Η Ρωσία και η γαλλική δεξιά

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι η μόνη χώρα της Δύσης στης οποίας την εκλογική πολιτική η Ρωσία διαθέτει περίοπτη θέση. Για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Ρωσία αποτελεί επίσης ένα καυτό θέμα στην γαλλική προεκλογική εκστρατεία. Στην πορεία προς τις εκλογές της άνοιξης του 2017, σχεδόν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης –είτε στην δεξιά, την ακροδεξιά είτε την ακροαριστερά-, έχουν καταγγείλει την υποβάθμιση των δεσμών με την Ρωσία υπό την κυβέρνηση του προέδρου Φρανσουά Ολάντ, υποστηρίζοντας ότι σπάει την γαλλική παράδοση της διπλωματικής εμπλοκής και του πολιτικού διαλόγου με την Μόσχα και ότι αυτό είναι επιζήμιο για τα γαλλικά οικονομικά συμφέροντα. Ορισμένοι πολιτικοί από αυτά τα κόμματα έχουν επίσης εκφράσει, σε διεθνή ζητήματα όπως η Ουκρανία ή η Συρία, απόψεις συμπάθειας προς το Κρεμλίνο.

Οι φιλο-ρωσικές θέσεις των περιθωριακών κομμάτων της Γαλλίας στην πραγματικότητα δεν αποτελούν έκπληξη: Οι λαϊκιστές στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, από τον Ρεπουμπλικανό προεδρικό υποψήφιο Donald Trump μέχρι τον Βρετανό πολιτικό Nigel Farage ή τον Ούγγρο πρωθυπουργό Viktor Orban, έχουν εκφράσει τον θαυμασμό τους για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Όμως, η εξέλιξη του κύριου συντηρητικού κόμματος της Γαλλίας, των Ρεπουμπλικάνων, που αυτή την στιγμή ηγούνται στην προεδρική κούρσα, είναι πιο αινιγματική. Μερικοί από τους βασικούς ηγέτες τους, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 2000 είχε θεωρηθεί ως Ατλαντιστής, τώρα φαίνεται πιο φιλικός προς τις θέσεις της Μόσχας από ό, τι ήταν πριν. Και αυτή η εξέλιξη έρχεται σε μια στιγμή που οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας έχουν επιδεινωθεί σημαντικά σχετικά με τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία. Είναι απλά εκλογική πόζα και αντιπολιτευτική πολιτική, ή μήπως αποκαλύπτει μια πιο βαθιά αλλαγή; Σε κάθε περίπτωση, το Κρεμλίνο έχει τροφοδοτήσει με χαρά την φωτιά μέσω δημόσιων δηλώσεων, μερικές φορές υιοθετώντας εμμέσως ορισμένα από τα επιχειρήματα της γαλλικής δεξιάς.

Ωστόσο, η κεντροαριστερή κυβέρνηση του Ολάντ έχει αρχίσει να αντεπιτίθεται.

Είχε υιοθετήσει μια σταθερή στάση εναντίον της παραβίασης των διεθνών κανόνων από την Ρωσία στην Ουκρανία, ιδίως ενισχύοντας το καθεστώς των κυρώσεων της ΕΕ και ακυρώνοντας την παράδοση του πολεμικού πλοίου Mistral προς την Ρωσία, ενώ απείχε από υπερβολικά συγκρουσιακές αλληλεπιδράσεις με την Μόσχα. Αλλά ο τόνος μεταξύ των δύο χωρών έχει οξυνθεί σημαντικά κατά την διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, κυρίως σχετικά με τους βαρείς βομβαρδισμούς από συριακές και ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις στο Χαλέπι, κάτι που το Παρίσι βλέπει όχι μόνο ως ηθικό θέμα, αλλά και ένα ζήτημα ασφαλείας καθώς οι βομβαρδισμοί δημιουργούν τον κίνδυνο να τροφοδοτηθεί η ριζοσπαστικοποίηση και με την σειρά της να αυξήσει την απειλή της τρομοκρατίας στο γαλλικό έδαφος.

