Ο καθρέφτης του Ισραήλ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο καθρέφτης του Ισραήλ

Η ζωή και η κληρονομιά του Σιμόν Πέρες
Περίληψη: 

Μετά τον θάνατό του, ο Πέρες θα μείνει στην μνήμη και θα είναι αγαπητός από τους Ισραηλινούς. Έκανε λάθη και πήρε κακές αποφάσεις. Αλλά ήταν ένας ακούραστος υποστηρικτής μιας ισχυρότερης, καλύτερης χώρας. Ποτέ δεν σταμάτησε να σκέφτεται το μέλλον.

Ο BRENT E. SASLEY είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Άρλινγκτον.

Δεν έχουν μείνει πια άλλοι Ισραηλινοί γίγαντες. Ο Σιμόν Πέρες [1] ήταν η τελευταίος, και πέθανε προχθές [2] σε ηλικία 93 ετών. Στα βιβλία της ιστορίας, το όνομά του θα πρέπει να αναγράφεται παράλληλα με εκείνα του Δαβίδ Μπεν Γκουριόν, του Γιτζάκ Ράμπιν [3], του Μεναχέμ Μπέγκιν και του Μοσέ Νταγιάν, ως ένας από εκείνους τους ηγέτες του Ισραήλ ο οποίος οικοδόμησε την χώρα μέσα από σκληρή δουλειά, ακόμη και καθώς παρέμενε προσηλωμένος σε ένα μεγαλύτερο όραμα. Αλλά με πολλούς τρόπους, ο Πέρες ανήκει στην δική του κατηγορία˙ εκτός από τον Ben-Gurion, τον πατέρα και πρώτο πρωθυπουργό του Ισραήλ, κανένας από τους άλλους γίγαντες δρν άλλαξε την πορεία της ιστορίας της χώρας σε τόσους πολλούς τομείς ζητημάτων: Στην άμυνα, στην κατοχή της Δυτικής Όχθης [4], στην οικονομία και την ειρηνευτική διαδικασία. Ο Πέρες παρέμεινε μια ξεχωριστή προσωπικότητα και για άλλους λόγους, σίγουρα από τις δικές του πράξεις, αλλά και από την επίμονη πεποίθηση των συμπολιτών του ότι είχε τεράστιες ικανότητες χειραγώγησης, ότι ήταν πολύ πονηρός για να είναι ένας «πραγματικός» Ισραηλινός˙ όπως το έθεσε ο δημοσιογράφος της Haaretz, Chemi Shalev [5], ποτέ ούτε καν «έμοιαζε με έναν Ισραηλινό», μοιάζοντας με Ανατολικοευρωπαίο και όχι με Μεσανατολίτη. Αυτό που κάνει τέτοιες συμπεριφορές τόσο περίεργες είναι ότι ο Πέρες ήταν το Ισραήλ˙ μεγάλωσε και ωρίμασε σε συνδυασμό με το εβραϊκό κράτος.

Ο Πέρες ήταν ένας ηγέτης με ελαττώματα, γεμάτος αντιφάσεις. Ήταν ένας οραματιστής που βοήθησε να γίνει το Ισραήλ πυρηνική δύναμη και ήταν ο κύριος αρχιτέκτονας της ισχυρής, αυτάρκους αμυντικής βιομηχανίας του. Αλλά συχνά ενεπλάκη σε άξεστους πολιτικούς ελιγμούς προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία. Ως υπουργός Άμυνας [6] διευκόλυνε μερικούς από τους πρώτους εβραϊκούς [επ]οικισμούς στην Δυτική Όχθη στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Στην συνέχεια, στην δεκαετία του 1990 και κατά την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, έγινε ο πρωταρχικός αντίπαλός τους. Ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία ως ένα γεράκι και τελείωσε ως το απόλυτο περιστέρι της χώρας. Ξεκίνησε ως ένας σοσιαλιστής, αλλά, στην δεκαετία του 1980, άρχισε την στροφή της χώρας προς τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς ως έναν τρόπο για να ξεπεράσει τον υπερπληθωρισμό.

Ο Πέρες ήταν πιστός στις αρχές του, αλλά δεν μπόρεσε να αποτινάξει την κατηγορία ότι ήταν χωρίς αρχές. Μίλησε για την αξία της ανθρώπινης ζωής, αλλά κατά την διάρκεια της περιόδου μέχρι τις εκλογές του 1996, εξουσιοδότησε την Επιχείρηση Σταφύλια της Οργής, μια επίθεση κατά της Χεζμπολά στον νότιο Λίβανο, που σκότωσε δεκάδες Λιβανέζους αμάχους. Ποτέ δεν δίστασε να δουλέψει με πολιτικούς αντιπάλους, συμπεριλαμβανομένων των Ράμπιν, Αριέλ Σαρόν και Γιτζάκ Σαμίρ˙ αλλά συχνά υπονόμευσε την συνεργασία δουλεύοντας σε δικές του πρωτοβουλίες. Ήταν αγαπητός από τους Εβραίους της διασποράς και τους ηγέτες της Δύσης, αλλά δεν ήταν αρεστός στους Ισραηλινούς. Ήταν πάντα στην ή κοντά στην κορυφή της ηγεσίας της χώρας, αλλά παρ’ όλα τα χρόνια του στην εξουσία, κέρδισε μόνο μια εκλογή στο υψηλό αξίωμα (για την προεδρία, το 2007 -την δεύτερη φορά που συμμετείχε σε εκλογές για την συγκεκριμένη θέση).

29092016-1.jpg

Ο Shimon Peres (αριστερά), τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ, με τον Yitzhak Rabin στο Σινά, τον Ιούλιο του 1976. YA'ACOV SA'AR / HANDOUT / GPO / REUTERS
------------------------------------

Αυτές οι προφανείς αντιφάσεις καθρεφτίστηκαν στην χώρα που ο Πέρες βοήθησε να ιδρυθεί. Το Ισραήλ δημιουργήθηκε επίσημα το 1948 εν μέσω πολέμου, αλλά οι θεσμοί και οι κανόνες του καθορίστηκαν πολύ πριν από τότε. Οι θεσμοί αυτοί αντιπροσώπευαν μια σειρά από ευγενείς ιδέες, συμπεριλαμβανομένης της λύτρωσης του εβραϊκού λαού, μια δέσμευση για τα χωρίς αποκλεισμούς δημοκρατικά πρότυπα, και την υπόσχεση της ισότητας και της ισονομίας. Ωστόσο, οι κοσμικές ελίτ των Ασκενάζι [7] που κυριάρχησαν των περιθωριοποιημένων ιδρυτικών Εβραίων Μιζράχι και των Αράβων πολιτών [8], και ο σχηματισμός της χώρας απαίτησαν κατ’ ανάγκη μια απώλεια εδάφους υπέρ του παλαιστινιακού λαού.

Πάνω από άλλες αρχές, ο Πέρες ήταν απλά αφοσιωμένος στην επιβίωση του Ισραήλ. Στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 1940, του 1950 και του 1960, όταν η χώρα αγωνιζόταν κάτω από το βάρος των συνεχών τρομοκρατικών επιθέσεων και των εξάρσεων του ανοιχτού πολέμου, της απορρόφησης εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών καθώς και της δημιουργίας μιας οικονομίας, ενός κράτους δικαίου και της νομιμοποίησης του κυβερνώντος συστήματος, ο Πέρες εκπροσώπησε την τραχιά αποφασιστικότητα που κράτησε το Ισραήλ ζωντανό και, τελικά, του επέτρεψε να ευδοκιμήσει.

Αλλά δεν μπορούσε να αντισταθεί στα μεγαλεπήβολα όνειρα. Η έγκρισή του για τους οικισμούς στην Δυτική Όχθη κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970 αντανακλούσε την αχαλίνωτη ευφορία που κατέλαβε τους Ισραηλινούς Εβραίους κατά την κατάληψη της ιστορικής και βιβλικής γης των Ισραηλιτών.

Στην δεκαετία του 1980, ως ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, διαπραγματεύτηκε ο ίδιος μια εκ περιτροπής πρωθυπουργία σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό με τον Shamir του Λικούντ, καθώς η χώρα έφυγε από την κυριαρχία του Εργατικού Κόμματος και του ίδιου του εργατικού Σιωνισμού. Παρ’όλο που είχε από καιρό δεσμευτεί για το κολεκτιβιστικό-σοσιαλιστικό ήθος του αρχικού εργατικού Σιωνισμού, ο Πέρες –υπηρετώντας ως πρώτος πρωθυπουργός- υποτίμησε το ισραηλινό νόμισμα, μείωσε τις κρατικές δαπάνες, και πολέμησε το ισχυρό εργατικό συνδικάτο Histadrut, σχετικά με τους μισθούς. Αυτό ήταν κατά την διάρκεια μιας περιόδου στην οποία οι Ισραηλινοί γίνονταν όλο και πιο σίγουροι για το μέλλον τους, η ζήτηση για υψηλής ποιότητας καταναλωτικά αγαθά αυξανόταν, και αναδυόταν μια ατομικιστική κουλτούρα.