Η Ουγγαρία εξήντα χρόνια μετά την Επανάσταση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ουγγαρία εξήντα χρόνια μετά την Επανάσταση

Πώς αντηχεί το 1956 σήμερα

Αυτό το φθινόπωρο σηματοδοτεί την 60η επέτειο της Ουγγρικής Επανάστασης. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1956, η χώρα που βρίσκεται στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου υπέστη τρεις εβδομάδες πολιτικής αναταραχής που συγκλόνισε την περιοχή και εξέθεσε τα ιδεολογικά ρήγματα πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα [1]. Δεκάδες χιλιάδες Ούγγροι βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τις καταπιεστικές κυβερνήσεις τους και την χοντροκομμένη παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης [2] στις υποθέσεις της Ουγγαρίας.

Οι διαδηλωτές κατάφεραν να πείσουν τον ηγέτη της Ουγγαρίας, Imre Nagy, ότι η αιτία τους άξιζε να εξεταστεί από την κυβέρνησή του. Ένας αφοσιωμένος κομμουνιστής, ο Νάγκι δήλωσε ότι τα σοβιετικά στρατεύματα που κατείχαν την χώρα θα αποχωρήσουν από αυτήν, δεσμεύτηκε για την διάλυση των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας, και ενέκρινε την εξέγερση ως «ένα μεγάλο εθνικό και δημοκρατικό κίνημα, που αγκαλιάζει και ενοποιεί ολόκληρο τον λαό μας». Αλλά στην πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου, οι διαδηλωτές υπέστησαν οδυνηρή ήττα. Οι σοβιετικές δυνάμεις συνέθλιψαν την εξέγερση, εισβάλλοντας σε περιοχές-κλειδιά της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, της Βουδαπέστης, η οποία λιγότερο από έναν αιώνα πριν ήταν η δεύτερη πόλη της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας, μιας από τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης. Όπως υπενθύμισε ο γεννημένος στην Τσεχία συγγραφέας Μίλαν Κούντερα σε δοκίμιό του το 1984 [3] στο The New York Review of Books, ο διευθυντής του Ουγγρικού Πρακτορείου Ειδήσεων, λίγο πριν σκοτωθεί στην επανάσταση, θύμισε στον κόσμο την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ουγγαρίας, λέγοντας: «Θα πεθάνουμε για την Ουγγαρία και για την Ευρώπη». Η δήλωση περιέκλειε την πεποίθηση πολλών Ούγγρων ότι η χώρα τους ανήκει στην Ευρώπη.

Σήμερα, εάν ένας υψηλόβαθμος Ούγγρος αξιωματούχος επρόκειτο να εκφράσει φιλοευρωπαϊκά συναισθήματα, θα ακουγόταν ανειλικρινής. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι ιδεολογικοί απόγονοι των επαναστατών του 1956 παρακολουθούν με ανησυχία καθώς η χώρα τους έχει ολισθήσει πίσω σε ένα οικείο ανελεύθερο μονοπάτι [4]. Οι σημερινοί φιλελεύθεροι Ούγγροι αγωνίζονται για πολλές από τις ίδιες αλλαγές -την δημιουργία μιας ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας, την καθιέρωση ελευθεροτυπίας και την εγγύηση ενός ουσιαστικού πολιτικού ανταγωνισμού- που οι γονείς και οι παππούδες τους απαίτησαν το 1956.

05092016-1.jpg

Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, στις Βρυξέλλες, τον Ιούνιο του 2016. FRANCOIS LENOIR / FILE PHOTO / REUTERS
---------------------------------

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΥ;

Δεδομένης της εντατικοποίησης του δεξιού λαϊκισμού υπό τον πρωθυπουργό Viktor Orban στην Ουγγαρία [5], είναι εύκολο να ξεχνάμε ότι η χώρα δεν ήταν πάντα στην πρωτοπορία του ευρωσκεπτικισμού. Στην πραγματικότητα, ο Orban έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις συνομιλίες της Ουγγαρίας για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την διάρκεια της πρώτης πρωθυπουργίας του, από το 1998 έως το 2002. Η πολιτική του κινήθηκε προς τα δεξιά μόνο στα χρόνια που ακολούθησαν, όταν επέστρεψε στην αντιπολίτευση. Μέχρι την στιγμή που ο Orban ανέκτησε την εξουσία στις εκλογές του 2010, η απόρριψη ορισμένων από τις βασικές αξίες του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού –συμπεριλαμβανομένων της δικαστικής ανεξαρτησίας, της προστασίας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, και του κράτος δικαίου- είχε γίνει άρρηκτα συνδεδεμένη με το κόμμα του, το Fidesz. Πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν δημοφιλείς αντι-ευρωπαϊστές πολιτικούς που κάνουν χρήση της ανελεύθερης ρητορικής, αλλά κανένα από αυτά δεν είχε ηγέτες των οποίων οι πολιτικές να συγκρούονται τόσο απόλυτα με τις ευρωπαϊκές αρχές όπως ο Όρμπαν.