Στις αρχές Οκτωβρίου, αφότου η Μόσχα άσκησε βέτο σε ένα υποστηριζόμενο από την Γαλλία ψήφισμα του ΟΗΕ που έκανε έκκληση για άμεση κατάπαυση του πυρός στην Συρία, οι Γάλλοι καταδίκασαν την Ρωσία για την εντατικοποίηση της βομβαρδιστικής εκστρατείας της, λέγοντας ότι έφτασε να είναι ένα «έγκλημα πολέμου» που άξιζε δίωξη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Σε ένα μάλλον περίεργο σκηνικό –μια καθ’οδόν συνέντευξη για ένα δευτερεύον τηλεοπτικό ψυχαγωγικό κανάλι- ο Ολάντ αμφισβήτησε το κατά πόσον θα πρέπει να δεχθεί τον Ρώσο ομόλογό του, ο οποίος σχεδιάζει να επισκεφθεί το Παρίσι στις 19 Οκτωβρίου για να εγκαινιάσει ένα ρωσικό πολιτιστικό κέντρο [1] στην όχθη του Σηκουάνα. Είπε [2] ότι έβρισκε τον εαυτό του να «αναρωτιέται» αν υπήρχε κάποια «χρησιμότητα ή αναγκαιότητα» για την υποδοχή του Πούτιν και αν μια συνάντηση θα έχει καμία πιθανότητα «να τον σταματήσει από το να παρέχει υποστήριξη προς το καθεστώς [Μπασάρ αλ] Άσαντ στους βομβαρδισμούς των αμάχων του Χαλεπίου». Στο τέλος, τα Ηλύσια Πεδία σηματοδότησαν στο Κρεμλίνο ότι η αλληλεπίδρασή τους θα πρέπει να περιορίζεται αυστηρά σε μια συζήτηση εργασίας για την Συρία και ότι ο Ολάντ δεν θα παραστεί στην εκδήλωση των εγκαινίων. Ο Πούτιν στην συνέχεια ακύρωσε απότομα το ταξίδι του.

Η απόφασή του, αν και ορμητική, είχε πιθανώς λιγότερο να κάνει με την σύγκρουση στην Συρία από όσο με την άρνηση του Ολάντ να παραστεί στην τελετή των εγκαινίων. Υπήρχε συμβολική αξία στα εγκαίνια για το Κρεμλίνο -θα περιφέρονταν στο εγχώριο κοινό του ως απόδειξη ότι η Ρωσία δεν είναι απομονωμένη στην ευρωπαϊκή σκηνή- και χωρίς την συμμετοχή του Γάλλου προέδρου δεν υπήρχε νόημα να πάει. Υπό το φως του πού στέκονται τα γαλλικά κόμματα της αντιπολίτευσης σχετικά με την Ρωσία, υπήρχε επίσης η πιθανότητα ότι η ξαφνική ακύρωση της επίσκεψης του Πούτιν θα έκανε τον Ολάντ να φανεί αδύναμος: Στο κάτω-κάτω, η απόφαση του Πούτιν ανακοινώθηκε όχι μετά τις κατηγορίες του Παρισιού περί εγκλημάτων πολέμου, αλλά την επόμενη μέρα της δημοσιοποίησης της συνέντευξης με την διστακτικότητα του Ολάντ.

Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης έσπευσαν να παρουσιάσουν την κατάσταση υπό το πρίσμα αυτό και καταδίκασαν τον Ολάντ. Ο Σαρκοζί κατήγγειλε [3] αυτά που αποκάλεσε ως «ανεύθυνη» στάση του Ολάντ και «στρατηγικές Ψυχρού Πολέμου» προς την Ρωσία, υποστηρίζοντας ότι η ακυρωμένη συνάντηση ήταν κάτι «κακό» και ότι χρειαζόταν «περισσότερος διάλογος» με την Μόσχα. Ο πρώην πρωθυπουργός Φρανσουά Φιγιόν, από την πλευρά του, κατηγόρησε [4] τον Ολάντ ότι «υπονομεύει την αξιοπιστία της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής» και υποστήριξε ότι ο Γάλλος πρόεδρος είχε «γελοιοποιηθεί» από τον Πούτιν.

