Μια ασφαλής ζώνη για την Συρία

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, με την κατάπαυση του πυρός στην Συρία την οποία υποστήριξε σθεναρά να βρίσκεται υπό κατάρρευση, αντιμετωπίζει αυτό που θα μπορούσε να είναι η μεγαλύτερη δοκιμασία της καριέρας του. Ρωσικές και συριακές δυνάμεις πλήττουν αδυσώπητα το Χαλέπι [1], με μια έντονη εστίαση στις μη στρατιωτικές υποδομές. Και αυτό ίσως να φαίνεται σαν να μην υπάρχει άλλο λογικό βήμα που ο Κέρι θα μπορούσε να κάνει για την Συρία στους τέσσερις μήνες που απομένουν στην κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, εκτός από το να απειλήσει να διακόψει την εμπλοκή [των ΗΠΑ] με την Μόσχα.

Αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Ο Κέρι θα μπορούσε να πείσει τον πρόεδρο να κάνει αυτό που οι υποψήφιοι για την προεδρία Χίλαρι Κλίντον και Donald Trump -και κυρίως, οι συνυποψήφιοί τους στην πρόσφατη επίμαχη κατά τα άλλα συζήτηση- έχουν υποστηρίξει: Να δημιουργήσει ένα ασφαλές καταφύγιο στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Διακριτά από τις λεγόμενες ασφαλείς περιοχές, όπως η καταστροφική «ασφαλής περιοχή» της Σρεμπρένιτσα στην Βοσνία, ο Κέρι θα μπορούσε να υποστηρίξει μια ουδετεροποιημένη ζώνη, έναν συγκεκριμένο τύπο αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης συσταθείσας δυνάμει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου με την συμφωνία των εμπολέμων. Ο ουδετεροποιημένες ζώνες μπορούν να δημιουργηθούν σε περιοχές όπου οι στρατιωτικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά δεν μπορούν να αξιοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς˙ πράγματι, δεν χρειάζεται καν να τύχουν υπεράσπισης από μια στρατιωτική δύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Συρίας δεν έχουν δείξει κανένα σεβασμό για τις ανθρωπιστικές αποστολές του ΟΗΕ [2], και μάλιστα ενέτειναν τις επιθέσεις τους εναντίον αμάχων στο Χαλέπι, οι παρατηρητές θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι η Μόσχα ή η Δαμασκός δεν θα συμφωνήσουν ποτέ σε, και δεν θα σεβαστούν, μια ουδέτερη ζώνη. Αλλά, και πάλι, αυτό δεν είναι απαραίτητα αληθές.

Πρώτον, παρά την ξεδιάντροπη αντίδραση της Ρωσίας στην κριτική για την επίθεσή της σε μια ανθρωπιστική νηοπομπή, ο βομβαρδισμός έχει πλήξει τα ρωσικά συμφέροντα. Η Μόσχα εξαρτάται από τον ΟΗΕ [3] ως έναν έλεγχο για την μονομερή άσκηση της αμερικανικής ισχύος. Συνήθως απαιτεί οποιαδήποτε άσκηση αμερικανικής ή ΝΑΤΟϊκής δύναμης να περνά από το Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου η Μόσχα μπορεί να ασκήσει βέτο˙ επιπλέον, βλέπει τον ΟΗΕ ως έναν πολυμερή θεσμό μέσω του οποίου μπορεί να αμβλύνει ή να οξύνει την κριτική. Συμφωνώντας σε μια ουδετεροποιημένη ζώνη στην Συρία θα ανακουφίσει κάποια από την πίεση της ομολογημένης επίθεσης στο κομβόι του ΟΗΕ.

Δεύτερον, μια ουδετεροποιημένη ζώνη δεν θα μπορούσε να απειλήσει τα συμφέροντα ούτε του προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, ούτε του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ. Καθώς μη μαχητές εκτοπισθέντες θα κατοικούν την ζώνη, θα αφήσουν περιοχές που τόσο η Συρία όσο και η Ρωσία θέλουν άδειες, συμπεριλαμβανομένου ενός πιθανού ασφαλούς διαδρόμου από το Χαλέπι. Πράγματι, η μεγαλύτερη πρόκληση του Κέρι μπορεί να είναι να πείσει την αντίσταση ότι η ουδετεροποιημένη ζώνη δεν είναι απλά ένα αποκούμπι για όσους κυνηγήθηκαν έξω από το Χαλέπι από τους Ρώσους και τον Άσαντ.

