοτεινής μεταπολεμικής ώρας της. Και δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερη ένδειξη της δέσμευσης της Ευρώπης για το ευρωπαϊκό εγχείρημα από το να επεκταθεί στα Βαλκάνια. Τα σχέδια για την διεύρυνση έχουν ατονήσει λόγω των υψηλών επιπέδων διαφθοράς στην περιοχή. Οι πολιτικές ελίτ χρησιμοποιούν εκεί εθνικιστική ρητορική και ξανανοίγουν τις πληγές των πολέμων του παρελθόντος για να αποσπάσουν την προσοχή από κατηγορίες για χρηματισμό. Δεν έχουν καμία βιασύνη για να κατευθύνουν την περιοχή προς την ένταξη στην ΕΕ καθώς αυτό θα σήμαινε την ενίσχυση του κράτους δικαίου, αλλά και της αποτελεσματικότητας και της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, όπως απαιτείται από τους κανόνες ένταξης στην ΕΕ.

Ένα ευθύ σχέδιο για τα Βαλκάνια όχι μόνο θα ενισχύσει την ΕΕ, αλλά και θα επιτρέψει στην Μέρκελ και τους συνεργάτες της στις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ανησυχία, τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και σε όλη την ήπειρο, σχετικά με την μετανάστευση. Εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες έχουν περάσει στην ηπειρωτική Ευρώπη μέσω της βαλκανικής διαδρομής από την Ελλάδα. Καθώς η αδύναμη και αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τουρκία -που αναθέτει ουσιαστικά το συριακό πρόβλημα των προσφύγων σε εξωτερικούς συνεργάτες, χωρίς να το επιλύει- μαραζώνει, η μόνη ευκαιρία για την υλοποίηση μιας συνεκτικής στρατηγικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο μετανάστευσης είναι να έρθει η νοτιοανατολική πλευρά της ηπείρου στους κόλπους της Ευρώπης. Για παράδειγμα, αν τα Βαλκάνια ενταχθούν στην ΕΕ, οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να χρηματοδοτηθούν προσωρινά καταφύγια για τους πρόσφυγες από την Συρία που καταφθάνουν στα Βαλκάνια, και να διευκολύνουν την καλύτερη καταγραφή και διευθέτησή τους. Επιπλέον, μια αποτυχία στην σταθεροποίηση των Βαλκανίων θα προσθέσει στο μεταναστευτικό πρόβλημα. Οι πολίτες της περιοχής οι οποίοι δεν βλέπουν κανένα μέλλον εκεί απλώς θα κατευθυνθούν βόρεια. Αυτό έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει. Δεκάδες χιλιάδες Κοσοβάροι έχουν φύγει νωρίτερα φέτος, ως επί το πλείστον για την Ουγγαρία και την Γερμανία, για να ξεφύγουν από μια διεφθαρμένη κυβέρνηση και μια καταρρέουσα οικονομία.

Παρά το γεγονός ότι οι σκεπτικιστές για την επέκταση της ΕΕ καταδεικνύουν την μακροχρόνια «κόπωση της διεύρυνσης» ως τον λόγο για τον οποίο ορισμένα κράτη-μέλη έχουν δεύτερες σκέψεις για την Ένωση, η αλήθεια είναι ότι η Ευρώπη -από την Βαλτική ως τα Βαλκάνια, από την Ιβηρική ως την Σκανδιναβία- πάσχει από μια πολύ πιο εξουθενωτική και επικίνδυνη κατάσταση: Κόπωση λόγω της κρίσης. Υπάρχει η μεταναστευτική κρίση που ακόμα εξελίσσεται, ο ουκρανικός εμφύλιος πόλεμος, και η κρίση του ευρώ. Η Ευρώπη απλά δεν μπορεί να αντέξει άλλο ένα κατακλυσμιαίο γεγονός. Και τώρα τα Βαλκάνια κινδυνεύουν να προστεθούν στο δράμα.

08072016-1.jpg

Σκοπιανοί διαμαρτύρονται κατά της διαφωνίας μεταξύ Ελλάδα και πΓΔΜ για το όνομα της χώρας τους, στις 14 Απριλίου 2008. OGNEN TEOFILOVSKI / REUTERS
---------------------------------------------

Στην πΓΔΜ, οι ίδιες δυνάμεις που σχεδόν έβαλαν την χώρα σε πόλεμο και σε πιθανή διάλυση πριν από 15 χρόνια, έχουν επανεμφανιστεί. Χάρη σε ένα ελληνικό βέτο για τις φιλοδοξίες της πΓΔΜ στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, η πολιτική ανάπτυξης της χώρας έχει μείνει ουσιαστικά σε στασιμότητα. Ο πρωθυπουργός Νικόλα Γκρουέφσκι έχει υποθάλψει τις σοβινιστικές δυνάμεις της χώρας με την έναρξη αυτού που αποκαλεί «εθνικό rebranding» [στμ: ανανέωση ταυτότητας]. Είναι μια επίκληση προς την μακεδονική ταυτότητα της αρχαιότητας και αυτό το εθνικιστικό σχέδιο έχει απωθήσει όχι μόνο την αλβανική μειονότητα, αλλά έχει επίσης δημιουργήσει ένα βαθύ ρήγμα μεταξύ των κατοίκων της πΓΔΜ. Οι αντίπαλοι [αυτού του σχεδίου] έχουν χαρακτηριστεί ως ξένοι μισθοφόροι και εθνικοί προδότες από το καθεστώς του Γκρουέφσκι. Υπάρχει επίσης εγχώρια διαίρεση σχετικά με την μακροχρόνια διαφωνία με την Ελλάδα για το όνομα της χώρας, «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η Αθήνα κατηγορεί την «Μακεδονία» ότι κλέβει το όνομα από την ομώνυμη ελληνική επαρχία. Μερικοί Σκοπιανοί είναι ανοιχτοί σε μια αλλαγή ονόματος, άλλοι είναι σθεναρά εναντίον της.