Η χαρτογράφηση της σιιτικής γνώμης

Στις εβδομάδες που καταλήγουν στις 21 Νοεμβρίου, εκατομμύρια σιίτες Μουσουλμάνοι θα συρρέουν στη νότια ιρακινή πόλη Καρμπάλα για το μεγαλύτερο ετήσιο προσκύνημα στον κόσμο. Αν και το προσκύνημα Arba'een πρόσφατα διογκώθηκε σε περίπου δέκα φορές το μέγεθος του Χατζ, παραμένει σχεδόν άγνωστο στην Δύση. Προσκυνητές από όλο τον κόσμο εκτελούν αυτήν την ziyara -ή αλλιώς επίσκεψη στο ιερό του εγγονού του Προφήτη Μωάμεθ, ιμάμη Χουσεΐν- με τα πόδια, για να σηματοδοτήσουν τις 40 ημέρες μετά το μαρτύριο του. Η εκδήλωση τιμά μια κομβική στιγμή στην διαίρεση Σουνιτών-Σιιτών και ήταν σε μεγάλο βαθμό περιορισμένη κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης Σαντάμ Χουσεΐν, ο οποίος είδε την μαζική φυσική κινητοποίηση των Σιιτών ως έμμεση απειλή για το καθεστώς του.

Από την πτώση του Σαντάμ, η συμμετοχή σε τέτοιες θρησκευτικές εορτές έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Η νέα ιρακινή κυβέρνηση άνοιξε τα σύνορα για τους Σιίτες από όλο τον κόσμο, και το 2004 πάνω από δύο εκατομμύρια προσκυνητές, συμπεριλαμβανομένων 100.000 Ιρανών, πήγαν στην Καρμπάλα για το Arba'een. Δέκα χρόνια αργότερα, και παρά την κατάληψη της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS), το προσκύνημα το φθινόπωρο του 2014 φιλοξένησε περί τους 17 εκατομμύρια προσκυνητές, συμπεριλαμβανομένων πάνω από ένα εκατομμύριο Ιρανών οι οποίοι ήταν σε θέση να εισέλθουν ως αποτέλεσμα της άρσης των περιορισμών βίζας για το προσκύνημα. Χρησιμοποιήσαμε την μοναδική ευκαιρία που παρείχε το περσινό προσκύνημα Arba'een, το οποίο προσέλκυσε περί τα 22 εκατομμύρια προσκυνητές όπως αναφέρθηκε, για να ερευνήσουμε πάνω από 4.000 πιστούς άνδρες και γυναίκες από δύο από τις μεγαλύτερες και πιο ισχυρές σιιτικές χώρες: Το Ιράν και το Ιράκ.

Η έρευνα κάλυψε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων -από την θρησκεία και το φύλο μέχρι την Δυτική παρέμβαση και την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν- σε μια κρίσιμη στιγμή, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες πολεμούν το ISIS στο Ιράκ και την Συρία, εργάζονται για την εφαρμογή της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, και καταπολεμούν τις έντονες θρησκευτικές συγκρούσεις στην Συρία και την Υεμένη. Βρήκαμε σημαντική διακρατική πίστη μεταξύ αυτών των θρησκευόμενων Σιιτών, καθώς και πραγματισμό σχετικά με τα οφέλη της συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να προωθηθεί μια πιο σταθερή και ευημερούσα Μέση Ανατολή.

Σιίτες Μουσουλμάνοι προσκυνητές συγκεντρώνονται για μια θρησκευτική τελετή για να συμμετάσχουν στο Arba’een στην Καρμπάλα, νότια της Βαγδάτης, στις 3 Δεκεμβρίου 2015. AHMED AL-HUSSEINI / REUTERS
--------------------------------------------

Περίπου το 20% των Μουσουλμάνων του κόσμου είναι Σιίτες, και οι Σιίτες αποτελούν την μεγαλύτερη ή τη κυβερνώσα ομάδα σε ορισμένες από τις πιο αμφισβητούμενες περιοχές της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένου του Ιράκ, της Συρίας και της Υεμένης. Ωστόσο, μέχρι σήμερα υπάρχουν πολύ περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με το πώς βλέπουν τα αντίστοιχα καθεστώτα τους, τους περιφερειακούς φορείς εξουσίας, και τον Δυτικό κόσμο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη ερευνών κοινής γνώμης στην Μέση Ανατολή, που με την σειρά του είναι αποτέλεσμα των περιοριστικών καθεστώτων, των μαινόμενων συγκρούσεων και του εκτοπισμού πολιτών. Το έλλειμμα γνώσης είχε σημαντικές συνέπειες για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν εκτιμήσει λανθασμένα την σημασία της θρησκευτικής πίστης και της σιιτικής θρησκευτικής ηγεσίας.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της εσφαλμένης εκτίμησης ήταν η υποστήριξη του Σάχη του Ιράν, κάτι που εξακολουθεί να έχει συνέπειες για την περιφερειακή εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα. Πιο πρόσφατα παραδείγματα περιλαμβάνουν την αποτυχία της Δύσης να προβλέψει την άνοδο των Χούθι στην Υεμένη και την ανθεκτικότητα της κυβέρνησης των Αλεβιτών στην Συρία.

Σιίτες Μουσουλμάνοι προσκυνητές αγγίζουν τον τάφο του Ιμάμ αλ-Αμπάς που βρίσκεται μέσα στο ιερό Ιμάμ αλ-Αμπάς για να σηματοδοτήσουν το Arba’een στην ιερή πόλη της Καρμπάλα, νοτιοδυτικά της Βαγδάτης, στις 3 Δεκεμβρίου 2015. AHMED AL-HUSSEINI / REUTERS
---------------------------------

Το προσκύνημα Arba'een συγκεντρώνει τους ευσεβείς Σιίτες από όλο το κοινωνικοοικονομικό φάσμα. Οι προσκυνητές είναι αναμφίβολα πιο θρησκευόμενοι από τους πληθυσμούς των χωρών τους συνολικά, και συχνά θεωρείται ότι είναι η ραχοκοκαλιά της υποστήριξης για τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους. Για τους Ιρακινούς προσκυνητές, λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης Σουνιτών-Σιιτών στην χώρα τους, το προσκύνημα έχει επίσης μια επιπλέον θρησκευτική διάσταση πέρα από την θρησκευτική σημασία του.

Ένα συνεπές μοτίβο που προέκυψε καθ’ όλη την έρευνα ήταν η σημασία της σιιτικής θρησκευτικής πρακτικής και των διεθνικών σιιτικών δεσμών για τα άτομα όλων των ηλικιών, φύλων και κοινωνικοοικονομικών τάξεων. Οι συγκρούσεις σε όλη την Μέση Ανατολή συχνά θεωρούνται ως πόλεμοι δια πληρεξουσίων μεταξύ του σιιτικού Ιράν και της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας. Στο παρελθόν, ήταν δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο υποστηρικτικοί ήταν οι θρησκευόμενοι πληθυσμοί των δύο αυτών χωρών σχετικά με αυτές τις παρεμβάσεις και πώς βλέπουν τον ρόλο του Ιράν στις συγκρούσεις.