Δείτε το πακέτο συνταγματικών τροποποιήσεων που η κυβέρνηση Όρμπαν προώθησε μέσα στο 2013. Οι τροποποιήσεις μείωσαν τις εξουσίες του Συνταγματικού Δικαστηρίου περιορίζοντας την ικανότητα του σώματος να απορρίπτει μελλοντικές τροποποιήσεις [κυρίως] σε διαδικαστικά, παρά σε ουσιαστικά, πεδία –αφήνοντας το Fidesz ελεύθερο να περνάει όλα τα μέτρα που το εξυπηρετούν. Έχουν εμποδίσει επίσης το δικαστήριο σε μελλοντικές υποθέσεις να αναφέρεται στις αποφάσεις που έχουν ληφθεί πριν τεθεί σε ισχύ το νέο σύνταγμα της Ουγγαρίας το 2012. Τα μέτρα ήταν αρκετά αντιδημοκρατικά για να παρακινήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκφράσει δημοσίως [6] τις «σοβαρές ανησυχίες» της για την «συμβατότητα … με την νομοθεσία της ΕΕ και με την αρχή του κράτους δικαίου». Ο Orban είχε απογυμνώσει το δικαστικό σώμα της Ουγγαρίας [7] από την ανεξαρτησία και της ακεραιότητά του.

Ο πρωθυπουργός δεν έχει περιορίσει τις αντιδημοκρατικές προσπάθειές του στο δικαστικό σύστημα. Έχει επίσης εργαστεί για να περιορίσει την ελευθερία της έκφρασης, επιβάλλοντας επαχθείς κανονισμούς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που επικρίνουν την κυβέρνησή του, και υποστηρίζοντας τα φιλικά [ΜΜΕ] με προσοδοφόρα δικαιώματα σε διαφήμιση χρηματοδοτούμενη από το κράτος. Φέτος, το Freedom House βαθμολόγησε [8] τα ουγγρικά ΜΜΕ ως μόνο «εν μέρει ελεύθερα» στην ετήσια αξιολόγησή του για την ελευθερία του Τύπου σε όλο τον κόσμο.

Ο Orban υπήρξε σαφής σχετικά με τον ενθουσιασμό του για την ανελευθερία. «Δεν νομίζω ότι η ένταξη [της Ουγγαρίας] Ευρωπαϊκή Ένωση μας αποκλείει από την οικοδόμηση ενός ανελεύθερου (illiberal) νέου κράτους βασισμένου σε εθνικά θεμέλια», είπε [9] το 2014, δείχνοντας την Κίνα, την Ρωσία και την Τουρκία ως κράτη προς έπαινο, ακόμη και ως παράδειγμα προς μίμηση. Και απάντησε στις καταγγελίες των φιλελευθέρων με αντι-ευρωπαϊκή ρητορική, υποστηρίζοντας [10] το 2012, για παράδειγμα, ότι η Ουγγαρία [11] «δεν θα ζει σύμφωνα με τις εντολές των ξένων δυνάμεων» ούτε θα είναι μια «αποικία».

05092016-2.jpg

Σε μια συγκέντρωση μνήμης για την Ουγγρική Επανάσταση στην Βουδαπέστη, τον Οκτώβριο του 2006. KAROLY ARVAI / REUTERS
------------------------------

ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Εξήντα χρόνια πριν, οι Ούγγροι διακινδύνευσαν την ζωή τους για να πιέσουν για ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, για την ελευθερία του Τύπου και τον πολιτικό πλουραλισμό. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς αυτό να συμβαίνει σήμερα, όταν το 27% [12] των ψηφοφόρων υποστηρίζει το Fidesz –τοποθετώντας το κόμμα μπροστά από τους ανταγωνιστές του. Η υποστήριξη αυτή δεν είναι αποτέλεσμα της άγνοιας των πολιτών για τις αδίστακτες πρακτικές του κόμματος˙ Μια πρόσφατη δημοσκόπηση [13] από το ουγγρικό γκρουπ Median διαπίστωσε ότι το 66% των Ούγγρων –συμπεριλαμβανομένου του 33% των δηλωμένων υποστηρικτών του Fidesz- πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι ένα πρόβλημα στο κυβερνών κόμμα. Ούτε έχουν κάνει να του κοστίσουν πολύ οι αντι-ευρωπαϊκές θέσεις του κόμματος.