Οι αντιδράσεις αυτές ανέρχονται σε κάτι περισσότερο από μόνο προεκλογικές βολές ή ατομική στόχευση. Αυτά είναι τα συμπτώματα των βαθέων ρηγμάτων στην γαλλική πολιτική τάξη. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, μια σταθερή συναίνεση έχει επικρατήσει στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά η Ρωσία έχει γίνει μια εξαίρεση. Ακόμα περισσότερο από την κρίση στην Ουκρανία, η πρόσφατη έξαρση σχετικά με την Συρία έφερε αυτά τα ρήγματα στο προσκήνιο και έκανε τις γαλλο-ρωσικές σχέσεις ένα καυτό θέμα στην προεδρική κούρσα.

Για την άκρα δεξιά, οι ιδεολογικοί, θεσμικοί και οικονομικοί δεσμοί [5] μεταξύ της Ρωσίας και του Εθνικού Μετώπου, του ακροδεξιού λαϊκιστικού κόμματος της Γαλλίας, είναι πραγματικοί και έχουν λάβει πολύ δημοσιότητα. Ακόμα κι έτσι, αυτοί οι δεσμοί δεν έχουν επηρεάσει την γαλλική εξωτερική πολιτική, δεδομένου ότι το Εθνικό Μέτωπο παραμένει εκτός των δομών λήψης αποφάσεων. Η Marine Le Pen, η ηγέτις του κόμματος, θα φτάσει ίσως στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών την προσεχή άνοιξη, αλλά είναι απίθανο να κερδίσει. Αντ’ αυτού, ειδικά αν ο αντιδημοφιλής Ολάντ είναι υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο επόμενος Γάλλος πρόεδρος είναι πιθανό να προέρχεται από τις τάξεις των Ρεπουμπλικανών, οι οποίοι πραγματοποίησαν το πρώτο debate των προκριματικών εκλογών στις 13 Οκτωβρίου.

Σε αντίθεση με την άκρα δεξιά, οι [Γάλλοι] Ρεπουμπλικάνοι δεν έχουν δεσμούς ή συγκρίσιμες συγγένειες με το καθεστώς Πούτιν. Παρ’ όλα αυτά, το κόμμα έχει υποστηρίξει μια διαφορετική διπλωματική πορεία για την Ρωσία. Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν ζητήσει την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας που επέβαλε η ΕΕ μετά την κρίση στην Ουκρανία και, ως εκ τούτου, προώθησαν και στήριξαν ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα του Κοινοβουλίου [6], που εκδόθηκε τον περασμένο Απρίλιο. Οι Ρεπουμπλικανοί πολιτικοί έχουν επίσης υποστηρίξει τακτικά την μεγαλύτερη δέσμευση και την βαθύτερη συνεργασία με την Ρωσία, κυρίως κατά την διάρκεια της σύγκρουσης στην Συρία.

Αλλά μερικοί από τους κορυφαίους διεκδικητές στις Ρεπουμπλικανικές προκριματικές προχώρησαν ακόμη περισσότερο. Αντίστοιχα καταλαμβάνοντας την δεύτερη και την τρίτη θέση σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις [7], ο Σαρκοζί ενέκρινε σιωπηρά την προσάρτηση της Κριμαίας [8] και ο Φιγιόν έκανε την επαναπροσέγγιση με την Ρωσία μια από τις κεντρικές προτάσεις της εξωτερικής πολιτικής του. Σε αντίθεση, ο πρωτοπόρος, Αλέν Ζιπέ, έχει υιοθετήσει μια γραμμή πιο κοντά σε εκείνη του Ολάντ, παρότι το να είναι στην ίδια πλευρά με την σημερινή κυβέρνηση δεν είναι απαραίτητα ένα πλεονέκτημα για τις προκριματικές.

Συνολικά, ο θαυμασμός προς τους ισχυρούς ηγέτες, η προσκόλληση στις παραδοσιακές αξίες, και, για ορισμένους, ο αντι-αμερικανισμός ή οι δεσμοί με τον επιχειρηματικό τομέα συχνά ευθύνονται για τις θέσεις των Ρεπουμπλικάνων πολιτικών. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση [9] από το 2014, οι δεξιοί ψηφοφόροι τείνουν να έχουν μια πιο θετική άποψη για τον Πούτιν (25%) από ό, τι οι ψηφοφόροι της αριστεράς (4%).

Μετά το διπλωματικό αδιέξοδο σχετικά με την Συρία, ο Πούτιν είδε μάλλον μια ευκαιρία για να ρίξει το βάρος του. Την μέρα μετά την ανακοίνωση της ακύρωσης της επίσκεψής του, επέκρινε την γαλλική κυβέρνηση δηλώνοντας [10] ότι ήταν «δεν είναι σοβαρό» για μια χώρα να «αυτοανακηρύσσεται ως μεγάλη δύναμη», ενώ οι πολιτικές της δεν είναι πλήρως «ανεξάρτητες». Τέτοια ρητορική φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για να χτυπήσει μια χορδή στους επικριτές της γαλλικής αντιπολίτευσης που καταγγέλλουν τις θέσεις της χώρας τους για την Ουκρανία ή την Συρία ως πολύ στενά ευθυγραμμισμένες με εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην ίδια δήλωση, ο Πούτιν εξήρε τις «καλές σχέσεις με τους Γάλλους και την γαλλική επιχειρηματική κοινότητα», φαινομενικά μιλώντας χωρίς να ενδιαφέρεται για τις γαλλικές πολιτικές και διπλωματικές ελίτ.

Το νόημα στην ανάδειξη αυτών των παρεμβολών δεν είναι να προκληθεί μια μόνιμη αγανάκτηση (η ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών δεν είναι εντελώς ασυνήθιστη στην διεθνή πολιτική) ή να τροφοδοτήσει την παράνοια που βλέπει το χέρι του Ρώσου προέδρου πίσω από κάθε πολιτική εξέλιξη στην Ευρώπη (η εμφανής αδυναμία του Ολάντ στην εσωτερική πολιτική δεν είναι καθόλου κάτι που μπορεί να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στον Πούτιν). Είναι, μάλλον, για να εκτιμηθεί κατά πόσον τέτοιες τακτικές, εάν επιδιώκονται, μπορούν να λειτουργήσουν, και αν η Γαλλία μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά την πορεία της σχετικά με την Ρωσία μετά τις εκλογές.

Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, ο Ζιπέ εξακολουθεί να έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσει την προεδρία το επόμενο έτος, και οι θέσεις του για την Ρωσία ήταν κοντά στην τρέχουσα διπλωματική γραμμή. Μια προεδρία Ζιπέ θα σήμαινε κατά πάσα πιθανότητα συνέχεια στην πολιτική της Γαλλίας για την Ρωσία. Αν κερδίσει ο Σαρκοζί ή ο Φιγιόν, μια αλλαγή της επίσημης ρητορικής για την Ρωσία είναι δυνατή, αν και δεν μπορεί να πάει τόσο μακριά ώστε να αναπαράγει τις προεκλογικές πλατφόρμες τους. Ο Σαρκοζί, στο κάτω-κάτω, ισχυρίστηκε κατά την διάρκεια της εκστρατείας του 2007 ότι θα αρνηθεί προσωπικά μια χειραψία με τον Πούτιν [11] λόγω των επιδόσεών του στα ανθρώπινα δικαιώματα, πριν υιοθετήσει μια αισθητά διαφορετική στάση μόλις ανέλαβε την εξουσία.

