Τα επόμενα 25 χρόνια της Ουκρανίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα επόμενα 25 χρόνια της Ουκρανίας

Προχωρώντας προς τα εμπρός υπό μια μόνιμη ρωσική απειλή
Περίληψη: 

Το χειρότερο σενάριο για την Ουκρανία θα είναι να αποσπαστεί η προσοχή των Ηνωμένων Πολιτειών λόγω των εσωτερικών προβλημάτων και των αποτυχιών τους στο εξωτερικό, μια αδύναμη Ευρώπη, και είτε μια ισχυρή, επιθετική Ρωσία είτε μια Ρωσία σε αποσύνθεση. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται ως το περισσότερο πιθανό σενάριο.

Καθώς οι Ουκρανοί γιορτάζουν την 25η επέτειο της ανεξαρτησίας τους φέτος, θα κάνουν καλά να θυμούνται ότι τα επόμενα 25 χρόνια θα είναι πολύ πιο σημαντικά -και δύσκολα- από τα προηγούμενα.

Η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 24 Αυγούστου 1991, σε εξαιρετικά ευνοϊκές γεωπολιτικές συνθήκες: Η σοβιετική αυτοκρατορία βρισκόταν σε αποσύνθεση˙ το ρωσικό κράτος που την διαδέχθηκε έκλινε προς την δημοκρατία και ήταν στρατιωτικά αδύναμο ˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες, η μόνη υπερδύναμη του κόσμου, ήταν αποφασισμένη να προωθήσει την δημοκρατία σε όλο τον κόσμο˙ το ΝΑΤΟ είχε αποδείξει το θάρρος του και επρόκειτο σύντομα να επεκταθεί˙ και η Ευρώπη ήταν γεμάτη με την αυτοπεποίθηση που θα κορυφωνόταν στην διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κάτω από τέτοιες ευνοϊκές συνθήκες, η Ουκρανία μπορούσε να παραμελήσει την [απαραίτητη] θεμελιώδη συστηματική μεταρρύθμισή της και απλώς να αφήνει τον καιρό να περνάει, όπως έκανε για πολλά από τα 25 χρόνια της.

Αυτή η περίοδος καλοκαιρίας έχει λήξει, και τα σύννεφα της καταιγίδας που πλησιάζουν θα απαιτήσουν από την Ουκρανία να αντιμετωπίσει πολύ πιο δύσκολες, καθώς και υπαρξιακά απειλητικές, συνθήκες. Για να επιβιώσει, η Ουκρανία θα πρέπει να κάνει περισσότερα από το να προχωράει τρεκλίζοντας. Θα πρέπει να επιδιώξει, με ακλόνητη αποφασιστικότητα, ένα σαφώς καθορισμένο σύνολο προτεραιοτήτων.

Εξετάστε τις αλλαγές που έχουν λάβει χώρα στο γεωπολιτικό περιβάλλον της Ουκρανίας.

Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιδιώκει ενεργά την ηγεμονία στο ρωσικό «εγγύς εξωτερικό». Ελπίζοντας να αποκαταστήσει μια στρατιωτικά κυρίαρχη Ρωσία στο κέντρο της Ευρασίας, ο Πούτιν έχει δαπανήσει τεράστια ποσά πόρων για την αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεων και του οπλοστασίου της Ρωσίας˙ ενεπλάκη σε αμείλικτους διαξιφισμούς και σε περιστασιακή αρπαγής γης˙ παραβίασε διεθνείς κανόνες και την μεταπολεμική ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας˙ ενίσχυσε κατά πολύ την εσωτερική δομή ασφαλείας της Ρωσίας˙ διέλυσε τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας˙ και κατασκεύασε ένα δεσποτικό, υπερεθνικιστικό καθεστώς που επικεντρώνεται στην λατρεία της προσωπικότητάς του. Κατά την διαδικασία αυτή, ο Πούτιν έχει καταφέρει, με την βοήθεια του κομπασμού και της προπαγάνδας, να πείσει τους περισσότερους Ρώσους, και πολλούς Δυτικούς, ότι ενεργεί προς το συμφέρον τους.