Φαίνεται ότι το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η ελκυστικότητα του Fidesz: Είναι η απάθεια. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που έγινε τον Ιούλιο, το 84% [12] των ανθρώπων που θέλουν το Fidesz μακριά από την εξουσία δεν θα έμπαιναν καν στον κόπο να ψηφίσουν, εάν οι εκλογές διεξάγονταν σήμερα. Με το περιορισμένο περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης στην Ουγγαρία, με μια ευρωπαϊκή κοινότητα ανίκανη να επαναφέρει [14] φιλελεύθερους δικαστές οι οποίοι αδίκως απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους και με ένα πολιτικό κλίμα στο οποίο οι ηγέτες της αντιπολίτευσης στην καλύτερη περίπτωση είναι αποδιοργανωμένοι [15] και στην χειρότερη περίπτωση ευάλωτοι στο να αφομοιώνονται [16], φαίνεται δύσκολο το ουγγρικό εκλογικό σώμα να ξεπεράσει την «δουλικότητα και την απάθεια» που περιέγραψε ο πολιτικός επιστήμονας Gabor Torok [17] ως ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά του το 2014.

Η διολίσθηση της Ουγγαρίας στην ανελευθερία θα συνεχιστεί πιθανότατα για το εγγύς μέλλον. Ωστόσο, η Ουγγρική δημοκρατία δεν χρειάζεται να είναι «αναισθητοποιημένη» [18] σε μακροπρόθεσμη βάση, και μια συντονισμένη προσπάθεια από φιλελεύθερους Ούγγρους θα μπορούσε να βοηθήσει να οδηγηθεί η χώρα πίσω προς την Ευρώπη. Τα γεγονότα των τελευταίων ετών προσφέρουν ένα προηγούμενο για την δυνατότητα αυτή: Όταν η κυβέρνηση επέβαλλε έναν φόρο επί των χρηστών του διαδικτύου το 2014, φαινομενικά ως έναν τρόπο για να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό της Ουγγαρίας, οι επικριτές υποστήριξαν ότι θα περιορίσει την ελευθερία του λόγου και οργανώθηκαν σε τόσο μεγάλους αριθμούς που ο Orban αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πρωτοβουλία [19].

Με περίπου δύο χρόνια μέχρι τις επόμενες [προγραμματισμένες] βουλευτικές εκλογές στην Ουγγαρία, οι Ούγγροι που επιδιώκουν να εμποδίσουν μια ακόμη νίκη του Fidesz αντιμετωπίζουν ένα δύσκολο έργο -ένα έργο όλο και πιο σημαντικό υπό το φως του Brexit και της πρόθεσης του Όρμπαν να διοργανώσει εθνικό δημοψήφισμα για την μετανάστευση. Αλλά οι Ούγγροι έχουν επίσης το πλεονέκτημα της εθνικής μνήμης. Ίσως μπορούν να αντλήσουν έμπνευση από την ιστορία για να διακηρύξουν στον υπόλοιπο κόσμο ότι, τώρα όπως πάντοτε, η Ουγγαρία ανήκει στην Ευρώπη.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-09-01/hungary-sixty-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/iron-curtain-crush...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1992-02-01/co...
[3] http://www.bisla.sk/english/wp-content/uploads/2014/03/Kundera_tragedy_o...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/hungary/2015-02-08/hungarian-putin
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2015-09-20/europes-hungar...
[6] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-327_en.htm
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/hungary/2012-07-10/wrong-way-dow...
[8] https://freedomhouse.org/report/freedom-press/freedom-press-2016
[9] http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-07-28/orban-says-he-seeks-to...
[10] http://www.bbc.com/news/business-17394894
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/hungary/2015-10-20/central-europ...
[12] http://www.zaveczresearch.hu/zri-nagy-fidesz-elonye-de-sokan-valtananak-...
[13] http://hungarianfreepress.com/2016/07/28/poll-two-thirds-of-hungarians-t...
[14] http://www.ft.com/cms/s/0/e2c05ede-3953-11e6-a780-b48ed7b6126f.html%23ax...
[15] http://www.slate.com/articles/news_and_politics/moment/2014/10/viktor_or...
[16] http://hungarianfreepress.com/2016/08/02/reflections-on-the-liberal-maty...
[17] http://www.budapesttelegraph.com/news/685/analyst_says_servility_and_apa...
[18] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2016-06-13/democracy-decline
[19] http://www.bbc.com/news/world-europe-29846285

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition