Το ιρανικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ιρανικό στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα

Πώς οι Φρουροί της Επανάστασης εμποδίζουν την ειρήνη

Παρέλαση της Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν για να τιμήσει την μνήμη του πολέμου Ιράν-Ιράκ, τον Σεπτέμβριο του 2007. MORTEZA NIKOUBAZI / REUTERS
-------------------------------

Η αποσύνδεση του Χαμενεΐ και του IRGC παραμένει ένα τιτάνιο τεστ για την ομάδα του Rouhani, ένα τεστ που ο Ρουχανί το πλησίασε προσεκτικά. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όταν ανέλαβε ο υπουργός Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ, έφερε τον δικό του εσωτερικό κύκλο, αλλά διατήρησε μια αξιοσημείωτη προσωπικότητα από την διοίκηση του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Η προσωπικότητα αυτή ήταν ο Hossein Amir-Abdollahian, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για τις αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις. Η απόφαση δεν είχε τίποτα να κάνει με τον Αχμαντινετζάντ.

Ο Zarif κράτησε τον Abdollahian στην δουλειά για να εξευμενίσει το IRGC˙ ο υπουργός ανέκαθεν θεωρείτο το «μάτι» των στρατηγών στο Υπουργείο Εξωτερικών. Ο Abdollahian, ένας ομιλητής των αραβικών και πρώην πρεσβευτής στο Μπαχρέιν, είναι ιδιαίτερα κοντά στον Qassem Suleimani, τον επικεφαλής του εξωτερικού βραχίονα του IRGC, της Δύναμης Quds. Ήταν μόνο μετά την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας που ο Zarif έθεσε ως στόχο να εδραιώσει τον έλεγχό του στο Υπουργείο Εξωτερικών. Τον Ιούνιο του 2016 ο Abdollahian απομακρύνθηκε. Αυτό ήρθε σε μια εποχή που υπήρχαν ελπίδες ότι ο Zarif και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι θα μπορούσαν να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν την πυρηνική συμφωνία για συνεργασία σε περιφερειακές κρίσεις, όπως αυτές στην Συρία και την Υεμένη, όπου το IRGC έχει καθοδηγήσει τις ιρανικές προσπάθειες. Τα ελεγχόμενα από το IRGC μέσα μαζικής ενημέρωσης διαμαρτυρήθηκαν και αποκάλεσαν τον ανασχηματισμό του Zarif ως παραχώρηση στις Ηνωμένες Πολιτείες και στα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου.

Ο Abdollahian έγινε γρήγορα ειδικός σύμβουλος του Ali Larijani, του προέδρου του ιρανικού κοινοβουλίου και νομιμόφρονα στον Χαμενεΐ. Το πείσμα του άξονα IRGC-Χαμενεΐ να κρατήσει τον Abdolahian στο προσκήνιο είναι ένα καλό παράδειγμα της απότομης ανηφόρας που αντιμετωπίζει ο Zarif καθώς προσπαθεί να αναμορφώσει ιρανική εξωτερική πολιτική. Στην θυελλώδη εμφάνιση του Zarif ενώπιον του κοινοβουλίου στις 2 Οκτωβρίου, οι φιλο-IRGC βουλευτές αμφισβήτησαν την απόλυση του Abdollahian ενώ χλεύασαν την συνολική απόδοσή του, εκφοβίζοντας τον Zarif μέχρι του σημείου να πει ότι είναι περήφανος που είναι «κοντά στα [αδέρφια του] Qassem Soleimani και [τον ηγέτη της Χεζμπολάχ] Χασάν Νασράλα». Η δημόσια επίπληξη, και ο χειρισμό του Zarif έναντί της, εμφανίζει έντονα την αποσπασματική φύση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής στην Τεχεράνη.

Τα τεστ για την ομάδα Rouhani δεν είναι λιγότερο τρομακτικά στην σφαίρα της οικονομίας [7], στην οποία τα κατεστημένα συμφέροντα του IRGC είναι βαθιά. Εδώ, ο ομόλογος του Zarif είναι ο υπουργός Πετρελαίου Bijan Zangeneh. Από την επιστροφή του στο Υπουργείο Πετρελαίου το 2013, ο βετεράνος τσάρος του πετρελαίου έχει πιέσει για την εφαρμογή του Συμβολαίου Πετρελαίου του Ιράν (Iran Petroleum Contract, IPC), ένα νέο μοντέλο συμβάσεων που έχει ως στόχο να προσελκύσει ξένες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου για να επενδύσουν στο Ιράν.

Το IRGC και οι σύμμαχοί του στο κοινοβούλιο και στην επιχειρηματική κοινότητα έχουν αντισταθεί, συχνά επιτιθέμενοι στο IPC ως αντισυνταγματικό και ισοδύναμο με το να υποκύψουν στις απαιτήσεις των ξένων επενδυτών. Φοβούνται ότι η Δυτικο-κεντρική κυβέρνηση του Rouhani θα εκτρέψει τα έργα μακριά από τις τοπικές επιχειρήσεις ενέργειας, πολλές από τις οποίες συνδέονται με τους Φρουρούς της Επανάστασης.

Όπως και το αφεντικό του, Rouhani, ο Zangeneh επέλεξε να αναζητήσει τρόπους για να μαλακώσει την αντιπολίτευση από τους σκληροπυρηνικούς. Ο Khatam-al Anbia, ο ελεγχόμενος από το IRGC όμιλος ετερογενών δραστηριοτήτων, έχει προεπιλεγεί ως μια από τις μόλις οκτώ ιρανικές επιχειρήσεις που μπορούν να συνεργαστούν με ξένες εταιρείες ενέργειας ως μέρος των συμβάσεων τύπου IPC. Στις αρχές Οκτωβρίου, η πρώτη άδεια IPC χορηγήθηκε σε εταιρία υπό τον Setad, έναν όμιλο εταιρειών που ελέγχεται από το Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη.

Όταν είναι δυνατόν, η ομάδα του Rouhani φαίνεται να προτιμά την συνεργασία για να ξεπερνά την αντίσταση από ομάδες συμφερόντων που συνδέονται με τους σκληροπυρηνικούς όπως αυτοί του IRGC. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για να διευθετηθούν στο μέτρο του δυνατού τα προσδεδεμένα με τους Φρουρούς συμφέροντα ως μέρος της αναδιάρθρωσης του κρατικού ενεργειακού τομέα, προσφέρουν μια υπόθεση που λέει πολλά. Άλλες φορές η ομάδα του Rouhani απλά δεν έχει πολλά περιθώρια για ελιγμούς. Ένα καλό πρόσφατο παράδειγμα αφορά την σχέση της Τεχεράνης με την Ειδική Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF), ένα διακυβερνητικό σώμα επιφορτισμένο με την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος. Το IRGC ηγήθηκε της προσπάθειας να εμφανιστεί η FATF ως μια ελεγχόμενη από τις ΗΠΑ, εδρεύουσα στο Παρίσι οργάνωση που προσπαθεί να αναμιχθεί στις οικονομικές συναλλαγές του Ιράν με τον έξω κόσμο για να αποδυναμώσει τους δεσμούς του Ιράν με ομάδες που η Τεχεράνη χαρακτηρίζει ως μέρος του κινήματος αντίστασης, όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Από την πλευρά του IRGC, το να τηρήσει τους κανόνες της FATF θέτει τις δραστηριότητές του σε κίνδυνο, αλλά ο Rouhani μέχρι στιγμής ήταν σε θέση να υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση άλλη από το να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις της FATF, αν η Τεχεράνη ήθελε να αποκαταστήσει την διεθνή οικονομική φήμη της. Ωστόσο, απέναντι στα παγιωμένα συμφέροντα του IRGC, η δύναμη της πειθούς του Rouhani είναι μακριά από το να έχει παγιωθεί.