Η άβολη συμμαχία του Ιράν με την Ρωσία

Η Τεχεράνη έχει, φυσικά, διαβάσει τις προθέσεις της Μόσχας. Αλλά το Ιράν έχει τους δικούς του λόγους για να πάει μαζί με την Ρωσία. Κατ’ αρχήν, η χώρα παραμένει ένα ισχυρό αντίβαρο απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τεχεράνη, όπως και η Μόσχα, επιθυμεί έναν πολυπολικό κόσμο, στον οποίο η Ουάσιγκτον δεν θα έχει τον τελικό λόγο. Η Μόσχα μπορεί επίσης να παρέχει συμβατικά όπλα στο Ιράν και είναι αδιάφορη για μια αλλαγή καθεστώτος ή για πιέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το Ιράν, ωστόσο, παραμένει καχύποπτο έναντι της Ρωσίας, και έχει καλό λόγο γι’ αυτό. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι, παρ’όλο που η Μόσχα μοιράζεται κάποιους κοινούς στόχους με την Τεχεράνη, χρησιμοποιεί συχνά το Ιράν ως διαπραγματευτικό χαρτί στις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι μνήμες από την μυστική συμφωνία που συνήψε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Αλ Γκορ, με τον Ρώσο πρωθυπουργό, Βίκτορ Τσερνομίρντιν, το 1995 είναι ακόμη νωπές. Η συμφωνία έκανε έκκληση για τερματισμό των ρωσικών πωλήσεων συμβατικών όπλων προς το Ιράν από το 1999 με αντάλλαγμα την υπόσχεση των ΗΠΑ να μην επιβάλουν κυρώσεις στην Ρωσία στο πλαίσιο του αμερικανικού νόμου του 1992 που απαιτούσε κυρώσεις εναντίον εκείνων που πωλούν όπλα στο Ιράν. Αν και οι ρωσικές πωλήσεις συνεχίστηκαν, η μυστικότητα της συμφωνίας αύξησε τις υποψίες της Τεχεράνης σχετικά με την αξιοπιστία της Ρωσίας.

Η Τεχεράνη επίσης δεν ξεχνά ότι η Ρωσία δεν άσκησε βέτο, όταν, αρχής γενομένης από το 2006, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών επέβαλε εξοντωτικές κυρώσεις στο Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Πιο πρόσφατα, το Ιράν έχει παράπονα από την αποτυχία της Ρωσίας να στείλει στο Ιράν κάποια υπεσχημένα πυραυλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς εδάφους-αέρος S-300. Το 2007, η Μόσχα συμφώνησε να πωλήσει το σύστημα στην Τεχεράνη, το οποίο το Ιράν το χρειαζόταν για να προστατεύσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Αλλά η Μόσχα, πιεζόμενη από την Ουάσιγκτον και την Ιερουσαλήμ, αρνήθηκε να μεταφέρει τα όπλα. Στην συνέχεια το Ιράν κατέθεσε αγωγή εναντίον της Ρωσίας στο Διαιτητικό Δικαστήριο της Γενεύης. Το 2016, η Ρωσία τελικά συμφώνησε να παραδώσει το σύστημα, αλλά μόνο μετά την υπογραφή της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας, η οποία μείωσε σημαντικά την πιθανότητα οποιουδήποτε στρατιωτικού πλήγματος κατά του Ιράν.

Η Ρωσία, από την πλευρά της, καταλαβαίνει ότι, αν στο Ιράν δινόταν η επιλογή μεταξύ αυτής και της Δύσης, θα επέλεγε σίγουρα την Δύση λόγω της ιστορικής δυσπιστίας των Ιρανών έναντι της Ρωσίας και της γνώσης ότι η Ρωσία δεν μπορεί να προσφέρει ούτε την προηγμένη τεχνολογία, ούτε την επένδυση κεφαλαίου που το Ιράν χρειάζεται απεγνωσμένα για τα προγράμματα εκσυγχρονισμού του. Ως εκ τούτου, η Ρωσία προσπάθησε να κρατήσει τις εντάσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης αρκετά ψηλά ώστε να αποτρέψει την ομαλοποίηση των σχέσεων, αλλά όχι τόσο ψηλά ώστε να οδηγήσει σε πόλεμο ή σε σοβαρή αντιπαράθεση.