Τρίτον, ο κύριος εγγυητής της ζώνης δεν θα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η Τουρκία, η οποία έχει υποστηρίξει μια τέτοια ζώνη επί μήνες [4]. Ο Πούτιν και ο Άσαντ γνωρίζουν ότι η Άγκυρα δεν εστιάζει στον Άσαντ, αλλά στο να προλάβει το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και τους Κούρδους από το να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη. Με την Μόσχα και την Άγκυρα [να συνεννοούνται] με καλύτερους όρους τώρα, είναι εύλογο ότι η Ρωσία θα ανεχθεί μια περιοχή υπό τουρκικό έλεγχο.

Όταν ο Kerry παρουσιάσει την ιδέα στον ομόλογό του, τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, θα πρέπει να αναφέρει ότι, αν οι Ρώσοι δεν συμφωνούν στην δημιουργία μιας ουδέτερης ζώνης, τότε η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη ασφαλή περιοχή από την οποία η Τουρκία (στο έδαφος) και οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ (στον αέρα) θα αποτρέψουν ρωσικές ή συριακές επιθέσεις. Η Μόσχα θα πρέπει να εξετάσει αν αυτό το στοίχημα είναι άλλη μια μπλόφα του Ομπάμα -όπως η κόκκινη γραμμή για τα χημικά όπλα- ή μια πραγματική δέσμευση.

Ο Πούτιν ξέρει ότι ο Ομπάμα δεν έχει καμία όρεξη να κάνει χρήση βίας στην Συρία [5] εναντίον οτιδήποτε άλλου εκτός από τους στόχους του ISIS˙ την ίδια στιγμή, η Μόσχα γνωρίζει ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι πρόθυμος να σώσει την κληρονομιά του στην Συρία. Η μεταβίβαση μιας ουδετεροποιημένης περιοχής στον διάδοχό του, με τον ίδιο τρόπο που ο πρόεδρος George H.W. Bush παρέδωσε στον διάδοχό του, Μπιλ Κλίντον, την απόφασή του στο τέλος της θητείας του να στηρίξει την παρέμβαση του ΟΗΕ στην Σομαλίας, θα βελτιώσει τις επιδόσεις του Ομπάμα στην Συρία.

Η ουδετεροποιημένη ζώνη θα συσταθεί στην βόρεια Συρία. Θα απλωθεί βόρεια από το Χαλέπι ως τα τουρκικά σύνορα και από τα ανατολικά προς τα δυτικά δίπλα στο Κομπανί. Η βιωσιμότητα της ζώνης στηρίζεται στην ικανότητα της Τουρκίας να ηγηθεί της προσπάθειας -και να φρουρήσει στρατιωτικά την ζώνη στο έδαφος- καθώς και στο γεγονός ότι το συριακό καθεστώς δεν πετάει προς το παρόν σε αυτόν τον τομέα. Στην πραγματικότητα, μια de facto ασφαλής ζώνη υπάρχει ήδη εκεί. Οι πρόσφατοι τουρκικοί ελιγμοί έχουν ανοίξει χώρο για χιλιάδες Σύριους πρόσφυγες να περάσουν στην Jarabulus. Επί εβδομάδες, η Άγκυρα έχει υποστηρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι Δυτικοί σύμμαχοι δουλεύουν μαζί της για να καθιερώσουν μια επίσημη ασφαλή ζώνη.

Κατά ειρωνικό τρόπο, μόνο μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος [6] ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απέκτησε τον πλήρη έλεγχο του στρατού της Τουρκίας, για πρώτη φορά. Η πρωτόγνωρη δύναμη του έχει δώσει θάρρος. Αλλά οι τουρκικοί ελιγμοί στην Συρία έχει περιπλέξει τα θέματα˙ η Τουρκία έχει απωθήσει με επιτυχία τις κουρδικές δυνάμεις YPG ανατολικά πέρα από τον Ευφράτη, κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες θρηνούν επειδή η Δύση έχει βασιστεί στους Κούρδους ως την πιο αποτελεσματική δύναμη κατά του ISIS στο έδαφος.

