Το Ιράν και το νέο Δόγμα Μονρόε | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ιράν και το νέο Δόγμα Μονρόε

Η Ουάσιγκτον πρέπει να φοβάται τις παρεμβάσεις της Τεχεράνης στην αμερικανική ήπειρο

Στην Ουάσιγκτον, η συμβατική σοφία ήταν εδώ και καιρό ότι η παρουσία του Ιράν στα νότια των συνόρων των ΗΠΑ αποτελεί μόλις κάτι περισσότερο από μικροενόχληση. Σε αυτή την αφήγηση, οι δραστηριότητες του Ιράν στην Κεντρική και Νότια Αμερική -από τις πολυάριθμες εμπορικές συμφωνίες με διάφορα έθνη μέχρι την δημιουργία πολιτιστικών κέντρων σε όλη την περιοχή- είναι ανοργάνωτες, ευκαιριακές, και, τελικά, έχουσες μικρή σημασία.

Αυτή η αφήγηση έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική, και, εν μέρει, ως αποτέλεσμα αυτού, η Ουάσιγκτον ιστορικά έχει δώσει ελάχιστη προσοχή στην παρουσία του Ιράν στο ημισφαίριο. Αλλά υπάρχουν άφθονα στοιχεία για το αντίθετο, με την μορφή της στρατηγικής συνεργασίας του Ιράν με τα αντι-αμερικανικά καθεστώτα της περιοχής, και σε καλά τεκμηριωμένες περιπτώσεις ιρανικής υποστήριξης διαβρωτικών ενεργειών που οργανώνονται εκεί και στοχεύουν στα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Τώρα, με την Ισλαμική Δημοκρατία όλο και λιγότερο δεσμευμένη από τις κυρώσεις ως αποτέλεσμα της πυρηνικής συμφωνίας του περασμένου έτους με την Δύση, υπάρχουν καταφανή σημάδια ότι διευρύνεται στα σοβαρά η παρουσία της στην Αμερική.

ΤΟΛΜΗΜΑ

Στις 21 Αυγούστου, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Τζαβάντ Ζαρίφ, ξεκίνησε περιοδεία σε έξι κράτη της Λατινικής Αμερικής. Το ταξίδι, το οποίο σήμαινε επισκέψεις στην Βολιβία, την Χιλή, την Κούβα, τον Ισημερινό, τη Νικαράγουα και την Βενεζουέλα, προοριζόταν να είναι μια πολύ δημόσια επιβεβαίωση της διαρκούς επένδυσης του Ιράν στο δυτικό ημισφαίριο.

«Υπάρχουν πολλοί τομείς οικονομικής συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και των έξι αυτών χωρών, αλλά οι δυνατότητες δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Majid Takht-Ravanchi, στα κρατικά μέσα ενημέρωσης πριν από το ταξίδι. Η επίσκεψη του Zarif, είπε, είχε ως στόχο να καλυφθεί το κενό αυτό και να ανυψώσει την οικονομική συνεργασία του Ιράν με την περιοχή σε «ένα εντελώς νέο επίπεδο».

Αλλά η επιλογή των σταθμών από τον Zarif υποδηλώνει ότι το ταξίδι αφορά πολύ περισσότερο στην γεωπολιτική από όσο στο εμπόριο. Με την αξιοσημείωτη εξαίρεση της Χιλής, τα έθνη που φλερτάρει ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν είναι όλα σε δεινή οικονομική κατάσταση, παλεύουν με υψηλά επίπεδα πληθωρισμού, ανεξέλεγκτη ανεργία, και, στην περίπτωση της Βενεζουέλας, μια πλήρως ανεπτυγμένη κατάρρευση της εθνικής οικονομίας. Οι χώρες αυτές λοιπόν, δύσκολα μοιάζουν με ανθεκτικούς εταίρους της οικονομίας του Ιράν, η οποία και η ίδια παλεύει μετά από χρόνια πολυμερών κυρώσεων.

26102016-1.jpg

Εργαζόμενοι στον πετρελαϊκό τομέα μπροστά σε ένα ανακαινισμένο διυλιστήριο στην Esmeraldas, στον Ισημερινό, στις 17 Δεκεμβρίου 2015. GUILLERMO GRANJA / REUTERS
-----------------------------------------

Ωστόσο, τα ίδια αυτά κράτη είναι όλα μέλη της Μπολιβαριανής Συμμαχίας της Αμερικής (ALBA), του αντι-αμερικανικού περιφερειακού μπλοκ που συγκλήθηκε από τον τεθνεώτα ισχυρό άνδρα της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το Ιράν είναι επί χρόνια έθνος-παρατηρητής στο ALBA, και βοήθησε ενεργά στην ριζοσπαστική αντι-Δυτική στρατηγική ατζέντα του μπλοκ.

