Το Ιράν και η Κίνα έρχονται κοντά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ιράν και η Κίνα έρχονται κοντά

Οι νέοι σύμμαχοι «παντός καιρού»;
Περίληψη: 

Εφόσον το Ιράν συμμορφώνεται με τους όρους της συμφωνίας και η ανακούφιση των κυρώσεων συνεχίζεται, το Πεκίνο αποκτά πρόσβαση σε μια ευρύτερη αγορά και επενδυτικές ευκαιρίες. Εάν το Ιράν αθετήσει και επιβληθούν νέες κυρώσεις, η Κίνα, η οποία έχει αποδειχθεί ότι είναι πρόθυμη να απορροφήσει τους κινδύνους της συνεργασίας με ένα κακοποιό κράτος, θα έχουν ένα κυρίαρχο κομμάτι σε μια μικρότερη πίτα. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το Πεκίνο κερδίζει.

Ο ILAN BERMAN είναι αντιπρόεδρος στο American Foreign Policy Council.
Ο JONATHAN SCHANZER είναι αντιπρόεδρος για την Έρευνα στο Foundation for Defense of Democracies.

Διάσπαρτοι ανάμεσα στα εκατοντάδες περίπτερα που συνέθεταν την τεράστια Expo Κίνας-Ευρασίας που πραγματοποιήθηκε στην δυτική κινεζική πόλη Urumqi στα τέλη Σεπτεμβρίου, ήταν μια χούφτα Ιρανών εμπόρων χαλιών που ασχολούνταν με τα εμπορεύματά τους. Δεν φαινόταν να πουλάνε πολλά, αλλά δεν ανησούσαν. Οι έμποροι, όπως και η ίδια η ιρανική κυβέρνηση, κοιτούν μπροστά -και υπάρχουν πολλές ευκαιρίες αυτές τις μέρες, ιδιαίτερα στην Κίνα.

Εγκαινιασμένη το 2011, η ετήσια Expo έχει γίνει κομμάτι της πολυδιαφημισμένης πρωτοβουλίας του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping «Μια ζώνη, ένας δρόμος». Ως ένα τμήμα της ευρύτερης επέκτασης της εξωτερικής πολιτικής που συνόδευσε την ανάρρηση του Xi στην εξουσία το 2013, η «Μια ζώνη, ένας δρόμος» είναι μια φιλόδοξη προσπάθεια να αναβιώσει την αρχαία εμπορική διαδρομή που είναι γνωστή ως Δρόμος του Μεταξιού μέσω της οικονομικής (και τελικά πολιτικής) συνεργασίας με τις χώρες προς τα δυτικά της Κίνας.

Το Ιράν είναι ένα από αυτά τα έθνη. Άλλοτε ένας διεθνής παρίας, η Ισλαμική Δημοκρατία τώρα ανυπομονεί για διατηρήσιμη οικονομική ανάκαμψη, χάρη στην αμφιλεγόμενη πυρηνική συμφωνία του περασμένου έτους με τα P5+1 έθνη. Η συμφωνία απέδωσε στην χώρα πάνω από 100 δισ. δολάρια σε άμεση ανακούφιση από τις κυρώσεις και άλλες Δυτικές παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα για μια προσωρινή διακοπή της πυρηνικής ανάπτυξής της. Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο ρόλος της Κίνας [1] για την διατήρηση του Ιράν στο διπλωματικό τραπέζι εγκωμιάστηκε ευρέως από τα άλλα μέρη. Τον Νοέμβριο του 2014, για παράδειγμα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, επαίνεσε [2] την «σοβαρή δέσμευση της Κίνας στις διαπραγματεύσεις για το Ιράν ως πλήρης εταίρος στα P5+1».

Αλλά στην πραγματικότητα είναι το Ιράν που θα πρέπει να ευχαριστεί την Κίνα. Μια πρόσφατη έκθεση από μια διερευνητική αποστολή του ΔΝΤ στην χώρα κατέληξε στο συμπέρασμα [3] ότι χάρη στους καρπούς της πυρηνικής συμφωνίας οι οικονομικές συνθήκες «βελτιώνονται ουσιαστικά» στο Ιράν, με το ΑΕΠ να είναι έτοιμο να αυξηθεί κατά τουλάχιστον 4,5% στο επόμενο έτος. Και αυτή η οικονομική ανάκαμψη πρόκειται να πάρει μια επιπλέον τονωτική ένεση από το δυτικό άνοιγμα της Κίνας. Ο Xi πραγματοποίησε μια επίσκεψη υψηλού προφίλ [4] στην Τεχεράνη τον Ιανουάριο, η οποία απέδωσε όχι λιγότερες από 17 εμπορικές και βιομηχανικές συμφωνίες. Σηματοδότησε επίσης την έναρξη μιας μεγάλης κινεζικής στροφής προς το Ιράν, με τον Κινέζο πρόεδρο να υπόσχεται να αυξήσει το διμερές εμπόριο περισσότερο από δέκα φορές, στα 600 δισεκατομμύρια δολάρια, κατά την επόμενη δεκαετία.