Την ίδια στιγμή, η Ρωσία του Πούτιν είναι ένα εύθραυστο καθεστώς που ταλαιπωρείται από προχωρημένη αποσύνθεση. Είναι υπερ-συγκεντρωτικό, διεφθαρμένο, εχθρικό προς την εισαγωγή συστημικών μεταρρυθμίσεων, και ανίκανο να αλλάξει τον εαυτό του. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Πούτιν είναι εξωφρενικά δημοφιλής, το αποστεωμένο καθεστώς του οποίου ηγείται δεν είναι, όπως υπονοούν η απόφασή του να σχηματίσει μια ισχυρή Εθνική Φρουρά και η μελαγχολική προσέλευση στις πρόσφατες εκλογές για την Δούμα. Ένα καθεστώς που είναι τόσο εξαρτημένο από την απρόβλεπτη κρίση ενός αυξανόμενα γηράσκοντα ηγέτη είναι εγγενώς επιρρεπές σε λάθη στρατηγικής που, αργά ή γρήγορα, θα μπορούσαν να το μπλέξουν σε περιπέτειες αποσταθεροποίησης στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2014, όχι μόνο αποξένωσε το Κίεβο, αλλά και το εγγύς εξωτερικό και την Δύση. Εν τω μεταξύ, δεν έφερε στην Ρωσία τίποτα που δεν το είχε ήδη, όπως τον de facto έλεγχο της φιλο-ρωσικής Κριμαίας και της Donbas της Ουκρανίας.

Το αποτυγχάνον ρωσικό κράτος είναι όλο και περισσότερο κατακερματισμένο μεταξύ του κέντρου στην Μόσχα και της περιφέρειας, των ελίτ και των μη-ελίτ, και των Ρώσων και των μη Ρώσων. Η μη μεταρρυθμισμένη οικονομία του είναι σε μόνιμη παρακμή, ενώ η φύρδην μίγδην προσπάθειά του να εκσυγχρονίσει τις ένοπλες δυνάμεις του και να αναλάβει στρατηγική πρωτοβουλία έχει αναβιώσει το ΝΑΤΟ, τρομοκράτησε τους πρώην φιλο-ρώσους γείτονες της Ρωσίας, και απομάκρυνε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Όσο περισσότερο ο Πούτιν παραμένει στην εξουσία, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι η Ρωσία θα καταρρεύσει, με ανείπωτες συνέπειες -από τον εμφύλιο πόλεμο μέχρι ένα μαζικό προσφυγικό κύμα- για τους γείτονές της.

27092016-1.jpg

Ένας φιλο-ρώσος αυτονομιστής βρίσκεται κοντά στο κατεστραμμένο μνημείο των πεσόντων στο Savur-Mohyla, ανατολικά της πόλης του Ντόνετσκ, στις 28 Αυγούστου 2014. MAXIM SHEMETOV / REUTERS
--------------------------------------

Το καθεστώς της υπερδύναμης των Ηνωμένων Πολιτειών παραμένει αδιαφιλονίκητο, αλλά η προθυμία τους να συνεργαστούν με τον κόσμο μειώθηκε σημαντικά στον απόηχο των αποτυχιών στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Συρία. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, η φλεγμονώδης και σπασμωδική ρητορική του Ρεπουμπλικανού προεδρικού υποψήφιου, Donald Trump, κατά πάσα πιθανότητα θα μολύνει την συζήτηση στις ΗΠΑ με μεγαλύτερες τάσεις απομονωτισμού, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει την προεδρία τον Νοέμβριο.

Το ΝΑΤΟ, το οποίο είχε χάσει το νόημα της αποστολής του μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έχει αναζωογονηθεί από την επιθετικότητα του Πούτιν στην Ουκρανία, αλλά οι στρατιωτικές δυνατότητες της συμμαχίας είναι θλιβερά ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ρωσική απειλή. Όπως γνωρίζουν οι Δυτικοί πολιτικοί, εάν ο Πούτιν δοκίμαζε το ΝΑΤΟ με μια εισβολή στην Εσθονία, η συμμαχία θα πιεζόταν σκληρά για να την υπερασπιστεί. Θα χρειαστούν χρόνια για να μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια πρόκληση το ΝΑΤΟ.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει προβλήματα, από το Brexit μέχρι την συνέχιση της ροής των προσφύγων και μέχρι την αύξηση της αντιδημοκρατικής και φιλο-πουτινικής δεξιάς στην Γαλλία, στην Ολλανδία, και, το πιο ανησυχητικό, στην Γερμανία. Καθώς οι Ευρωπαίοι γίνονται εσωστρεφείς και καθώς μεγαλώνει η δυνατότητα των φιλο-ρωσικών πολιτικών δυνάμεων να έρχονται στην εξουσία, η ικανότητα της ΕΕ να διατηρήσει ένα ενιαίο μέτωπο εναντίον του Πούτιν θα μειωθεί.