Οι σχέσεις των δύο χωρών περιπλέκονται περαιτέρω από τον συνεχή αγώνα στο Ιράν για την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής του στην εποχή μετά την πυρηνική συμφωνία. Μετριοπαθή στοιχεία που αναζητούν μια προσέγγιση με την Δύση επιθυμούν να έχουν φιλικές αλλά όχι πάρα πολύ εκτεταμένες σχέσεις με την Μόσχα. Από την άλλη πλευρά, οι σκληροπυρηνικοί που αντιτίθενται στην προσέγγιση με την Δύση βλέπουν θετικά τις ολοένα στενότερες σχέσεις με την Μόσχα.

Παρά αυτές τις εγγενείς εντάσεις, η πολιτική συμμαχία μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας είναι πιθανό να αντέξει για μερικά χρόνια στο μέλλον. Λίγο μετά την πυρηνική συμφωνία- ορόσημο μεταξύ του Ιράν και των έξι παγκόσμιων δυνάμεων, ο Πούτιν συναντήθηκε με τον Ιρανό Ανώτατο Ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, στην Τεχεράνη τον Ιανουάριο του 2016 και του έδωσε ένα σπάνιο και παλιό αντίγραφο του Κορανίου. Οι δύο χώρες έχουν δεσμευθεί να εμβαθύνουν σημαντικά τους οικονομικούς και στρατιωτικούς τους δεσμούς στην εποχή μετά την πυρηνική συμφωνία, καθώς οι εξοντωτικές κυρώσεις αίρονται αργά- αργά.

Όλες αυτές οι τάσεις κορυφώνονται στην Συρία.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν (αριστερά) μιλά με τον Ιρανό ομόλογό του, Χασάν Ρουχανί, κατά την διάρκεια μιας τελετής υπογραφής μετά από συνομιλίες στην Τεχεράνη, στις 23 Νοεμβρίου του 2015. ALEXEI DRUZHININ / REUTERS
----------------------------------

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΤΑΞΙΑ

Η πολιτική τάξη που οι Βρετανοί και οι Γάλλοι καθιέρωσαν στην Μέση Ανατολή μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο καταρρέει. Το Ιράν βλέπει την μάχη για το μέλλον της Συρίας ως καθοριστικό παράγοντα στην διαμόρφωση της νέας τάξης. Πεπεισμένη ότι η Ουάσιγκτον είναι απίθανο να στηρίξει τις περιφερειακές προτεραιότητες του Ιράν, η χώρα βλέπει την συνεργασία με την Ρωσία ως έναν αποτελεσματικό τρόπο για να ενισχύσει την θέση της στην περιοχή.

Ο στρατηγικός στόχος του Ιράν στην Συρία είναι η προστασία του Άσαντ, και αν αυτό γίνει πάρα πολύ δαπανηρό, τότε η προστασία του ασαντισμού -δηλαδή, οι πολιτικές και στρατιωτικές δομές, και οι δομές πληροφοριών που η γενιά Άσαντ έχει δημιουργήσει στην Συρία. Η Δαμασκός υπήρξε ένας ασφαλής αγωγός για το Ιράν ώστε να παρέχει όπλα και χρήματα στην Χεζμπολάχ στον Λίβανο, που είναι το πιο πολύτιμο στρατηγικό πλεονέκτημα του Ιράν. Η παρουσία του Ιράν στην Συρία και τον Λίβανο έχει δώσει στην χώρα στρατηγικό βάθος εναντίον του Ισραήλ, εάν το Ισραήλ επιτεθεί στο Ιράν. Υπήρξε επίσης ένα εφαλτήριο για το Ιράν ώστε να επεκτείνει την επιρροή του σε όλη την αραβική Μέση Ανατολή.