Αυτό το σχέδιο είναι σε πλήρη εξέλιξη. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι στο Πεκίνο αναγνωρίζουν τώρα ανοιχτά ότι το Ιράν -τώρα πλημμυρισμένο με μετρητά και με τεράστιες ανάγκες για υποδομές, θα συνεχίσει να είναι ένας αξιόλογος εμπορικός εταίρος. Στην πραγματικότητα, αυτό το καλοκαίρι, μια αδιευκρίνιστη κινεζική εταιρεία δέσμευσε [5] περίπου 550 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή ενός νέου τερματικού σταθμού πετρελαίου πάνω από τα στενά του Ορμούζ σε ένα έργο που συνδέεται σαφώς με την δυτική ώθηση της Κίνας. Και τις τελευταίες εβδομάδες, ο κινεζικός κρατικός γίγαντας πετρελαίου Sinopec υπέγραψε [6] μια συμφωνία 1,2 δισ. δολαρίων με το ιρανικό Υπουργείο Πετρελαίου για την κατασκευή ενός νέου μεγα-διυλιστήριου στην Abedan ως μέρος της αυξανόμενης ενεργειακής συμμετοχής του Πεκίνου στην Ισλαμική Δημοκρατία.

01112016-1.jpg

Ένας Ιρανός εργαζόμενος με καπέλο προστασίας στο Συγκρότημα Steel Saba στην επαρχία Ισφαχάν, 451 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης, στις 12 Αυγούστου 2004. REUTERS
----------------------------------

Η κινεζική κατανάλωση ιρανικού πετρελαίου απογειώνεται, επίσης. Ένα κύμα [7] κινεζικών εισαγωγών αργού από την Ισλαμική Δημοκρατία ακολούθησε γρήγορα την σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας. Αυτή η τάση συνεχίζεται από το καλοκαίρι του 2014˙ δημοσιεύματα του ιρανικού Τύπου αυτή την άνοιξη [8] σημείωναν ότι οι εισαγωγές πετρελαίου της Κίνας από το Ιράν είχαν αυξηθεί κατά σχεδόν 20% από το προηγούμενο έτος.

Τι σκέπτεται ο Λευκός Οίκος για όλα αυτά; Από την αρχή του έτους, μια πλειάδα διορισμών [9] από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει στοχεύσει στο ακόμα συχνό εμπόριο βαλλιστικών πυραύλων του Πεκίνου με την Τεχεράνη, αποδεικνύοντας επίσημη ανησυχία για την συνεχή διάδοση [όπλων] μεταξύ της Κίνας και της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Επισήμως, ωστόσο, η κυβέρνηση Ομπάμα έχει παραμείνει βουβή για την σκοτεινή πλευρά αυτής της εμβάθυνσης της διμερούς συνεργασίας.

Από την πλευρά τους, οι Κινέζοι πολιτικοί εξακολουθούν να μιλούν σκληρά. Κατά την διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψης στην Κίνα, ένας επίσημος μας είπε ότι το Πεκίνο έχει την θέληση να αντιδράσει σφοδρά και να «επιβάλει στο λεπτό» τις κυρώσεις στο Ιράν, αν αυτό παραβιάσει την πυρηνική συμφωνία. Ως πρακτικό ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές ότι μπορεί να το πράξει. Καθώς η Κίνα επενδύει όλο και πιο βαθιά στο Ιράν και καθώς άλλες χώρες το πράττουν επίσης, η όρεξη του Πεκίνου να επιβάλει ουσιαστική οικονομική πίεση θα μειωθεί. Πράγματι, με κάθε νέα κινεζική επένδυση, η μόχλευση του Ιράν αυξάνεται. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τα λόγια ενός παρατηρητή των σχέσεων Κίνας-Ιράν, είναι ότι το Πεκίνο «δεν έχει μεγάλη επιρροή πάνω στην ιρανική συμπεριφορά».