Αυτό που είναι απίθανο είναι μια ριζική αλλαγή πολιτικής. Κάθε νέος πρόεδρος θα πρέπει να εργάζεται μέσα στα επικρατούντα ευρωπαϊκά και κοινωνικά πλαίσια [12], στα οποία καθορίζονται οι πολιτικές. Τα συμφέροντα της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής είναι βαθιά ριζωμένα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, και παρ’όλο που το Παρίσι θα επιδιώξει να διαμορφώσει την συναίνεση σε αυτές τις οργανώσεις, είναι απίθανο να πάει ριζικά εναντίον της. Υπό το πρίσμα αυτό, η κατεύθυνση της Γερμανίας μετά τις βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους θα είναι μια σημαντική μεταβλητή. Ομοίως, είναι αμφίβολο ότι η κριτική στάση του γαλλικού κοινού γενικώς και των βασικών μέσων μαζικής ενημέρωσης προς τον Ρώσο πρόεδρο και την πολιτική του μπορεί να ανατραπεί γρήγορα: Το 81% [13] των Γάλλων πιστεύουν ότι η χώρα τους θα πρέπει να διατηρεί καλές σχέσεις με την Μόσχα, αλλά το 85% [14] έχουν αρνητική άποψη για τον Πούτιν και το 75% [15] πιστεύουν ότι είναι «λάθος να υποστηρίζει τον Μπασάρ αλ-Άσαντ». Σε μια εποχή όπου το Χαλέπι κάνει πρωτοσέλιδα, ο Ολάντ είναι πιθανώς ανακουφισμένος που απέφυγε την φωτογραφία των εγκαινίων με τον Πούτιν.

Το Παρίσι πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να εξισορροπεί διαφορετικές προτεραιότητες. Στην Ουκρανία, ελπίζει ότι οι οικονομικές κυρώσεις της ΕΕ θα οδηγήσουν την Μόσχα να αποσύρει την υποστήριξή της στους αυτονομιστές στα ανατολικά και να φέρει μια λύση στην σύγκρουση. Αλλά η Γαλλία ελπίζει επίσης ότι οι κυρώσεις αυτές μπορεί να αρθούν όταν αυτό επιτευχθεί. Ελπίζει, επίσης, ότι το Κίεβο θα κάνει περισσότερα για να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις και να εκπληρώσει τους όρους των συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός του Μινσκ. Στην Συρία, η Γαλλία παραμένει σε αντίθεση με την Ρωσία, αλλά παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να συνεργαστεί μαζί της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ιδίως σχετικά με τους Γάλλους υπηκόους που πολεμούν στην Συρία. Το Παρίσι θέλει η Δύση να πιέσει την Ρωσία για να σταματήσει τις βομβιστικές επιθέσεις της στο Χαλέπι, αλλά επιθυμεί επίσης να διατηρήσει τον διάλογο ανοικτό για την πολιτική μετάβαση στην Συρία. Με άλλα λόγια, η πρόσφατη διπλωματική αψιμαχία ανάμεσα στο Παρίσι και την Μόσχα είναι απίθανο να γείρει δραματικά τις γαλλικές πολιτικές για την Ρωσία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2016-10-31/russia-and-fra...

Σύνδεσμοι:
[1] http://en.kremlin.ru/events/president/news/53081
[2] http://www.lemonde.fr/syrie/article/2016/10/09/apres-le-veto-russe-sur-l...
[3] http://www.bfmtv.com/politique/visite-de-poutine-annulee-sarkozy-denonce...
[4] http://www.lepoint.fr/monde/la-france-hesite-a-recevoir-poutine-11-10-20...
[5] http://www.nytimes.com/2014/12/02/world/europe/french-far-right-gets-hel...
[6] http://www.assemblee-nationale.fr/14/propositions/pion3585.asp
[7] http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2016/10/16/97001-20161016FILWWW00006-p...
[8] http://www.lefigaro.fr/politique/le-scan/coulisses/2015/02/10/25006-2015...
[9] http://www.bva.fr/data/sondage/sondage_fiche/1425/fichier_bva_pour_le_pa...
[10] http://abonnes.lemonde.fr/international/article/2016/10/12/syrie-poutine...
[11] http://www.lejdd.fr/Politique/De-quand-date-la-Poutine-mania-de-Sarkozy-...
[12] http://www.ecfr.eu/article/commentary_russia_2030_potential_impact_of_fr...
[13] http://www.ifop.com/?option=com_publication&type=poll&id=2912
[14] http://www.pewglobal.org/2015/08/05/russia-putin-held-in-low-regard-arou...
[15] http://www.lejdd.fr/International/Plus-de-7-Francais-sur-10-ont-une-mauv...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition