Η Ρωσία και η Τουρκία φέρονται μεταξύ τους φιλικά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ρωσία και η Τουρκία φέρονται μεταξύ τους φιλικά

Αλλά πόσο θα διαρκέσει αυτό;

Πράγματι, το καλύτερο παράδειγμα αυτής της τάσης είναι στην Συρία. Η Μόσχα φαίνεται να υποθέτει ότι η επαναπροσέγγιση με την Τουρκία θα βασίζεται στο ότι η Άγκυρα θα εγκαταλείψει τα συμφέροντά της στην χώρα και θα αποδεχθεί την νίκη του Άσαντ. Στην συνέντευξη Τύπου μετά την συνάντησή τους, το μοναδικό σχόλιο του Πούτιν για την Συρία ήταν ότι «η δημοκρατική αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με δημοκρατικά μέσα», μια κριτική που στόχευε στην στρατηγική της Τουρκίας να υποστηρίζει τις κατά του Άσαντ πολιτοφυλακές στο όνομα της συριακής δημοκρατίας. Το Κρεμλίνο φαίνεται να περιμένει να δει αν μετά το πραξικόπημα η Τουρκία θα αλλάξει πλεύση στην Συρία και θα αποκλιμακώσει την υποστήριξη των πληρεξουσίων της. Ωστόσο οι μονομερείς τουρκικές παραχωρήσεις είναι απίθανο να αποτελούν την βάση μιας σταθερής σχέσης. Ειδικά αν οι κατά του Άσαντ αντάρτες αποδειχθούν ικανοί να σταθούν μόνοι τους εναντίον του καθεστώτος στην Βόρεια Συρία, η ικανότητα της Ρωσίας να κάνει προόδους με την Τουρκία θα εξαρτηθεί από την προθυμία της να προσφέρει πραγματικές παραχωρήσεις προς την Άγκυρα μέσα και γύρω από το Χαλέπι και σε σχέση με τους Σύριους Κούρδους.

16082016-2.jpg

Διαδηλωτές υπέρ των ισλαμιστών, κρατώντας μια παραλλαγμένη αφίσα του προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, φωνάζουν συνθήματα κατά την διάρκεια μιας αντι-ρωσικής διαμαρτυρίας στην Κωνσταντινούπολη, στις 27 Νοεμβρίου 2015. Το σύνθημα στα τουρκικά και στα ρωσικά στην αφίσα λέει «δολοφόνος Πούτιν!». MURAD SEZER / REUTERS
---------------------------------------------------

Ωστόσο, σημαντικές παραχωρήσεις σε αμφότερα τα θέματα είναι απίθανες. Η Μόσχα έχει σχέσεις με κουρδικές ομάδες που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες, και είναι απίθανο να τις εγκαταλείψει. Ούτε η στάση της Ρωσίας απέναντι στους Κούρδους έχει σημασία εφ’ όσον η Ουάσιγκτον συνεχίζει να οπλίζει και να χρηματοδοτεί Κούρδους αντάρτες που πολεμούν το ISIS. Την ίδια στιγμή, οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία αντάρτες γύρω από το Χαλέπι αντιπροσωπεύουν την μεγαλύτερη απειλή για την υποστηριζόμενη από την Ρωσία κυβέρνηση της Συρίας. Παραμένει πιθανό ότι οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις στην Γενεύη θα πετύχουν μια βιώσιμη συμφωνία μεταξύ Άσαντ και ανταρτών, αλλά η συνάντηση στην Αγία Πετρούπολη παρείχε ελάχιστα στοιχεία περί άμεσης προόδου.

Αλλά ακόμη και αν υποτεθεί ότι η Τουρκία και η Ρωσία καταφέρουν να συμφωνήσουν σχετικά με την Συρία, η Μόσχα και η Άγκυρα θα εξακολουθούν να έχουν πολλά ζητήματα που τις χωρίζουν. Τρεις διαφορές ξεχωρίζουν: Η Κύπρος, ο Καύκασος και η Κριμαία. Η Άγκυρα θέλει μια συμφωνία για να επανενωθεί η Κύπρος, κάτι που θα την απελευθερώσει από την ανάγκη να επιδοτεί το τουρκικό μισό του νησιού, αλλά η Ρωσία προτιμά να μείνει η χώρα διαιρεμένη. Ομοίως, στην σιγοβράζουσα σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, η Τουρκία στηρίζει τους εθνοτικά συγγενείς της στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ρωσία διατηρεί μια στρατιωτική βάση στην Αρμενία. Για το Κρεμλίνο, η διατήρηση του status quo –στο οποίο η Ρωσία διαδραματίζει τον κυρίαρχο πολιτικό ρόλο στην περιοχή του Καυκάσου- αποτελεί βασικό στόχο. Η Τουρκία, όμως, αντιμετωπίζει εσωτερική πολιτική πίεση να υποστηρίξει το Αζερμπαϊτζάν, και δεν θέλει η Ρωσία να μονοπωλεί τις διαδρομές ενεργειακού εφοδιασμού που διατρέχουν την περιοχή, ειδικά αφού αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν μέσω Γεωργίας τερματίζουν στην Τουρκία. Στην Κριμαία, επίσης, η Άγκυρα αντιμετωπίζει εγχώρια πίεση για να υποστηρίξει τους Τατάρους της Κριμαίας, ένα μικρό αλλά ζωηρό λόμπι στην Τουρκία. Καμιά από αυτές τις τρεις περιφερειακές συγκρούσεις μεμονωμένα δεν εγγυάται [ότι μπορεί] να εκτροχιάσει την συνεργασία μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, αλλά παρ’όλα αυτά είναι σημεία σύγκρουσης.

Κάθε μια από αυτές τις περιφερειακές συγκρούσεις, άλλωστε, είναι σε μια θέση όπου η ρωσική στρατιωτική δύναμη έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η Ρωσία αναπτύσσει τώρα προηγμένα συστήματα αεράμυνας στην Κριμαία, στην Αρμενία, και -μέσω βάσεων στην Συρία- στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτά τα συστήματα πυραύλων έχουν χαράξει περιοχές στις οποίες αντίθετες αεροπορικές δυνάμεις θα αντιμετωπίσουν σοβαρές προκλήσεις στο να επιχειρούν. Η Ρωσία έχει, στην πραγματικότητα, πλήρως περικυκλώσει την Τουρκία, από τον βορρά στην Κριμαία, στα ανατολικά με την Αρμενία, και νοτιοδυτικά στην Συρία. Οι νέες στρατιωτικές ικανότητες της Ρωσίας θα είναι μια συνεχής ανησυχία για τους σχεδιαστές της άμυνας στην Άγκυρα, οι οποίοι είναι απίθανο να καλωσορίσουν οποιαδήποτε περαιτέρω αύξηση της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης.

Επιπλέον αυτών των επίμονων περιφερειακών διαφωνιών και της τουρκικής ανησυχίας για την ρωσική στρατιωτική ισχύ, οι προοπτικές για μια διαρκή ευθυγράμμιση μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας περιορίζονται από την πραγματικότητα ότι δεν υπάρχουν πολλά, πέρα από την Συρία, που το Κρεμλίνο μπορεί να κάνει για να βοηθήσει τον Ερντογάν. Ρώσοι αξιωματούχοι του Υπουργείου Εξωτερικών υπόσχονται βελτιωμένους δεσμούς στο εμπόριο, την ενέργεια, την γεωργία και τις μεταφορές. Αλλά η Ρωσία έχει ήδη συμφωνήσει να άρει τις πιο καταστροφικές κυρώσεις για τον τουρισμό και την γεωργία που είχαν επιβληθεί στα τέλη του 2015. Και το Κρεμλίνο δεν είναι σε οικονομική θέση να χρηματοδοτήσει την Τουρκία. Υπόσχεται έναν νέο αγωγό φυσικού αερίου από την Ρωσία μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη, αλλά ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Ρωσία, Ümit Yardim, δήλωσε πρόσφατα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι δεν θα υπογραφεί σύντομα μια συμφωνία για τον αγωγό. Η Ρωσία δεν μπορεί να προσφέρει πολλά άλλα. Το Κρεμλίνο μιλά σχετικά με το να εμπλέξει την Άγκυρα στα σχήματα ολοκλήρωσης της Ευρασίας, αλλά η Ευρώπη θα παραμείνει ένας πολύ πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος για την Τουρκία.