Αλλά τώρα που η Τουρκία θεωρεί ότι έχει δημιουργήσει με επιτυχία μια σφήνα στην κουρδική προσπάθεια να καταλάβουν το έδαφος στο βόρειο τμήμα της Συρίας από τα δυτικά μέχρι τα ανατολικά, επικεντρώνεται ξεκάθαρα στο ISIS. Και αυτό φέρνει την Άγκυρα και την Ουάσινγκτον πάλι σε αρμονία. Ο Ερντογάν και ο Ομπάμα συζήτησαν κοινές επιχειρήσεις εναντίον του ISIS, ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα προτείνει να δημιουργηθεί μια ασφαλής περιοχή, και έχει συναινέσει στην πρόταση του Ομπάμα να ενταχθεί η Τουρκία στην προσεχή επίθεση στο προπύργιο του ISIS, στην Raqqa.

Με μια ουδέτερη ζώνη στην θέση της και με την Τουρκία να συμμετέχει πλήρως, οι Δυτικοί σύμμαχοι και οι σύμμαχοι του Κόλπου θα είναι σε θέση να στραφούν στο να καταφέρουν στο ISIS την πιο σημαντική ήττα του μέχρι σήμερα. Το να βγάλουν το ISIS από την Raqqa [7] θα προσέδιδε σημαντική ώθηση στην διπλωματική οδό και θα έθετε πολύ μεγαλύτερη πίεση στον Άσαντ για να συμβιβαστεί.

Φυσικά, αν η Ρωσία επρόκειτο να απορρίψει την ουδέτερη ζώνη, τότε η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να κινηθεί προς τα εμπρός με μια πραγματική ασφαλή περιοχή, που θα προστατεύεται από τους Τούρκους στο έδαφος και μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στον αέρα. Θα αστυνομεύεται από αμερικανικές, τουρκικές, και επιλεγμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις -μια συλλογική παρουσία που θα έκανε την Ρωσία είναι αρκετά νευρική, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα έπαιρνε την πρωτοβουλία από την Μόσχα.

Οι ασφαλείς ζώνες δεν είναι μια ριζοσπαστική ιδέα˙ ασφαλείς περιοχές μικρής κλίμακας έχουν ήδη δημιουργηθεί στην δυτική Συρία, συνήθως μεταξύ της Χεζμπολάχ και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης της Συρίας. Καμία από αυτές δεν έχει βομβαρδιστεί είτε από το καθεστώς του Άσαντ είτε από την Ρωσία.

Τα τελευταία χρόνια έχουν σκοτωθεί πάνω από μισό εκατομμύριο Σύριοι και έχει φύγει από την χώρα [8] πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού της Συρίας. Μια ουδέτερη ζώνη θα βοηθήσει να ελαφρυνθεί ο πόνος των εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν απομείνει, κάτι που φαινομενικά είναι ένας αρκετά καλός λόγος για την καθιέρωσή της.

Έτσι, η επιλογή για την κυβέρνηση είναι ξεκάθαρη. Να αφήσει την πρωτοβουλία στην Μόσχα, ελπίζοντας ότι οι Ρώσοι θα έρθουν πάλι με μια εξαιρετικά μεροληπτική κατάπαυση του πυρός αφότου η αντιπολίτευση θα χτυπηθεί στο Χαλέπι. Ή να αναλάβει την πρωτοβουλία και, τελικά, να δώσει την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ σε μια ζώνη στην οποία οι Σύριοι εκτοπισθέντες μπορεί να είναι ασφαλείς.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-10-05/safe-zone-syria

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-05-10/when-hospitals-...
[2] https://www.theguardian.com/world/2016/sep/20/un-aid-convoy-attack-syria...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-03-29/uns-role-sieges...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-05-10/turkey-beyond-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-03-15/putins-long-ter...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-07-18/erdogans-prophecy
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-09-26/downfall-isis
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-09-14/what-syrians-want

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition