Υψηλή επιφυλακή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Υψηλή επιφυλακή

Μήπως τα Ηνωμένα Έθνη χρειάζονται ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης;

Όχι μόνο ο Γενικός Γραμματέας Ban Ki-moon δεν έθεσε το ζήτημα, όπως επιτρέπεται από το άρθρο 99, αλλά το Συμβούλιο Ασφαλείας είχε επιδιώξει να αποφύγει να εμπλακεί. Πάρα πολλά μέλη είχαν πρόθεση να μην επικρίνουν μια κυβέρνηση που διεξάγει αυτό που περιγράφεται ως πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, ανεξάρτητα από την αύξηση του κόστους για τους αμάχους. Αναγνωρίζοντας την διπλή αποφυγή επί του θέματος, η έκθεση για την Σρι Λάνκα ζήτησε από τον Γενικό Γραμματέα να κάνει μεγαλύτερη χρήση της πρόσφατης πρωτοβουλίας για ενημερώσεις «ανίχνευσης του ορίζοντα» στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ωστόσο, η άνοδος και η διάλυση αυτών των ενημερώσεων αποδεικνύει ότι όσο περισσότερο άλλαζαν τα πράγματα, τόσο περισσότερο παρέμειναν τα ίδια.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΑ

Μετά τους καταστροφικούς τελευταίους μήνες της σύγκρουσης στην Σρι Λάνκα, ένας αριθμός μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας άρχισαν να κάνουν έκκληση για διαδικασίες έγκαιρης προειδοποίησης. Παίρνοντας την ηγεσία, στις 4 Νοεμβρίου 2010, το Ηνωμένο Βασίλειο κάλεσε τον B. Λιν Πάσκοε (B. Lynn Pascoe), τότε αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα υπεύθυνο για πολιτικές υποθέσεις, να ενημερώσει τα μέλη του Συμβουλίου με άτυπες διαβουλεύσεις σχετικά με θέματα που ενδέχεται να δικαιολογούν την προσοχή στο μέλλον τους, αν όχι την ανησυχία τους.

Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διέκοψαν αυτή την πρακτική κατά την διάρκεια της προεδρίας τους στο Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2010, κάθε άλλο έθνος-μέλος προγραμμάτισε μια ενημέρωση ανίχνευσης του ορίζοντα κατά την διάρκεια της αντίστοιχης μηνιαίας προεδρίας του μέχρι τον Μάρτιο του 2012. Αυτό περιλάμβανε την Κίνα και την Ρωσία, καθώς και την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο , και κάθε εκλεγμένο μέλος: Την Βοσνία και Ερζεγοβίνη, την Βραζιλία, την Κολομβία, την Γκαμπόν, την Γερμανία, την Ινδία, τον Λίβανο, την Νιγηρία, την Πορτογαλία, την Νότια Αφρική και το Τόγκο.

Από όλες τις πλευρές, χτιζόταν μια συναίνεση –μια συναίνεση που περιελάμβανε κράτη με πολύ διαφορετικές απόψεις για τον κατάλληλο ρόλο του Συμβουλίου σχετικά με την έγκαιρη προειδοποίηση. Ωστόσο, για άλλη μια φορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έσπασαν τον κύκλο κατά την διάρκεια της προεδρίας τους τον Απρίλιο του 2013. Αυτό ήρθε σε μια στιγμή που η κυβέρνηση Ομπάμα οικοδομούσε έναν μηχανισμό πρόληψης θηριωδιών στον Λευκό Οίκο, αλλά, παραδόξως, ήταν αρνητικά διατεθειμένη να κάνει το ίδιο ο ΟΗΕ.

Δυστυχώς, ούτε η αρμόδια υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, που δεν έχει πλέον επικεφαλής τον Πάσκοε, ούτε το γραφείο του Γενικού Γραμματέα, εξέτασαν το θέμα μετά. Αντί να υπερασπιστούν την άσκηση αυτή ως εμπίπτουσα στις προνομίες του Γενικού Γραμματέα, ανέθεσαν στα μέλη του Συμβουλίου το αν θα προγραμματίσουν μια ενημέρωση. Και αντί να βελτιωθεί η ενημέρωση με μικρές διορθώσεις εδώ και εκεί, αφότου κάποια μέλη του Συμβουλίου ανέφεραν ότι δεν ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο ή διορατικό και άλλοι παραπονέθηκαν ότι επιβάρυνε την ήδη φορτωμένη ατζέντα του Συμβουλίου, οι ενημερώσεις έγιναν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Μετά τις 4 Δεκεμβρίου 2013, διακόπηκαν.

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ

Με τον Μπαν Κι-μουν να αναγνωρίζει στις 22 Νοεμβρίου του 2013, ότι η «σημερινή κατάσταση της προστασίας των αμάχων δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αισιοδοξία», μια επανεκκίνηση φαινόταν απαραίτητη. Στις 17 Δεκεμβρίου του 2013, ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Jan Eliasson εισήγαγε επίσημα την πρωτοβουλία «Δικαιώματα Πρώτα» (αργότερα μετονομάστηκε σε Ανθρώπινα Δικαιώματα Πρώτα [Rights up Front]). Είπε στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ότι, «Πράγματι, είναι αδιαμφισβήτητο, και χρειάζεται επανάληψη, ότι οι σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η καλύτερη έγκαιρη προειδοποίηση για τις επικείμενες θηριωδίες ... Η ανάγκη για έγκαιρη δράση, και ο κρίσιμος ρόλος της έγκαιρης απόκρισης στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι στο επίκεντρο της πρωτοβουλίας Rights up Front».

Φαινόταν να έχει δοθεί άλλη μια ευκαιρία στην έγκαιρη προειδοποίηση, αλλά η πρωτοβουλία δεν υλοποιήθηκε ποτέ σε μια ανανέωση της ανίχνευσης του ορίζοντα ή σε ενημερώσεις έγκαιρης προειδοποίησης στο Συμβούλιο λόγω της συνεχιζόμενης αντίστασης ορισμένων μελών του και την προφανή απροθυμία του Γενικού Γραμματέα να τα βάλει κάτω από τον μανδύα του άρθρου 99.

Αντ’ αυτού, η αρμόδια υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών προγραμμάτισε άτυπες ενημερώσεις που δεν διεξάγονται στην αίθουσα διαβουλεύσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας ούτε συμμετέχουν σε αυτές τακτικά οι πρεσβευτές του Συμβουλίου. Εκεί που η ενημέρωση της ανίχνευσης του ορίζοντα κυριολεκτικά έφερνε ανησυχητικά θέματα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, σε αυτές τις διαφορετικού τύπου ενημερώσεις εξαρτάτο από τα μέλη του Συμβουλίου να συμμετάσχουν. Η Γραμματεία του ΟΗΕ όντως άρχισε να εγείρει ορισμένα ανησυχητικά ζητήματα στην κατηγορία «Διάφορα» [“Any Other Business”] της ημερήσιας διάταξης του Συμβουλίου, αλλά σε μεγάλο βαθμό η ατζέντα αυτή χρησιμοποιήθηκε για ενημερώσεις σχετικά με τα θέματα που βρίσκονται ήδη στην ημερήσια διάταξη. Στην πραγματικότητα, η επιλογή «Διάφορα» υπήρχε ανέκαθεν, ακόμη και όταν ο Pérez de Cuéllar, πίσω στο 1985, κάλεσε για «μια διαδικασία για να κρατήσει τον κόσμο κάτω από συνεχή επισκόπηση». Αυτές οι εναλλακτικές λύσεις είναι πολύ μακριά από την δέσμευση του σχεδίου Rights up Front που δημιούργησε η Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών για να ενισχύσει τον «διάλογο και την δέσμευσή» της με το Συμβούλιο.