Πράγματι, η λατινοαμερικάνικη εκδρομή του Zarif συνέπεσε ακόμη και με την επίσημη έναρξη της νέας Περιφερειακής Σχολής Άμυνας του ALBA στην βιομηχανική πρωτεύουσα της Βολιβίας, Σάντα Κρουζ. Η ακαδημία, όπως αναφέρει το ισπανόφωνο τηλεοπτικό κανάλι Telesur, προορίζεται να είναι ένα «αντι-ιμπεριαλιστικό» έργο για την καταπολέμηση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή. Έρχεται πλήρης, με «μαθήματα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της ιμπεριαλιστικής παρουσίας των ΗΠΑ στον αναπτυσσόμενο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Θεωρίας του Ιμπεριαλισμού, της Γεωπολιτικής των Φυσικών Πόρων και των Βολιβιανών Κοινωνικών Δομών».

Είναι επίσης ένα εξέχον ιρανικό τόλμημα. Το Ιράν είναι γνωστό ότι έχει προσφέρει τουλάχιστον κάποια από τα χρήματα για την κατασκευή της Σχολής, και μάλιστα ο τότε Ιρανός υπουργός Άμυνας, Ahmad Vahidi, προήδρευσε στα εγκαίνια της Σχολής τον Μάιο του 2011 (προκαλώντας ένα μικρό διεθνές επεισόδιο). Το Ιράν τώρα πιστεύεται ότι παίζει έναν ρόλο στον τομέα της κατάρτισης στις εγκαταστάσεις της Σχολής, γεγονός που υποδηλώνει την δυνατότητα συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και των αριστερών ριζοσπαστών της περιοχής.

Η ήδη τρομερή παρουσία του Ιράν στην περιοχή θα μπορούσε να επεκταθεί περαιτέρω. Όπως ο τεθνεώς Αργεντινός εισαγγελέας Alberto Nisman παρουσίασε λεπτομερώς σε ένα κατηγορητήριο τον Μάιο του 2013, κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών, το Ιράν έχει δημιουργήσει με επιτυχία ένα δίκτυο βάσεων πληροφοριών και συγκεκαλυμμένων κέντρων σε όχι λιγότερες από οκτώ χώρες της Λατινικής Αμερικής: Την Βραζιλία, την Χιλή, την Κολομβία, την Γουιάνα, την Παραγουάη , το Σουρινάμ, το Τρινιδάδ και Τομπάγκο, και την Ουρουγουάη. Η υποδομή αυτή επέτρεψε στο Ιράν να ξεκινήσει ή να υποστηρίξει τουλάχιστον τρία σχέδια εναντίον των ΗΠΑ στο έδαφός τους κατά την τελευταία δεκαετία.

Κατ’ αρχάς, το 2007, ένας Γουιανός, ο Αμπντούλ Καντίρ, σχεδίαζε να ανατινάξει τις δεξαμενές καυσίμου κάτω από το αεροδρόμιο John F. Kennedy της Νέας Υόρκης. Αν το είχε καταφέρει, η προσπάθεια θα προκαλούσε «εκτεταμένες ζημίες στο αεροδρόμιο και στην οικονομία της Νέας Υόρκης, καθώς και την απώλεια πολλών ζωών», όπως αξιολόγησε το FBI στην συνέχεια.

Αργότερα, τον Οκτώβριο του 2011, η ιρανική Φρουρά της Επανάστασης (IRGC) προσπάθησε να δολοφονήσει τον πρεσβευτή της Σαουδικής Αραβίας στις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα εστιατόριο στην Ουάσιγκτον. Η IRGC είχε προγραμματίσει να χρησιμοποιήσει τα μέλη του μεξικανικού καρτέλ ναρκωτικών «Λος Ζέτας» για να πραγματοποιήσουν την δολοφονία. Σε συνέντευξη Τύπου που αποκάλυπτε τις λεπτομέρειες του αποτυχημένου σχεδίου, ο Γενικός Εισαγγελέας των ΗΠΑ, Eric Holder, σημείωσε ότι «είχε οργανωθεί και εγκριθεί από στοιχεία της ιρανικής κυβέρνησης και, ειδικότερα, τα ανώτερα μέλη της Δύναμης Quds», της ελίτ παραστρατιωτικής μονάδας της IRGC.

Την ίδια χρονιά, Βενεζουελάνοι και Ιρανοί διπλωμάτες σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν Μεξικανούς χάκερ για να διεισδύσουν στην άμυνα των ΗΠΑ, στις Υπηρεσίες πληροφοριών και στις πυρηνικές εγκαταστάσεις και να ξεκινήσουν ευρείες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η προσπάθεια αυτή περιγράφηκε λεπτομερώς σε ένα ερευνητικό ντοκιμαντέρ τον Δεκέμβριο του 2011 από το ισπανόφωνο τηλεοπτικό δίκτυο Univision, το οποίο περιείχε ηχογραφήσεις των συνωμοτών, συμπεριλαμβανομένου ενός υψηλόβαθμου Ιρανού διπλωμάτη.

Οι ειδικοί της εθνικής ασφάλειας δίνουν προσοχή. Τις τελευταίες εβδομάδες, Αμερικανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι έθεσαν συναγερμό για αυτό που βλέπουν ως τον ταχύτερο ρυθμό διείσδυσης σε χώρες της Λατινικής Αμερικής από εξτρεμιστές της Μέσης Ανατολής. Τουλάχιστον μερικοί από αυτούς τους ριζοσπάστες είναι Ιρανοί ή υποστηρίζονται από την Ισλαμική Δημοκρατία. Πράγματι, τις τελευταίες εβδομάδες έχουν ανακύψει φρέσκες εκθέσεις για στρατολόγηση και εκπαίδευση Περουβιανών μαχητών από το Ιράν, καθώς και ένα κύμα συλλήψεων υπόπτων μελών τής υποστηριζόμενης από το Ιράν τρομοκρατικής οργάνωσης Χεζμπολάχ στην χώρα αυτή. Ως απάντηση σε αυτό και σχετικά με τις εξελίξεις, αξιόπιστες στρατηγικές εκτιμήσεις έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «η εμπλοκή του Ιράν στην Λατινική Αμερική ... αυξάνεται, και η Χεζμπολάχ κατά πάσα πιθανότητα θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει αυτούς τους εκκολαπτόμενους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς ως κάλυψη για τις πράξεις της».

ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ

Μέχρι σήμερα, ωστόσο, οι φόβοι για το Ιράν στην περιοχή δεν έχουν αντικατοπτριστεί στην επίσημη πολιτική των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Ομπάμα, επιθυμώντας σφοδρά την ύφεση με την Τεχεράνη, υποβάθμισε επανειλημμένα την έκταση της παρουσίας και της επιρροής του Ιράν στην Αμερική. Κατά το παρελθόν έτος, η κατάσταση αυτή έχει γίνει μόνο χειρότερη˙ ο Λευκός Οίκος, ανυπόμονος να επεκτείνει και να εξασφαλίσει τα οφέλη της πυρηνικής συμφωνίας που συνήφθη μεταξύ του Ιράν και των δυνάμεων P5 + 1 το 2015, έχει κάνει συστηματικά τα στραβά μάτια για τα σημάδια της ανέντιμης ιρανικής συμπεριφοράς στο εξωτερικό (συμπεριλαμβανομένων και των επαναλαμβανόμενων δοκιμών βαλλιστικών πυραύλων και, πιο πρόσφατα, την «υψηλής ταχύτητας σύλληψη» ενός σκάφους των ΗΠΑ από ιρανικά πολεμικά πλοία στον Περσικό Κόλπο). Ως εκ τούτου, υπάρχει ακόμα ελάχιστη όρεξη στην επίσημη Ουάσιγκτον για να αναγνωρίσει την πλήρη έκταση της εμπλοκής του Ιράν στην Αμερική, πόσω μάλλον να την αντιμετωπίσει.

Αυτό είναι ένα σοβαρό λάθος. Στον απόηχο της πυρηνικής συμφωνίας του περασμένου έτους, η στρατηγική του Ιράν στην Λατινική Αμερική εισέρχεται σε μια νέα φάση. Και παρ’όλο που η Τεχεράνη έχει στρέψει τουλάχιστον κάποια από την πρόσφατη προσοχή της στους πιο σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της περιοχής όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία και το Μεξικό, η τελευταία επίσκεψη Zarif στέλνει ένα αδιαμφισβήτητο μήνυμα ότι το Ιράν εξακολουθεί να επιδιώκει να στήσει έναν αντι-αμερικανικό άξονα στην γεωπολιτική «πίσω αυλή» των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ουάσινγκτον καλά θα κάνει να δώσει προσοχή.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-09-02/iran-and-new-mon...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition